زلزله زنانه در سینما؛ انتخاب بهترین فیلم تاریخ سینما
روزنامه هفت صبح، ساعد برقی| این جام‌جهانی سینمادوستان است. هر 10سال یک‌بار برگزار می‌شود و قهرمان تاریخ سینما مشخص می‌شود. در دوره اول در سال 1952 دزد دوچرخه قهرمان شد و در پنج دوره پیاپی همشهری کین، در دوره قبل سرگیجه و این دوره؟راستش همه انتظار داشتند که در لیست صد فیلم برگزیده تاریخ سینما زلزله‌ای رخ بدهد. پیش‌بینی می‌کردند که با حضور منتقدان جوان‌تر و جریان‌های جدید انتقادی فیلم‌هایی مثل پدرخوانده و یا ادیسه فضایی به مکان اول صعود کنند.
اما در طول 10سال گذشته اتفاقات متعدد دیگری هم رخ داده بود. جنبش می تو، جنبش جان سیاهان مهم است و دیگر حرکت‌های نژادی و قومیتی و جنسیتی. در کنار آنها مثلا ساخت فیلمی درباره پشت صحنه همشهری کین با نام منک (ساخته دیوید فینچر) و یا افشاگری تی پی هدرن درباره آزار جنسی هیچکاک و مهم‌تر از آن افزایش تعداد منتقدان در این رای‌گیری به بیش از 1600 نفر و افزایش منتقدان زن و غیر اروپایی، همه را متقاعد ساخته بود که با تغییرات عمده‌ای در رای‌گیری 10سال یک‌بار سایت اند ساند برای انتخاب بهترین فیلم تاریخ سینما مواجه خواهیم بود. اما…
اما با این حال هیچ‌کس این مقدار تغییر و تحول را پیش‌بینی نمی‌کرد. هیچ‌کس در مخیله‌اش نمی‌گنجید که دستاورد کارگردان زن فقید بلژیکی تبار آن هم در 24سالگی بیاید و نام‌های پرآوازه و سنگ شده فهرست 10تایی را کنار بزند و از بغل همشهری کین و داستان توکیو و ادیسه فضایی 2001 عبور کند و به بهترین فیلم تاریخ سینما بدل شود.
فیلمی با نام ژان دیلمان (ادامه اسم فیلم را ننویسیم) با زمان 201 دقیقه ساخته شده به سال 1976. زمانی که شانتال اکرمن یک دختر روشنفکر 24 ساله بود.فیلم طی مرور زمان جایگاه خودش را در رده‌بندی‌های سینمایی محکم‌تر کرد و در رای‌گیری دوره قبل تا مکان 35 صعود کرده بود. اما این‌که این فیلم ناگهان به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شود کمی فراتر از حد انتظارات بود.
فقط این نیست. یک فیلم دیگر از یک سینماگر زن یعنی شغل خوب ساخته شده توسط کلر دنی به سال 1999 به فهرست ده‌تایی راه پیدا کرده. فیلم شغل خوب در رای‌گیری سال 2002 وارد فهرست صدفیلم برتر شده بود و ده سال پیش هم در مکان 78 قرار گرفته بود. این صعود ناگهانی 70 پله‌ای بخشی را مدیون کشف فیلم بدانید و منتقدان جوان‌تر و رادیکال‌تر و بخشی از آن هم ناشی از تبعات زلزله جنبش برابری طلبانه زنان یا همان می تو.
شانتال اکرمن در سال 2015 در سن 65سالگی خودکشی کرد. خانم کلر دنی در 76سالگی همچنان به فیلمسازی مشغولند و امسال فیلم ستاره‌ها سرظهر را عرضه کردند. حالا دو فیلم از ده فیلم اول تاریخ سینما ساخته سینماگران زن هستند در حالی که بهترین رتبه فیلمسازان زن در فهرست قبلی ( سال 2012 ) رتبه 35 بود و به همین فیلم ژان دیلمان اختصاص داشت.
در واقع به نظر می‌رسد تعداد زیادی از منتقدان تحت تاثیر جریانات روز و شاید برای آنکه خودشان را عضوی شایسته در حرکت‌های اجتماعی روز نشان دهند و از زیر بار اتهامات فرار کنند، خود را ملزم کرده بودند حتما نام یک یا دو فیلم از فیلمسازان زن را در فهرست قرار دهند و خب انتخاب‌های محدود موجب می‌شود تا فیلم ژان دیلمان ساخته خانم اکرمن و فیلم شغل خوب ساخته خانم کلر دنی به صدر جدول صعود کنند! باز هم هست.
فیلم کلئو از پنج تا هفت ساخته خانم آنیس واردا در مکان چهارده قرار گرفته و فیلم سایه‌های بعد از ظهر ساخته تجربی و بسیار کوتاه خانم مایا درن تامکان شانزدهم صعود کند. چهار فیلم از سینماگران زن در میان بیست فیلم برگزیده تاریخ. در ده تای بعدی هم فیلم گلهای داوودی (دیزیز) ساخته زیبا و اوانگارد خانم ورا خیتلوا (سال 1967 در چکسلواکی) در جای 26 قرار دارد و حتی فیلم پرتره زنی کنار آتش ساخته خانم سلین سیاما در سال 2019 با مضمون همجنس خواهانه‌اش در جایگاه سی‌امین فیلم تاریخ سینما قرار بگیرد که فقط موجب بلند شدن دود از سر آدمیزاد می‌شود!
فیلم‌های مون لایت از بری جنکینز که آن یک داستان تغزلی بر پایه روابط خاص تیره‌پوستان درآمریکاست به فهرست صد فیلم راه یافته و عجیب‌تر از آن فیلم برو بیرون یا همان گت آوت ساخته جردن پیلز که یک تریلر کاملا متوسط است اما بر پایه گرایشات رادیکال نژادی‌اش به نفع سیاه‌پوستان در فهرست صد فیلم برتر تاریخ سینما قرار گرفته است و همین‌طور فیلم کار درست را انجام بده ساخته تحسین شده اسپایک لی که تا رتبه 26 صعود کرده است.
دو فیلم مالهالند درایو از دیوید لینچ و در حال و هوای عشق ساخته وونگ کاروای هم به فهرست ده فیلم اول راه پیدا کردند. هردو ساخته شده 2001 و خب کیفیت و استقبال اهالی سینما از این دو شاهکار به شکلی بود که صعودشان تا حدی قابل پیش‌بینی بود. به این ترتیب از میان ده فیلم برتر دوره قبل پنج فیلم از رده‌بندی ده تایی خارج شده‌اند. یعنی قاعده بازی، جویندگان،مصایب ژاندارک، طلوع و هشت و نیم و پنج فیلم در فهرست 10تای اول مانده‌اند یعنی سرگیجه و همشهری کین و داستان توکیو و ادیسه فضایی و مردی با دوربین فیلمبرداری.
نکته جالب حفظ تقریبی فیلم‌های آلفرد هیچکاک در این فهرست فوق رادیکال است. سرگیجه در مکان دوم،سایکو در مکان 31 ، پنجره عقبی در مکان 38 و شمال از شمالغربی در مکان 44. جادوی هیچکاک از مرز فاصله‌های نسلی و طبقاتی و نژادی و عبور کرده است. این در حالی است که بخش بزرگی از بیرون ماندگان فهرست صدتایی این دوره نسبت به دوره قبل از فیلم های کلاسیک هالیوود هستند.
اما نکته جالب‌تر برای ما ایرانی‌ها صعود حیرت‌انگیز فیلم کلوزاپ ساخته مرحوم عباس کیارستمی است که در مکان هفدهم قرار گرفته است و نوک پایی برای قرار گرفتن در میان 10 فیلم برتر تاریخ سینما راه دارد. در کنار فهرست منتقدان،فهرست فیلم‌های برگزیده سینماگران هم منتشر شده که خب از اهمیت کمتری جهت استناد برخوردارند و آنجا ادیسه فضایی در مکان اول است و کلوزاپ عباس کیارستمی به جایگاه هفتم رسیده است!
