سه طرح برای نان و کالا برگ و بنزین
روزنامه هفت صبح، نگین باقری| این روزها «پایلوت» پرکاربردترین کلمه‌ای است که درباره توزیع یارانه نان، بنزین و کالاهای دیگر به گوش می‌رسد. با اینکه از اردیبهشت قرار بود که به‌جای افزایش نرخ یارانه، کوپن‌های نان، کالابرگ‌هایی برای خوراکی‌ها و سهمیه‌بندی جدیدی برای بنزین توزیع شود اما هنوز هیچ‌کدام از این طرح‌ها از حالت پایلوت یا همان پیش آزمون خارج نشده‌اند. چه زمانی بقیه شهرها هم به این رویه جدید خرید و فروش کالاهای اساسی می‌پیوندند؟ برای هر کدام از این کالاها ددلاین‌های متفاوتی داده شده است.
یک: کالابرگ: دولت قبل وقتی که مشغول بودجه‌نویسی بود این را به تصویب رساند که ارز ترجیحی حذف شود ولی مجلس به شرطی این را قبول کرد که قیمت کالاها با این کار از قیمت‌های شهریور سال 1400 بالاتر نرود و برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد به دولت اجازه داد که به خانواده‌ها کالابرگ بدهد. ولی اتفاقی که افتاد این بود که بخش اول این تصمیم در دولت بعدی اجرا شد اما مابه‌التفاوت آن از همان مسیر کالابرگ به سفره مردم برنگشت. در همه این مدت این روش کالابرگی شدن اجناس به‌صورت پایلوت فقط در برخی از شهرها اجرا شده است.
* کالابرگ در چه شهرهایی اجرا شد؟ در چهار شهرستان گرمسار، آبیک، دماوند و فیروزکوه.
* مشکل طرح چه بوده؟ هنوز فروشگاه‌های زیادی به پایانه فروش مجهز نشده است. به گفته معاون وزیر اقتصاد زمانی که از بین ۴۰۰ هزار فروشگاه در حوزه کالابرگ، بیش از ۲۰۰ هزار فروشگاه به پایانه‌های فروش مخصوص مجهز شوند، دیگر مشکلی برای اجرای طرح نیست. اما در حال حاضر شاید ۵۰ هزار فروشگاه به این پایانه‌ها مجهز شده باشند.
* کالابرگ چه زمانی اجرا می‌شود؟ به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت مشکل ظرف یک تا دو ماه آینده حل و برنامه اجرا خواهد شد. البته دقیقا نمی‌توانیم مطمئن باشیم که چنین روزی این اتفاق خواهد افتاد. چراکه معاون وزیر اقتصاد مرداد ماه گفته بود که کالابرگ‌ها مرداد ماه توزیع خواهند شد اما چنین اتفاقی نیفتاد.
دو: نان: طبق این طرح قرار است خریدار نان، نان را به‌قیمت یارانه‌ای خریداری کرده و دولت مابه‌التفاوت قیمت یارانه‌ای و آزاد را به حساب نانوایی واریز کند. در این طرح دولت به نانوایی‌ها آرد را به قیمت آزاد می‌فروشد، مردم به‌قیمت یارانه‌ای نان را می‌خرند و نانوایی هم در ازای فروش هر نان از طریق دستگاه هوشمند مبلغی از سوی دولت به حسابش واریز می‌شود.
* طرح در چه شهرهایی اجرا شد؟ اجرای برنامه خرید نان با کارت، در شهرهای رشت و زنجان شروع شد.
* مشکل طرح چه بود؟ در فرایند اجرا مشکلات متفاوتی بوده. مثلا قبلا گفته می‌شد که زنجانی‌ها برای دستگاه‌های این کارت 5 تا 7 میلیون تومان هزینه کرده‌اند؛ آن‌هم در حالی‌که دولت گفته بود رایگان برایشان تامین خواهد شد. به‌جز این مشکل دیگری هم وجود داشت که چهارشنبه ادعا شد که حل شده. ماجرا این بود که برخی از خریداران نان یا اتباع غیرقانونی بودند که کارت نداشتند و یا افراد دیگری که کارتشان موجودی کافی برای خرید نان نداشت.
تا پیش از این مشخص نبود که در این حالت نانوا باید نان را چطور به دست مشتری برساند اما از این روز قرار شد که یک کارت نان به هر نانوا داده شود که موجودی محدودی دارد و وقتی با این مشکل روبه‌رو می‌شوند، از کارت خودش برای افراد کارت بکشد. موجودی کارت نانواها در شهرهای مختلف با هم برابر نیست. برای مثال در شهری مانند مشهد که حضور اتباع پررنگ‌تر است، سیستم در حاشیه شهر با یک الگو و در داخل شهر با یک الگوی دیگر محاسبات را انجام می‌دهد.
* طرح چه زمانی اجرا می‌شود؟ اینطور که مشاور وزیر اقتصاد گفته برای اجرا به چند کار نیاز دارند که یکی از آنها توسعه فنی این ایده و دومی آموزش به نانوایان است که اجرای این طرح در کل کشور را تا یک ماه آینده عقب می‌اندازد.
سه: کارت پروتئین: کارت پروتئین آخرین موردی بوده که برای جبران حذف یارانه دولتی پیشنهاد شد. این طرح حتی در حد اجرای پایلوت هم نبوده و فقط پیشنهادی است که شروین اردلان رئیس هیات مدیره زنجیره تولید گوشت مرغ و همچنین یکی دیگر از اعضای اتاق بازرگانی ایران داده. به گفته او اگر قرار به ارائه یارانه به مردم است، باید کارت پروتئین هم عرضه شود؛ چراکه در صورت تخصیص یارانه نقدی، تضمینی برای صرف این هزینه در بخش پروتئین نیست. تداوم این روند دولت را ناگزیر به پرداخت تاوان، آن‌هم در حوزه بهداشت، درمان و مسائل پزشکی برای مصرف‌کنندگان می‌کند.
چهار: بنزین: سومین مورد از تغییراتی که این روزها زیاد از آن حرف زده شده اما هنوز از حالت پایلوت خارج نشده بنزین است. دو طرح در این زمینه به اجرا درآمده: یکی محدودیت 30 لیتری در برخی از شهرهای مرزی و دیگری اصلاحات بازتوزیع یارانه بنزین در کیش و قشم. محدودیت 30 لیتری از شهرهای مرزی و برای مقابله با قاچاق شروع شد. در این طرح افراد نمی‌توانستند بیشتر از سی لیتر بنزین بزنند و اگر به بیشتر از این مقدار نیاز داشتند، از کارت متصدیان جایگاه کارت استفاده می‌کردند.
در مرحله بعد از این طرح که همین اواسط مهرماه اتفاق افتاد، کارت متصدیان در برخی از شهرها گرفته شد. در همه اين مدت گفته می‌شد که دولت تصمیم دارد نرخ بنزین را افزایش دهد اما روز پنجشنبه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران آن را تکذیب کرد. رئیس انجمن جایگاه‌داران ولی پیش از این در گفت‌و‌گو با هفت‌صبح پیش‌بینی کرده بود که این سیاست‌های جدید به شهرهای دیگر هم تسری یابد. او گفته بود که شهرهای مرزی، به‌عنوان پایلوت انتخاب شده‌اند اما به‌زودی این محدودیت برای همه خودروها در کشور اجرا خواهد شد.
در حوزه بنزین یک طرح پایلوت دیگر هم پیش از همه این‌ها وجود داشت که در منطقه آزاد کیش و قشم اجرا شد. این طرح به این شکل بود که بنزین به همه افراد داده می‌شد تا افرادی که خودرو ندارند بتوانند یارانه بنزین خود را بفروشند اما بعدا گفته شد در اجرای این طرح با مشکلاتی روبه‌رو شدند که اجرای آن دیگر ادامه نیافت.
طرح در چه شهرهایی اجرا شد؟
بازتوزیع یارانه سوخت: در کیش و قشم
محدودیت سی لیتری: سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کردستان
جنوب و شرق استان کرمان: هم محدودیت 30 لیتری و هم محدودیت زمانی (بنزین زدن از ساعت ۲۲ شب تا ۶ صبح ممنوع است.)
مشکل طرح چه بود؟ در حال حاضر فقط به مشکل کیش و قشم پرداخته شده. اینطور که اخیرا سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس گفته در این طرح در خصوص طرحی که در کیش و قشم اجرا شد دولت بازار را خیلی دنبال نکرد و خودش به‌نوعی خریدار شد. دولت باید پای خود را از قیمت‌گذاری بیرون بکشد و صرفا تنظیم‌گر و تسهیل‌گر بازار باشد. مثلا دولت سقف قیمت آزاد را تعیین می‌کند.
ممکن است فردی که خودرو ندارد اول دوره تصمیم بگیرد بنزین خود را ۲۰۰۰ تومان بفروشد. به‌تدریج افرادی که از بازار منتفع می‌شوند آنها سیاست را تعیین می‌کنند.در مورد اجرای طرح محدودیت بنزین در مرزها تا کنون فقط به این پرداخته شده که بخش اعظم قاچاق بنزین نه بعد از نیروگاه‌ها بلکه قبل از آن اتفاق می‌افتد و به همین دلیل این راه‌حل نمی‌تواند جلوی مشکل قاچاق را بگیرد.
چه زمانی در کل کشور اجرا می‌شود؟ فعلا هیچ پیش‌بینی‌اي در این زمینه نشده است. موسسه افکارسنجی ملت اخیرا نظرسنجی‌اي داشت که براساس نتایج به‌دست آمده، ۵۸.۵درصد از مردم ترجیح می‌داد دولت هفت قلم کالای اساسی را به قیمت سال قبل و از طریق کالابرگ عرضه کند و در مقابل ۲۸.۶درصد ترجیح می‌دادند به ازای هر فرد ماهانه مبلغ ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزارتومان نقدی اختصاص یابد.
