سینمای جهان در دوران بایدن هم شگفتی‌ساز می‌شود؟
روزنامه هفت صبح، صوفیا نصرالهی| سال گذشته دونالد ترامپ از اعضای آکادمی اسکار عصبانی شد که علاوه‌بر جایزه بهترین فیلم خارجی‌زبان که البته در راستای سیاست‌های جدید اسکار به بهترین فیلم بین‌المللی تغییر پیدا کرده، جایزه بهترین فیلم را هم به «انگل» از کره جنوبی دادند. این اولین‌بار در تاریخ اسکار بود که چنین اتفاقی می‌افتاد. بخشی از آن احتمالا به‌جز سینما در حقیقت اعتراض به سیاست‌های ترامپ در قبال کشورهای دیگر بود.
حالا برای اسکار بعدی احتمالا یک رئیس‌جمهور دموکرات؛ یعنی بایدن بر سر کار است که هالیوودی‌ها میانه خوبی با او دارند. اما بخش بین‌الملل در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است. سایت ایندی‌وایر گمانه‌زنی‌هایش را درباره بهترین فیلم بخش بین‌الملل اسکار ۲۰۲۱ منتشر کرده است. هفته گذشته اعلام شد که از طرف ایران فیلم «خورشید» مجید مجیدی به اسکار معرفی شده است.
اما واقعیت اینجاست که بعید به نظر می‌رسد امسال فیلم مجیدی شانسی برای حضور در فهرست ۵ فیلم نهایی نامزد اسکار یا حتی فهرست ۱۰ تایی اولیه داشته باشد. درست است که مجیدی با «بچه‌های آسمان» اولین نامزدی ایران در اسکار را به ارمغان آورد و می‌گویند «خورشید» هم در حال‌وهوای «بچه‌های آسمان» است، ولی حضور فیلم در ونیز چندان موفقیت‌آمیز نبود و میانگین نقدها نشان می‌دهد که فیلم را بیشتر متوسط ارزیابی کرده‌اند.
روح‌الله زمانی، بازیگر نوجوان فیلم توانست جایزه مارچلو ماسترویانی؛ یعنی استعداد نوظهور را در ونیز کسب کند، اما به‌جز این فیلم دستاورد بزرگی نداشت. پیتر دبروج از ورایتی درباره فیلم نوشته بود: «مجیدی هیچ‌گاه به دنبال داستان‌های پیچیده نبوده و به همین خاطر گاهی بیننده چند قدم از شخصیت‌های ساده فیلم جلوتر است. شاید برخی مشکلات در ذهن شخصیت‌ها بزرگ و جدی باشند، اما ما می‌دانیم خطر اخراج و دستگیری چندان آنها را تهدید نمی‌کند.
اما در همین داستان ساده هم نقاط دراماتیک و غیرمنتظره‌ای وجود دارد که جالب‌توجه است. «خورشید» با قصه سرراست خود می‌تواند نظر مثبت عموم مردم را کسب کند.» در نتیجه همه اینها فیلم جدید مجیدی که داستانش درباره کودکان کار است در فهرست ایندی‌وایر حضور ندارد. به گزارش ایندی‌وایر، پاندمی کرونا باعث نشده که بخش بین‌الملل اسکار از یاد کشورها برود.
طبق قانون آکادمی، فیلم‌ها باید بین تاریخ یک اکتبر ۲۰۱۹ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ در کشور خودشان اکران سینمایی شده باشند. سال گذشته ۹۱ فیلم برای این بخش از اسکار فرستاده شدند و طبعا امسال انتظار داریم که تعداد فیلم‌ها کمتر باشد. در شرایطی که هر سال بیشتر اوقات این جشنواره کن بود که بهترین فیلم‌های خارجی سال را معرفی می‌کرد، امسال با عدم برگزاری جشنواره کن چشم‌ها بیشتر به جشنواره‌های تورنتو، تلوراید و ونیز است.
*** شارلاتان/ Charlatan / کارگردان: آگنیشکا هولاند / جمهوری چک
فیلم داستان زندگی جان میکولیچ است. شفادهنده اهل چک که متولد ۱۸۸۹ بود و در طول ۸۴ سال زندگی‌اش صدها نفر از مردم را با استفاده از طب سنتی و گیاهی درمان کرد. او با استفاده از نوعی درک و شهود و بینشی که داشت می‌توانست بیماری‌های آدم‌ها را تشخیص بدهد و با آشنایی با گیاهان از آنها به عنوان دارو استفاده کند.
شیوه‌های درمانی و نسخه‌های او بیشتر بر پایه گیاهان، رژیم‌های غذایی و تغییر سبک زندگی بود. او فقط افراد فقیر را در دهکده‌های کوچک درمان نمی‌کرد، بلکه بسیاری از آدم‌های مشهور و ثروتمند، از جمله رئیس‌جمهور چکسلواکی هم جزو بیماران او بودند. اما شیوه‌های تشخیص و درمان میکولیچ بدنام شد و توجه رژیم کمونیستی چک را به خودش جلب کرد. در نهایت بعد از اینکه آنها در بدن دو مردی که مکولیچ معالجه‌شان کرده بود استریکنین پیدا کردند او را دستگیر کردند.
فیلم در جشنواره برلین سال گذشته به نمایش درآمد و نقدهای مثبتی هم دریافت کرد. پیتر بردشاو از گاردین در نقد فیلم نوشت: «فیلم «شارلاتان» البته به همه سوال‌هایی که در مخاطب ایجاد می‌کند پاسخ نمی‌دهد. آیا واقعا میکولیچ شارلاتان بود؟ درست یا غلط فیلم پشت او می‌ایستد و او را مبرا می‌کند. درام فیلم جای ابهامی نمی‌گذارد. بازیگر نقش میکولیچ یکی از بازیگران کهنه‌کار چک است که اینجا هم نقش‌آفرینی درخشان و محکمی دارد.»
*** دور دیگر / Another Round / کارگردان: توماس وینتربرگ / دانمارک
این فیلمی است که نامزد چهار جایزه از فیلم اروپا شده از جمله بازی مدس میکلسون و کارگردانی و فیلمنامه توماس وینتربرگ. به‌علاوه وینتربرگ با فیلم «شکار» سابقه حضور در بین نامزدهای اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان را دارد. فیلم اولین‌بار در افتتاحیه جشنواره تورنتو به نمایش درآمد؛ داستان چهار معلم به نام‌های مارتین، پیتر، تامی و نیکلای که همکار و دوست هستند. این چهار نفر دائم در چالش با دانش‌آموزان بی‌انگیزه‌شان هستند و احساس می‌کنند که زندگی‌شان بی‌مزه و خسته‌کننده شده است.
شب جشن گرفتن تولد ۴۰ سالگی نیکلای گروه شروع به صحبت درباره تئوری یک پزشک می‌کنند. از بین آنها مارتین که ازدواجش هم به مشکل برخورده، بیشتر درگیر این تئوری می‌شود. اول کار گروه حس می‌کنند مسیر درستی را طی می‌کنند و زندگی‌شان لذت‌بخش‌تر شده، اما چیزی نمی‌کشد که در حقیقت در ورطه دائم‌الخمری سقوط می‌کنند. فیلم جایزه بهترین گروه بازیگران را از جشنواره سن سباستین گرفت. پایان فیلم یک‌جور کاتارسیس غیرمعمول و حس تطهیر در کاراکترها و مخاطب به وجود می‌آورد. اگرچه پایان فیلم کاملا خوش نیست، اما به گفته منتقدان حس تازگی و تاثیرگذاری در خودش دارد.
*** اشتراکی / Collective / کارگردان: الکساندر نانائو / رومانی
امسال یکی، دو مستند قابل‌توجه وجود داشتند که به‌جز بخش مستند استحقاق حضور در بخش بهترین فیلم خارجی‌زبان اسکار را هم دارند. یکی از آنها مستند «اشتراکی» محصول کشور رومانی است که از طرف این کشور به اسکار ارائه شده. کارگردان به سراغ گروهی روزنامه‌نگار رفته که در یکی از روزنامه‌های رومانی می‌خواهند ماجرای فساد و رشوه در سیستم درمانی کشور را از طریق یک‌سری گفت‌وگو و مصاحبه فاش کنند.
آنها به دنبال سرنخ به غول‌های بزرگ اقتصادی و سیاستمدارانی می‌رسند که باعث مرگ صدها شهروند بی‌گناه رومانیایی شده‌اند. فیلم در بخش خارج از مسابقه جشنواره ونیز به نمایش درآمد و منتقدان آن را اثری نفس‌گیر و نمایشی ناامیدکننده از بی‌عدالتی موسسات و نهادها توصیف کردند. منتقد ورایتی نوشت: «این مستند عصر ماست؛ مستندی که استحقاق این را دارد که بیشتر دیده شود و مورد توجه قرار بگیرد.»
*** خواهر کوچک من / My Little Sister / کارگردان: ورونیک ریموند / استفانی چوآت / سوئیس
فیلمی که در جشنواره برلین در بخش رقابتی حضور داشت. درامی درباره زنی به نام لیزا که نمایشنامه‌نویسی بااستعداد است، اما سال‌هاست که با جاه‌طلبی‌ها و صحنه هنری برلین وداع کرده و با شوهرش که یک مدرسه بین‌المللی را اداره می‌کند در سوئیس زندگی می‌کند. لیزا یک برادر دوقلو دارد که از سرطان رنج می‌برد. او به‌خاطر برادرش به برلین برمی‌گردد و به او که یک بازیگر مشهور صحنه تئاتر است انگیزه می‌دهد تا روی صحنه برگردد.
منتقد ایندی‌وایر درباره فیلم نوشته است: «فیلم با صحنه‌های پایانی قدرت و موقعیتش را به دست می‌آورد و از فیلمی قابل پیش‌بینی با احساسات خام درباره زندگی روزمره تبدیل به یک اثر هنری می‌شود. فیلمی که فروتنانه ساخته شده و مشاهده‌گری صمیمی که در نشان دادن خرده‌های یک خانواده چرخ را از نو ابداع نمی‌کند، بلکه با نگاهی باشکوه روایتش را به تصویر می‌کشد.»
*** شبانه / Notturno / کارگردان: جیانفرانکو رزی / ایتالیا
البته ایتالیا هنوز فیلم «شبانه» رزی را به اسکار معرفی نکرده و انتخاب‌های دیگری مثل «پینوکیو» گارونه را هم دارد. اما واقعیت این است که مستند زیبای «شب» انتخاب مناسب‌تری به نظر می‌رسد؛ ساخته مستندسازی که پیش از این با مستند «آتش در دریا» سابقه نامزدی در اسکار را در کارنامه‌اش دارد.
فیلم اولین‌بار در جشنواره ونیز به نمایش درآمد. «شب» در طول سه سال در سوریه، کردستان، عراق و لبنان فیلمبرداری شده است و داستان آدم‌هایی را روایت می‌کند که در خاورمیانه همیشه نزدیک به منطقه جنگی زندگی کرده‌اند. آنها در تلاش هستند تا زندگی روزمره‌شان را دوباره شروع کنند.
یکی از خشن‌ترین و ظالمانه‌ترین سکانس‌های فیلم جایی است که نشان می‌دهد یک مادر کُرد در زندان است و پسرش را شکنجه می‌کنند و مادر دیگری که به پیام تلفنی گوش می‌دهد که داعش برایش گذاشته و دخترش را دزدیده‌اند. منتقدان می‌گویند دیدن این فیلم کار ساده‌ای نیست، بااین‌حال کارگردان چنان اعتباری دارد که نمی‌توانید آن را رها کنید. به‌رغم صدای تفنگ‌ها در پس‌زمینه، این فیلم درباره زندگی در دوران جنگ نیست، بلکه درباره زندگی است که پس از جنگ در جریان است و آنهایی که با وجود خشونتی که به آنها آسیب زده، همچنان در تلاش برای ادامه زندگی‌شان هستند.
*** کجا می‌روی آیدا؟ / Quo Vadis, Aida / کارگردان: یاسمیلا ژبانیچ / بوسنی و هرزگوین
این فیلم داستان کشتار سربرنیتسا در سال ۱۹۹۵ را به شکلی تاثیرگذار و هراس‌انگیز به تصویر می‌کشد. در این واقعه صرب‌ها بیش از ۸ هزار نفر از مردها و پسرهای شهر مسلمان‌نشین سربرنیتسا را به قتل می‌رسانند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سازمان ملل متحد سربرنیتسا را منطقه «حفاظت‌شده امن» اعلام کرده بود. روز ۱۱ جولای سال ۱۹۹۵ یک مترجم سازمان ملل تلاش دارد تا خانواده‌اش را بعد از حمله صرب‌ها و تصرف شهر سربرنیتسا نجات دهد؛ اتفاقی که در حقیقت یک نسل‌کشی را در پی دارد.
فیلم در جشنواره ونیز و جشنواره تورنتو به نمایش درآمد و نظر منتقدان را جلب کرد.
هالیوودریپورتر درباره فیلم نوشت: «قصه فیلم وحشتناک است، اما موقع تماشایش به سختی می‌توانیم نگاهمان را از پرده برداریم. این فیلم شما را به میان کابوس‌های ساکنین این شهر کوچک می‌کشاند. جایی که مردم تصور می‌کنند امنیت و آرامش وجود دارد، اما نیروهای سازمان ملل متحد به وظیفه خود عمل نمی‌کنند. این فیلم را می‌توان یک کیفرخواست دراین‌باره به شمار آورد. بازی جاسنا دوریچیچ در نقش شخصیت اصلی مسحورکننده است و می‌تواند هیجان و ناامیدی آن روزهای مردمان بی‌پناه سربرنیتسا را به درستی تصویرگری کند. صحنه پایانی فیلم نیز بسیار تاثیرگذار است و تصلیب عیسی را در ذهن بیننده تداعی می‌کند.»
*** مرد ایستاده بعدی/ The Man Standing Next / کارگردان: مین هو هوو / کره جنوبی
به‌هرحال بعد از موفقیت بزرگ فیلم «انگل» در اسکار و فصل جوایز سال گذشته همه منتظرند ببینند که آیا امسال هم کره جنوبی برگ برنده‌ای دارد یا نه. همین که فیلم «مرد ایستاده بعدی» به اسکار معرفی شده یعنی کره‌ای‌ها آن را پرچمدار سینمای امسالشان می‌دانند. از قضا این یکی فیلم هم اجتماعی نیست، بلکه یک درام سیاسی است که در دهه ۷۰ اتفاق می‌افتد.
پارک چونگ هی رئیس‌جمهور کره است که کنترل کامل کشور و البته سازمان اطلاعات و امنیت زیر نظر اوست. سازمان اطلاعات و امنیت کره تقریبا همه سازمان‌های دیگر این کشور را زیر نظر دارد. در میانه حکومت رعب و وحشت رئیس قبلی سازمان اطلاعات و امنیت که از فساد دولت و کارهای مخفی آن خبر دارد، به آمریکا می‌رود و در آنجا کره‌گیت (رسوایی و بدنامی سیاسی آمریکایی با کره‌جنوبی) را به راه می‌اندازد. ۴۰ روز بعد رئیس‌جمهور کره جنوبی ترور می‌شود.
