سوخت‌نگاری؛ بازی با آتش
روزنامه هفت صبح، هانیه درویش| گفت‌و‌گو با مرضیه هوشمند، دختر هنرمند گرمساری که با فندک اتمی شعله‌ور نقش‌آفرینی می‌کند . ابزار کارش فندک معمولی، فندک اتمی و هویه کوچک و بزرگ آتش است. وقتی آنها را کنار دستش ببینید، گمان نمی‌کنید می‌خواهد با آنها نقاشی کند و وقتی نقاشی‌هایش را ببینید، بازهم گمان نمی‌کنید که آن‌همه ظرافت و طیف‌های گوناگون رنگ بر روی بوم نقاشی، حاصل بازی با آتش است. حاصل کار قطعا شگفت‌زده‌تان می‌کند و آن وقت است که می‌خواهید کمی بیشتر از هنر سوخت‌نگاری بدانید. افراد زیادی هستند که در این هنر شناخته شده و درحال فعالیت‌اند اما مرضیه هوشمند جزو معدود افرادی است که این کار را با فندک انجام می‌دهد. با او گفت‌و‌گویی کرده‌ایم که با این هنر بیشتر آشنا شویم.
*** بعضی کارهایم سوخت صددرصد با فندک است
مرضیه هوشمند متولد ۱۳۶۷ و اهل گرمسار است. ۱۵سال پیش وارد فعالیت‌های هنری شد و کارش را از طراحی مقدماتی و بعد طراحی چهره شروع کرد. بعد از آن رنگ روغن و بعد از آن سوخت‌نگاری روی چوب را شروع کرد و حالا هشت‌سال است که به‌طور جدی و مستمر این کار را انجام می‌دهد. او می‌گوید: «سوخت‌نگاری روی چوب، چرم و کاغذ و مقوا انجام می‌شود اما من به‌دلیل علاقه خاصی که به چوب دارم، سوخت‌نگاری روی چوب را انتخاب و روی آن کار کردم.
ابزار اصلی برای این کار هویه و سنباده و همچنین زغال طراحی است اما من به‌دلیل اینکه دوست داشتم در کارم خلاقیت و جذابیت داشته باشم، کار با فندک را شروع کردم و با وجود اینکه استادی در این زمینه نداشتم، با تمرین و تلاش توانستم در این کار حرفه‌ای شوم و تابلوهای سوخت صددرصد با فندک انجام دهم. هرچند که شاید این کار را افراد دیگری هم انجام دهند اما من تا‌به‌حال جایی ندیدم و شاید از وجودش بی‌اطلاع هستم.»
*** سوخت‌نگاری به ایران برمیگردد یا پرو؟
سوخته‌کاری یا سوخت‌نگاری روی چوب هنری است به‌طور مشخص با سابقه‌ای دیرینه و به اشکال گوناگون در اعصار مختلف اجرا می‌شده است. روش اجرای آن اغلب به‌صورت داغ‌گذاری بوده، به این‌صورت که فلزی را در آتش گداخته و آن را روی چوب قرار می‌داده‌اند. این فلز می‌توانسته قالبی مشخص داشته باشد تا طرح آن روی چوب نقش ببندد(مانند مهر برنجی که سازندگان ساز نی، نام خود را روی آن حک می‌کنند).
به‌نظر می‌رسد گذشته این هنر در ایران برمیگردد به شانه و درب چوبی یافت‌شده از بقایای شهر سوخته، البته این هنر نه تنها در ایران بلکه در پرو و سپس مصر باستان نیز رواج داشته و در دیگر کشورها مانند یونان نیز از آن بهره برده‌اند اما به‌طور مشخص نمی‌توان خاستگاهی برایش معرفی کرد. البته هم‌اکنون خاستگاه این هنر، کشور پرو با ۳۰۰۰سال قدمت معرفی می‌شود درصورتی‌که قطعات یافت‌شده در شهر سوخته، ایرانی‌بودن این هنر را اثبات می‌کند.
سوخت‌نگاری روی چرم هم قدمتی طولانی داشته و در قدیم به‌صورت داغ‌گذاری با کلیشه‌های فلزی، بیشتر برای جلد کتاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اصول سوخت‌نگاری روی چرم و چوب تفاوت چندانی باهم ندارد. مرضیه می‌گوید: «همین سوخت‌نگاری بوده که باعث شده درب‌های چوبی و سرستون‌های قدیمی آذین‌بندی شوند و نشان‌های مهم از آن روز برای نسل ما ماندگار شود.»
*** بدون حضور استاد و آموزش به اینجا رسیدم
اجرای سوخت‌نگاری روی اکثر چوب‌ها ممکن است؛ اما چوب‌هایی هستند که زیباتر می‌سوزند. به‌طور کلی به‌دلیل اینکه سوخت‌نگاری روی چوب از ایجاد طیف رنگ قهوه‌ای به‌وجود می‌آید، بهتر است چوبی انتخاب شود که پس از سوختن، رنگ قهوه‌ای به‌خوبی روی آن دیده شود. اما کار با آتش قطعا نباید راحت و بی‌خطر باشد. مرضیه در این‌باره می‌گوید: «نحوه در دست‌گرفتن و فاصله با بوم و مهارت استفاده از ابزار اگر درست باشد، هیچ خطری در کار وجود ندارد.
همین‌طور که خودم در تمام این سال‌ها هیچ آسیبی از کار با آتش ندیده‌ام.» این هنرمند جوان که کوتاه‌ترین کارش را در ۱۰دقیقه و طولانی‌ترین کارش را در عرض یک‌هفته به اتمام رسانده است، امیدوار است بتواند در آینده نمایشگاه آثار سوخت‌نگاری ترتیب دهد و بعد از آن آرزو دارد، بتواند کارگاه تولیدی سوخت‌نگاری ایجاد کند که بتواند این هنر را در اختیار دوستدارانش قرار دهد. هرچند که خودش تمام آنچه را که در این سبک می‌داند و انجام می‌دهد، بدون حضور استاد و با تمرین و پشتکار به آن رسیده است.
