زندگی و زمانه سه آوازه‌خوان خانه به‌‌دوش
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | شادمهر عقیلی و محسن نامجو دو خواننده ایرانی ساکن خارج از کشور هستند که در روزهای اخیر متهم به آزار و اذیت و تعرض جنسی شده‌اند. یک‌سال پیش یکی دیگر از خوانندگان مهاجر؛ یعنی امیر تتلو هم با اتهام مشابهی مواجه شده بود که منجر به بسته شدن صفحه اینستاگرام او شد. اگرچه خاستگاه این سه خواننده از سه سبک موسیقی متفاوت است و طیف مخاطبان آنها هم شاید چندان اشتراکی با هم نداشته باشند، اما یک وجه شباهت خیلی مهم دارند.
اینکه هرکدام از آنها در ژانر و دوره خود یکی از اولین‌ها بودند. شادمهر عقیلی اواسط دهه ۱۳۷۰ گُل کرد. زمانی که موسیقی پاپ کشور پس از سال‌ها مهجوریت وارد دوران جدیدی شده بود. محسن نامجو در دهه ۱۳۸۰ یکی از پیشگامان موسیقی فیوژن بود و امیر تتلو از نسل اول خوانندگان موسیقی رپ فارسی است.
این سه خواننده هرکدام در دوره‌ای تصمیم گرفتند دور از وطن به فعالیت هنری خود ادامه دهند و مهم‌ترین دلیل این تصمیم را هم فشار و سخت‌گیری‌های داخل عنوان کردند. حالا اما به شکل طعنه‌آمیزی بیرون از مرزها تحت فشار به مراتب بیشتری هستند، آن هم از سوی افرادی که ساکن خارج از کشور هستند و اغلب در دایره افراد و نهادهای مخالف نظام و اپوزیسیون می‌گنجند.
*** شادمهر عقیلی / متولد: ۱۳۵۱ / سال مهاجرت: ۱۳۸۰
شادمهر عقیلی پیش از ماجرای اخیر و اتهام آزار و اذیت، درگیر چند حاشیه دیگر هم شده بود که ریزش شدید محبوبیت او را به دنبال داشت. اواخر سال ۱۳۹۸ او با شرکت در جشنواره موسیقی طنطوره عربستان سعودی، با واکنش منفی افکار عمومی مواجه شد. بعد نوبت به همکاری او با ریحانه پارسا در ساخت یک موزیک‌ویدئو رسید که چندان خوشایند طرفداران این خواننده پاپ نبود و در نهایت هم ضربه نهایی با راه‌اندازی سایت شرط‌بندی به حیثیت شادمهر عقیلی وارد شد.
مجموعه تصمیمات غلطی که کارنامه هنری پروپیمان و استاندارد شادمهر عقیلی را هم تحت‌الشعاع قرار داد و منجر به بُهت و حسرت هواداران پروپاقرص او شد؛ مشابه اتفاقی که ۲۰ سال پیش و در جریان مهاجرت او به کانادا و در مرحله بعد آمریکا رخ داده بود. تا قبل از مهاجرت، شادمهر عقیلی به عنوان یکی از هنرمندان مجوزدار داخل ایران فعالیت می‌کرد. او در کسوت یکی از پیشگامان موسیقی پاپ بعد از انقلاب ارج و قرب خاصی داشت و بین جوانان محبوب بود. با آلبوم‌های مسافر و دهاتی شهرتش سر به آسمان می‌سایید و حتی اقشار دیگری از جامعه که با موسیقی میانه خوبی نداشتند هم با قطعه گل یاس به او علاقه‌مند شده بودند.
در وهله بعد دو فیلم سینمایی پر پرواز و شب برهنه دروازه ورود او به سینما شد. درواقع شادمهر در کنار گروه آریان به عنوان نمادهای اصلی شرایط اجتماعی و فرهنگی جدید ایران در اواخر دهه ۱۳۷۰ تثبیت شده بودند. بعد از مهاجرت اما شادمهر مدتی از آن نقطه اوج فاصله گرفت؛ دورانی که بعضی ترانه‌های او در ایران با کیفیت پایین منتشر می‌شد و تا اواسط دهه ۱۳۸۰ او درگیر این کشمکش‌ها و اختلاف با بعضی هنرمندان داخل ایران بود. بعدها آلبوم‌های تقدیر و طرفدار و تجربه‌کن توانست تا حدودی اعتبار ازدست‌رفته شادمهر را به او برگرداند.
هرچند که مشخص شد خیلی از ملودی‌ها و آثار او از هنرمندان خارجی کپی شده است. شادمهر عقیلی حالا ۴۸ ساله است و با همسر فیلیپینی و فرزندش در آمریکا زندگی می‌کند. او چهار سال پیش در مصاحبه‌ای گفت وصیت کرده‌ام بعد از مرگ، جسدم را بسوزانند و در اقیانوس بریزند که حتی بدنم هم به ایران برنگردد. این جمله عصاره دیدگاه او در دوران پس از مهاجرت است و وقتی آن را کنار این اتفاقات اخیر می‌گذاریم، باید بگوییم برند شادمهر عقیلی احتمالا برای همیشه از دست رفته است.
*** محسن نامجو / متولد: ۱۳۵۴ / سال مهاجرت: ۱۳۸۶
محسن نامجو از اواسط دهه ۸۰ با ترانه ترنج و مستند «آرامش با دیازپام ده» ساخته سامان سالور به شهرت رسید. در آن دوران تلفیق سبک‌های مختلف غربی با اشعار کلاسیک فارسی و حتی ادبیات کوچه و بازار و گوشه‌های موسیقی سنتی و نواحی در آثار او به‌شدت مورد توجه قرار گرفته بود.
هرچند بعضی از علاقه‌مندان موسیقی سنتی نقدهای تندی را به او وارد می‌دانستند. بعد از انتشار چند تک‌آهنگ زیرزمینی، اولین آلبوم او به نام ترنج با مجوز حوزه هنری به بازار آمد. خود ماجرای مجوز دادن به این آلبوم هم آن زمان به محل مناقشه بین دستگاه‌های فرهنگی کشور تبدیل شده بود. به‌هرحال نامجو در قشر فرهیخته و نخبه و دانشجویان محبوبیت زایدالوصفی داشت و اسم و عکس او در صفحه اول خیلی از جراید منتشر می‌شد.
نامجو هم درست در زمانی که در نقطه اوج شهرت قرار داشت، تصمیم به مهاجرت گرفت. ابتدا اواخر سال ۸۵ شایعه شد که او مهاجرت کرده که خودش تکذیب کرد و در نوروز ۸۶ تیتراژ سریال ترش و شیرین رضا عطاران با صدای او روی آنتن تلویزیون رفت. یک سال بعد اما شایعه قبلی به حقیقت پیوست و او برای همیشه ایران را ترک کرد.نامجو در سال‌های اول مهاجرتش آلبومی با همکاری گلشیفته فراهانی منتشر کرد به نام «آخ» که پیام‌های سیاسی تندی داشت.
تصور این بود که نامجو انتخاب کرده بخشی از اپوزیسیون باشد و یک ترانه خاص از این آلبوم به‌خصوص خیلی سروصدا کرد. اما بعد به تدریج نامجو از فضای سیاسی دور شد و آلبوم‌های بوسه‌های بیهوده و الکی ترکیبی بود از آثار قدیمی او و آثار جدیدی که بیشتر در همان حال‌وهوای عاشقانه می‌گنجید. آلبوم بعدی نامجو سیزده/ هشت نام داشت که بار فنی بالایی داشت و با ترانه‌ای شروع می‌شد به نام تهران. اینجا بود که مشخص شد نامجو دلتنگ ایران شده.
نقطه عطف این آلبوم اما قطعه‌ای بود به نام «خط بکش» که شبیه یک اتوبیوگرافی از محسن نامجو بود و اولین نشانه‌های تحول محسن نامجو را در این اثر دیدیم و سرخوردگی او از مهاجرت مشخص است. فارغ از متن ترانه، موسیقی و تنظیم اثر هم با توجه به ماجرای مهاجرت او طعنه‌آمیز به نظر می‌رسد، چون قطعه از دستگاه سه‌گاه و با صدای سه‌تار شروع می‌شود و بعد به سمت موسیقی غربی می‌رود، به‌طوری‌که کاملا ملودی معروف ترانه sway از دین مارتین را تداعی می‌کند.
انگار این مهاجرت از شرق به غرب را به طرز هنرمندانه‌ای شبیه‌سازی می‌کند. آلبوم بعدی نامجو به نام «صفر شخصی» هم حاوی قطعه‌ای بود به نام «به مادرم» و همینطور «پدر» و البته قطعه‌ای که او دعای مجیر را خوانده بود که در ماه رمضان سال ۹۵ منتشر شد و در داخل کشور هم خیلی مورد توجه قرار گرفت. حالا این اتفاقاتی که در آثار حرفه‌ای او افتاده را بگذاریم کنار یک سخنرانی از او که بین دانشجویان ایرانی دانشگاهی در کانادا انجام شد و فیلم آن بازتاب وسیعی در شبکه‌های اجتماعی داشت.
اولین نشانه‌های اختلاف‌نظر نامجو با اپوزیسیون خارج از کشور اولین‌بار در همین جلسه مشخص شد. در سال ۹۵ هم ماجرا رسید به خصومت او با شبکه من‌وتو و از آن زمان بعضی فعالان رسانه‌ای خارج از کشور به طور فعالانه افشاگری علیه نامجو را شروع کردند. ابتدا اتهام اعتیاد او را مطرح کردند و پارسال و امسال هم نوبت به مسئله تعرض رسید.
نامجو در مواجهه با این اتهام رفتار متناقضی داشت. ابتدا تکذیب کرد و بعد پذیرش و عذرخواهی. در نهایت هم یک فایل صوتی از او منتشر شد که منجر به خشم برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی شد. درواقع این هنرمند عصیانگر و مغموم امروز بخش مهمی از هواداران خود را باید ازدست‌رفته بداند.
*** امیرتتلو / متولد: ۱۳۶۶ / سال مهاجرت: ۱۳۹۷
۱۶ سال پیش یک موزیک‌ویدئو با حضور چند خواننده جوان و گمنام منتشر شد به نام «برو از پیش من» که به طرز غافلگیرکننده‌ای آن زمان محبوب شد. ملودی کاملا کپی بود و چهار پسر جوان در خیابان‌های تهران آن را با ساده‌ترین امکانات ضبط کرده بودند. یکی از آن چهار نفر، یک پسر جوان لاغراندام با موهای بلند بود به اسم امیرحسین مقصودلو با نام هنری امیرتتلو. او به همراه روزبه قائم (که خیلی زود در موسیقی ایران محو شد)، قسمت پاپ آهنگ را اجرا می‌کردند و رضا پیشرو و حسین تهی رپ می‌خواندند.
امیر تتلو به واسطه رضا پیشرو که هم‌سن‌و‌سال هم بودند وارد دنیای موسیقی شد؛ در دورانی که استفاده از رایانه‌های خانگی در حال گسترش بود و دسترسی به اینترنت کمابیش با اینترنت دایل‌آپ مقدور بود. امیرتتلو مدتی بعد از فعالیت در موسیقی رپ و پاپ، به همراه گروهی از جوانان هم‌نسل خود مثل حسین تهی و آرمین تو‌ای‌اف‌ام و رضایا برای ادامه فعالیت هنری به دوبی رفت؛ تجربه‌ای که خیلی دوام نداشت و او مجددا به ایران برگشت.
در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ شمسی، تتلو اولین تلاش‌های خود را برای دریافت مجوز فعالیت قانونی و انتشار آلبوم انفرادی آغاز کرد، اما به موفقیت نرسید و درعوض در سال ۹۲ برای اولین‌بار خبر بازداشت او منتشر شد که بعد از مدت کوتاهی با قید وثیقه آزاد شد.
همزمان با جام جهانی ۲۰۱۴ یک موزیک‌ویدئو از تتلو در حمایت از تیم ملی منتشر شد که با استقبال خوبی مواجه شد. از اینجا بود که اولین نشانه‌های استعداد و قابلیت‌های هنری تتلو آشکار شد.
بعد از چند حاشیه ریزودرشت مثل اصرار او برای تبدیل شدن به یک فوتبالیست حرفه‌ای، تتلو برای اولین‌بار به گروه‌های سیاسی نزدیک شد. ترانه «انرژی هسته‌ای» و فیلمبرداری روی ناو در سال ۹۴ و همزمان با مذاکرات هسته‌ای بیرون آمد؛ اتفاقی عجیب و معنادار که به واسطه نفوذ یکی از چهره‌های نزدیک به اصولگرایان صورت گرفت. تتلو در این مقطع به شهرت زیادی رسیده بود و به کمک شبکه‌های اجتماعی به طور مستقیم با هوادارانش در ارتباط بود.
او برای قدرت‌نمایی و ضرب‌شست به منتقدانش به هوادارانش گفت در اینترنت بنویسند «بغ‌بغو» و آنها هم خواسته او را اجابت کردند! در سال ۹۵ هم ماجرای درگیری او با بازپرس بیژن قاسم‌زاده (که الان در پرونده اکبر طبری به ۱۰ سال حبس محکوم شده) و زندان رفتن تتلو پیش آمد که بعد از ۶۲ روز حبس آزاد شد. مدتی بعد در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری ۱۳۹۶ یکی از عجیب‌ترین اتفاقات یک دهه اخیر رخ داد. امیر تتلو کنار سیدابراهیم رئیسی نشست و از او اعلام حمایت کرد!
بعد از انتخابات هم در جشنی که خبرگزاری فارس ترتیب داده بود، تتلو از سوی تعدادی از فعالان اصولگرا مورد تقدیر قرار گرفت. یک‌سال بعد اما امیرتتلو با ناامید شدن از دریافت مجوز و فعالیت قانونی از کشور خارج شد. او ابتدا در گرجستان و مدتی بعد در ترکیه ساکن شد. اولین کنسرت او حاشیه‌ساز شد و از این تاریخ به‌بعد مجموعه‌ای از رفتارهای هنجارشکنانه از جانب او شروع شد که هنوز هم ادامه دارد. در دو مقطع؛ یعنی سال‌های ۹۷ و ۹۹ صفحه اینستاگرامی امیرتتلو به دلیل توهین به زنان و سوءاستفاده از افراد زیر سن قانونی با پیگیری حقوقی فعالان خارج از کشور مسدود شد. تتلو در سال ۹۸ از سوی پلیس ترکیه بازداشت شد که پیگیری‌های پلیس ایران برای استرداد او به نتیجه نرسید.
