رقابت میزان مشارکت در انتخابات امسال با سال۷۲
روزنامه هفت صبح، آرش‌پورابراهیمی | قاعدتا مهم‌ترین پرسش درباره انتخابات ریاست‌جمهوری این است که چه کسی در آن پیروز خواهد شد اما سوال دیگری که کم و بیش درباره انتخابات اهمیت دارد،این است که میزان مشارکت در انتخابات چقدر خواهد بود. آخرین برآورد مرکز افکارسنجی دانشجویان (ایسپا) این است که امسال حدود ۳۷درصد واجدین شرایط در انتخابات رای خواهند داد. تعداد واجدین شرایط هم حدود ۶۰میلیون نفر است. البته می‌توان انتظار داشت که میزان مشارکت تا روز انتخابات تغییر کند، برای مثال تقریبا دو هفته پیش برآورد ایسپا از میزان مشارکت به حدود ۴۳درصد رسیده بود.
اما اینکه چه عواملی بر میزان مشارکت تاثیرگذارند، سوال نسبتا جذابی است. من به همراه دو تن از همکارانم در دانشگاه لایدن هلند در مقاله‌ای پژوهشی (که هنوز منتشر نشده) تلاش کردیم پاسخی برای این پرسش بیابیم. برای این کار میزان مشارکت در استان‌های مختلف ایران طی۱۰ انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر را بررسی کردیم.شاید جالب‌ترین و البته قابل پیش‌بینی‌ترین نتیجه‌ای که به آن رسیدیم،این بود که تفاوت میان نامزدها باعث افزایش میزان مشارکت در انتخابات خواهد شد.
البته نوع این تفاوت هم مهم است.برای مثال تفاوت دیدگاه اقتصادی میان نامزدها تاثیر چندانی بر مشارکت ندارد اما تفاوت در نگرش نسبت به سیاست خارجی و فرهنگ می‌تواند به افزایش مشارکت بیانجامد.جوانی جمعیت هم بر میزان مشارکت تاثیر مثبت دارد اما در عین حال، افزایش حداقل سن واجدین شرایط به ۱۸سال باعث افزایش میزان مشارکت شد.در واقع به‌نظر می‌رسد نوجوانان نسبت به جوانان تمایل کمتری به شرکت در انتخابات دارند.
میزان مشارکت در استان‌های پرجمعیت‌تر، پایین‌تر است اما عواملی مانند شهرنشینی یا سطح سواد تاثیر چندانی بر میزان مشارکت ندارند. یافته نسبتا جالب دیگری که البته خیلی با تصور عمومی همخوانی ندارد،این است که حضور نامزدی از یک استان باعث افزایش مشارکت در آن استان نمی‌شود، هر چند شاید شانس پیروزی آن نامزد در استان محل تولدش را افزایش دهد.به این معنی که برای مثال اگر یک نامزد متولد استان هرمزگان در انتخابات نامزد شود،تعداد افرادی که در این استان رای می‌دهند بالاتر نمی‌رود.
اما بخش بیشتری از این افراد به نامزد هم‌استانی خود رای می‌دهند.در عین حال،تعداد کاندیداهای اصلی که شانس پیروزی دارند هم از میزان مشارکت می‌کاهد.به بیان دیگر، وقتی تنها دو نامزد با شانس پیروزی بالا در انتخابات حضور دارند،دوقطبی شدن فضا احتمالا به تهییج واجدین شرایط و افزایش مشارکت خواهد انجامید.
با همه اینها پیش‌بینی میزان مشارکت انتخابات ریاست‌جمهوری امسال کار سختی خواهد بود. تقریبا با اطمینان می‌توان گفت انتخابات امسال پرشورترین انتخابات پس از انقلاب نخواهد بود. اما درباره اینکه آیا شاهد کمترین مشارکت خواهیم بود نمی‌توان با این اطمینان سخن گفت.کمترین میزان مشارکت در کل انتخابات برگزار شده پس از انقلاب به انتخابات دومین دوره مجلس خبرگان در سال ۱۳۶۹ بازمی‌گردد که میزان مشارکت در آن تنها ۳۷درصد بود.
بعید است که میزان مشارکت امسال کمتر از آن مقدار باشد.اما اینکه آیا انتخابات امسال پایین‌ترین مشارکت انتخاباتی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران را به خود اختصاص خواهد داد،سوال مشکل‌تری است. کمترین میزان مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری به انتخاب دولت ششم در سال ۱۳۷۲ بازمی‌گردد که میزان مشارکت در آن ۵۰درصد بود.برآورد فعلی ۳۷درصدی ایسپا از میزان مشارکت با ۵۰درصد فاصله زیادی دارد اما هنوز خیلی‌زود است تصور کنیم میزان مشارکت در انتخابات امسال از ۵۰درصد فراتر نخواهد رفت.
