سود بیشتر به‌توان اهرم؛ صندوق‌های اهرمی چطور کار می‌کنند؟
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی| حدود دو ماه از آغاز رالی صعودی بورس می‌گذرد. روندی که در ایستگاه 1/6 میلیون واحدی متوقف شده و آینده آن معلوم نیست، اما در این دو ماه فرصت خوبی فراهم شد تا صندوق‌های اهرمی بورس خودی نشان بدهند. این صندوق‌ها به واسطه ماهیت فعالیتشان، ریسک بالاتری نسبت به دیگر صندوق‌های سهامی دارند و تغییرات آنها بعضا تا دو برابر تغییرات شاخص کل است. همین موضوع باعث شده در دو ماه اخیر با وجود بازدهی 18درصدی شاخص کل، شاهد بازدهی 21درصدی صندوق توان و 32درصدی صندوق اهرم باشیم.
صندوق‌های اهرمی چطور کار می‌کنند؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی بخش عمده دارایی‌شان را در سهام شرکت‌های بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای مدیریت ریسک صندوق، بخش کوچکی به اوراق درآمد ثابت و سپرده بانکی اختصاص دارد. بر این اساس بازدهی کلی آنها تا حد زیادی مشابه صندوق‌های سهامی خواهد بود اما بازدهی هر واحد می‌تواند متفاوت باشد چراکه واحدهای ممتاز و عادی این صندوق‌ها تفاوت زیادی با هم دارند.
خرید واحدهای ممتاز صندوق‌های اهرمی درست مثل این است که شما با دریافت اعتبار از کارگزاری دست به معامله در بورس بزنید. با این کار علاوه بر سرمایه خودتان، سرمایه دیگران را هم با ریسک مواجه کرده‌اید. اگر بازدهی مثبت داشته باشید، به نفعتان خواهد بود و می‌توانید سود بیشتری نسبت به اصل سرمایه تجربه کنید، اما اگر ضرر کنید، علاوه بر سرمایه خودتان باید اعتبار کارگزاری را هم برگردانید.
در اینجا دارندگان واحدهای عادی صندوق‌های اهرمی، نقش کارگزاری‌ها را در اعطای اعتبار دارند و صندوق به اعتبار آنها دست به معامله می‌زند و سود و زیانش پای دارندگان واحدهای ممتاز است.در صندوق‌های اهرمی، واحدهای عادی بدون ریسک در اختیار مدیریت صندوق قرار می‌گیرد و مشتریان عمومی تنها می‌توانند واحدهای ممتاز ریسک‌پذیر را در بورس پذیره‌نویسی و خرید و فروش کنند. در چنین حالتی مشتریان عمومی همیشه در طرف ریسک پذیر قرار دارند.
معاملات بورسی صندوق‌های اهرمی همگی پرریسک هستند
واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی که به صورت ETF در بورس تهران معامله می‌شوند، همگی واحدهای ممتاز هستند و در صورت خرید آنها باید حواستان به ریسک بالایشان باشد چراکه خرید واحد ممتاز درست مثل این است که با پول دارندگان واحدهای عادی دست به معامله بزنید.
شاید در چنین حالتی سود بیشتری نسبت به سرمایه خودتان کسب کنید اما اگر سرمایه‌گذاری‌تان بازدهی منفی داشته باشد، باید ضرر آنها را از جیب خودتان پرداخت کنید. با این حساب واحدهای ممتاز تنها به درد کسانی می‌خورد که کاملا نسبت به روند صعودی بازار مطمئن هستند و حاضرند ریسک بالای آن را بپذیرند. در عین حال کسانی که حاضر به قبول چنین ریسکی نیستند بهتر است سراغ صندوق‌های سهامی، مختلط با درآمد ثابت بروند.
سود بیشتر، ضرر بیشتری به همراه دارد
این گزارش در زمانی نوشته شده که شاخص کل در دو ماه گذشته روند صعودی داشته و از محدوده یک میلیون و 320هزار تا نزدیکی یک میلیون و 600هزار واحد پیش رفته. به همین خاطر بازدهی صندوق‌های اهرم و توان نسبت به شاخص کل بالاتر بوده و تا دوبرابر سود بیشتر نصیب سرمایه‌گذاران صندوق‌های اهرمی شده.
شاید اگر در زمان دیگری این گزارش را نوشته بودیم، شرایط برعکس می‌بود. زمانی را تصور کنید که شاخص کل دوباره به محدوده یک میلیون و 200هزار واحد برگشته و حدود 25درصد کاهش پیدا کرده. در چنین شرایطی بعید نیست که قیمت واحدهای ممتاز صندوق‌های اهرمی تا 50درصد کاهش داشته باشند و عملا پول سرمایه‌گذارانشان را نصف کنند. بنابراین برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها باید بیش از هر زمان دیگری نسبت به صعودی بودن روند شاخص کل اطمینان داشته باشید.
نکاتی که باید قبل از شروع به سرمایه‌گذاری بدانید
صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی صرفا با پول شما دست به معامله می‌زنند، اما صندوق‌های اهرمی علاوه بر پول خودتان، اعتباری که از دارندگان واحدهای عادی به شما رسیده را هم وارد بازار سرمایه می‌کنند. برای همین مدیریت این صندوق‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می‌کند.
برای مثال اولین صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی توسط گروه مالی کاریزما مدیریت می‌شود که این گروه اولین نهاد مالی خصوصی با هدف مدیریت دارایی‌ها به حساب می‌آید. صندوق توان هم تحت مدیریت کارگزاری مفید است که بزرگترین گروه مالی در بازار سرمایه محسوب می‌شود. هر دو این شرکت‌ها علاوه بر صندوق اهرمی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی دارند و بهتر است قبل از شروع نیم‌نگاهی به تاریخچه فعالیت آنها، بازدهی دیگر صندوق‌ها و عملکردشان در دوران افت و خیز شاخص کل داشته باشید.
علاوه بر مدیریت صندوق، امیدنامه آنها هم اهمیت ویژه‌ای دارد. میزان اهرم به کار رفته، نحوه انجام معاملات، نسبت واحدهای ممتاز و عادی همگی در امیدنامه صندوق‌ها آمده و تاثیر بسیار زیادی در میزان ریسک سرمایه‌گذاری و بازدهی واحدها دارد. امیدنامه صندوق‌ها قبل از پذیره‌نویسی منتشر شده و در سامانه کدال قابل مشاهده است.
از جمله مهمترین فاکتورهایی که باید در امیدنامه بررسی کنید، میزان سود پیش‌بینی شده برای دارندگان واحدهای تضمینی است چراکه هرچه این سود بیشتر باشد، سهم دارندگان واحدهای ممتاز کمتر خواهد شد و ریسک سرمایه‌گذاری برای ممتازها بیشتر می‌شود. اتفاقی که می‌تواند در روند صعودی سود واحد ممتاز را کاهش دهد و در روند نزولی، ضرر بیشتری روی دوش آنها بگذارد.
