شش نکته حاشیه‌ای از مناظره اول انتخابات
روزنامه هفت صبح | شنبه ساعت ۵ عصر اولین مناظره جمعی کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد. مناظره‌ای پرزد و خورد، ملتهب و تنش‌آلود. محوریت این جلسه موضوعات اقتصادی بود اما بخش عمده‌ای از بحث‌‌ها به سمت دعوا و مرافعه‌های سیاسی سوق پیدا کرد. کاندیداها با تعابیر تندی یکدیگر را مورد خطاب قرار می‌دادند و اغلب جز جملات شعارزده چیزی در چنته نداشتند. خیلی از مسائلی که نامزدهای ریاست‌جمهوری درباره رقبا عنوان کردند قبلا در فضای مجازی مطرح شده بود و فقط اینجا مقابل دوربین با آب و تاب بیشتری بیان شد. در ادامه شش نکته از حواشی این مناظره تلویزیونی را مرور می‌کنیم.
* یک: اتفاقات حاشیه‌ای مناظره شنبه عصر از دقایقی قبل از شروع رسمی برنامه کلید خورد. نکته اول اعتراض عبدالناصر همتی بود به اینکه چرا مجری قرعه‌کشی همه کاندیداها را با لفظ «آقای» مورد خطاب قرار داده و سید ابراهیم رئیسی را با لفظ «جناب آقای». بعد هم در زمان ورود کاندیداها به استودیو چهره‌های همه با نمای‌بسته به تصویر کشیده شد به جز چهره همتی که از نمای دوردست تصویر او پخش شد. این موضوع باعث دلخوری هواداران این کاندیدا شده بود.
* دو: در جریان این مناظره صف‌آرایی کاندیداهای جریان اصولگرا در مقابل اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان مشهود بود. یک‌سو رئیسی و زاکانی و جلیلی و قاضی‌زاده هاشمی و رضایی قرار داشتند و در طرف مقابل مهرعلیزاده و همتی. هرچند در جریان این مناظره عبدالناصر همتی بیشتر از مهرعلیزاده در کانون حملات کاندیداهای اصولگرا قرار داشت. مهرعلیزاده به رئیسی طعنه‌های گزنده‌ای داشت اما جریان مقابل بیشتر حملات خود را معطوف به همتی کرده بود. قاضی‌زاده هاشمی البته کمتر از بقیه وارد مجادله با سایر کاندیداها شد. سعید جلیلی هم نسبتا روز آرامی را پشت سر گذاشت.
زاکانی و رضایی اما حسابی از خجالت همتی درآمدند. همتی هم به کنایه البته دست‌کم دو مرتبه گفت زاکانی کاندیدای پوششی است و بنابراین در پاسخ‌های خود بیشتر رئیسی و رضایی را مورد خطاب قرار می‌داد. نکته جالب اینکه هیچ‌کدام از کاندیداها کمترین کوششی برای فاصله‌گذاری بین خودشان با جریان‌های سیاسی کشور نداشتند. یعنی خیلی کسی تمایلی نشان نمی‌داد که در قامت یک جریان سوم و نامزد مستقل عرض اندام کند. محسن رضایی البته در کلام تعریضی به دو جناح سیاسی داشت اما در عمل در زمین اصولگرایان بازی می‌کرد. عبدالناصر همتی هم یک مرتبه به طور خیلی خفیف سعی کرد که بین خود با دولت فاصله مشخصی ایجاد کند که البته رقبای انتخاباتی هم چنین مجالی به او ندادند.
* سه: موضوع کلیدی‌ای که در این نزاع سیاسی چند مرتبه مورد طعنه قرار گرفت مدرک تحصیلی آنان است. از محسن مهرعلیزاده که درباره مدرک تحصیلی ابراهیم رئیسی در همان شروع کار گفت: «شما شش کلاس سواد دارید، البته من به سواد حوزوی‌تان احترام می‌گذارم ولی این برای اداره کشور کافی نیست.» همتی هم درباره مدرک تحصیلی زاکانی اینطور خدشه وارد کرد: «شما دو کلاس اقتصاد خوانده‌اید؟ اقتصاد نمی‌دانید. پزشکی هسته‌ای‌تان هم که مشخص است چطور مدرک گرفتید.» او در عین حال خطاب به محسن رضایی هم گفت که می‌داند مدرکش را چطور گرفته و اساتید دانشگاه را وادار می‌کرده به دفترش بروند.
از سوی مقابل زاکانی هم هنگام دفاع از مدرک تحصیلی خود گفت به این علت مشروط شده و در مدرسه تجدید آورده که مسافرکشی می‌کرده و در مقابل همتی را به این دلیل که مدرک تحصیلی‌اش را در خارج از کشور گرفته شماتت کرد. این ادعاها در مورد مدرک تحصیلی کاندیداها البته به سرعت از سوی ستاد انتخاباتی آنان پاسخ داده شد اما باز بعضی کاربران ایراد گرفتند که تحصیل و اخذ مدرک آنها همزمان با دوره مسئولیت مغایر با قانون قانون ممنوعیت ادامه تحصیل کارگزاران کشور است. به این نکته هم اینطور پاسخ داده شد که این قانون مربوط به ممنوعیت تحصیل در ساعات اداری است و نه تحصیل به صورت پاره وقت و روزهای تعطیل.
* چهار: برگزاری مناظره اول بلافاصله تاثیر خود را در شبکههای اجتماعی نشان داده. آنچه سامانه مانیتورینگ فضای مجازی دیتاک گزارش کرده این است حجم توجه در شبکههای اجتماعی به نامزدهای انتخاباتی حدود ۶۰۰درصد افزایش داشته. بیشترین جهش را هم در میان محسن مهرعلیزاده داشته که توجه کاربران به او ۳۶۰درصد رشد کرده. بعد از او هم زاکانی و همتی با رشد ۲۹۶ درصد و ۲۷۲ درصدی خوب به واسطه مناظره نگاه‌ها را به سمت خود جلب کردند. در مجموع البته اگر بخواهیم بگوییم فقط یک تغییر مهم در رتبه‌بندی ضریب نفوذ کاندیداها در شبکههای اجتماعی رخ داده.
اینکه عبدالناصر همتی جای محسن رضایی را در رتبه دوم گرفته. یعنی الان بعد از مناظره اول رتبه‌بندی میزان توجه کاربران شبکههای اجتماعی به کاندیداها به این ترتیب است: رئیسی، همتی، رضایی، جلیلی، مهرعلیزاده، زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی. باز هم البته باید تاکید کنیم این به معنی نتایج حاصل از نظرسنجی‌ها نیست و فقط نشان‌دهنده بحث‌های در جریان بین کاربران درباره نامزدهای ریاست‌جمهوری است. اگرچه قرار گرفتن همتی در رتبه دوم از نگاه تحلیلگران سیاسی نشانه‌ای از شکل‌گیری دوقطبی رئیسی و همتی در انتخابات ۲۸ خرداد هم تلقی شده است.
* پنج: نتایج نظرسنجی‌ها آیا بعد از برگزاری مناظره اول تغییر قابل توجهی کرده است؟ در حال حاضر پاسخ خیلی دقیقی برای این سوال سراغ نداریم. چیزی که فعلا می‌توانیم بگوییم با استناد به نظرسنجی‌های سایت‌های اینترنتی و کانال‌های تلگرامی است که از مخاطبان خود پرسیدند برنده مناظره اول را چه کسی می‌دانید؟ از آنجا که این نظرسنجی‌ها خیلی اوقات مورد حمله سایبری قرار می‌گیرند (مثل اتفاقی که الان سایت عصر ایران اعلام کرده برای نظرسنجی‌اش رخ داده) نمی‌توانیم چندان نتایج این نظرسنجی‌ها را دقیق بدانیم. از طرفی مخاطبان هرکدام از این رسانه‌ها هم جامعه آماری محدود و مشخصی هستند. به هرحال تا اینجا طبق چیزی که نظرسنجی خبرگزاری ایسنا و سایت خبرآنلاین و برنا و کانال تلگرامی روزآروز به دست آمده عبدالناصر همتی برنده مناظره اول از نگاه مردم است و ابراهیم رئیسی در رتبه دوم قرار دارد.
* شش: یکی از نکات جالب این مناظره این بود که مهرعلیزاده و همتی هر دو تلاش کردند با صحبت کردن چند کلامی به زبان آذری مردم استان‌های این خطه از کشور را جلب کنند. اقدامی که قبلا مهرعلیزاده در سال ۸۴ هم انجام داده بود و در دوره نخست با یک میلیون و ۲۸۸ هزار رای در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل بیشترین رای را کسب کرده بود. آنها هردو سعی کردند با اشاره به کاندیداهای رد صلاحیت شده بخشی از رای بالقوه آنها را هم به سبد رای خود واریز کنند. امتیازی که جریان مقابل از آن محروم است و فقط با انصراف در روزهای آینده می‌توانند شمار آرای کاندیدای نهایی خود را بالا ببرند.
