رقابت شانه به‌شانه شکلات‌ها از ایران تا برزیل
روزنامه هفت صبح، فرید عطارزاده | «کمبود کَره موجب شده تا صنعت شکلات‌سازی کشور با توقف موقت تولید روبه‌رو شود»؛ این خبر از هفته گذشته بین فعالان صنایع غذایی در گردش است و همه برندهای شکلات را نگران کرده است. از سوی دیگر با شیوع کرونا، مرزها بسته شده و برندهای شکلات در ماه‌های اخیر نتوانسته‌اند مانند گذشته صادرات داشته باشند اما با این وجود همچنان جزو پرسودترین بازارها محسوب می‌شوند. همین موضوعات توجه‌مان را جلب کرد تا از پشت پرده بازار شکلات و رقابت نفسگیر این صنعت بنویسیم. این گزارش را بخوانید.
*** رقابتی چند جانبه
* یک: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای تولید شکلات استفاده از مواد اولیه مرغوب و دانه‌های کاکائو است. در ایران بستر کمی برای تولید کاکائو وجود دارد و بیشترین واردات از کشور برزیل صورت می‌گیرد. بنابراین یک رقابت بزرگ وجود دارد که کدام برند از کدام شرکت آفریقایی مواد اولیه بگیرد تا در نهایت شکلات بهتری تولید کند. در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکننده ماده اولیه شکلات در ایران شرکت «شیرین عسل» است که البته شایعه شده که برخی مواد اولیه آن را نیز از آفریقای جنوبی وارد می‌کند.
* دو: فعالان صنایع غذایی ادعا می‌کنند که شرکت‌های بزرگ دیگر به دلایل مختلف نمی‌توانند مواداولیه مورد نیاز شکلات خود را وارد کنند و بنابراین آن‌ها نیز معمولا از «شیرین عسل» این مواد اولیه را می‌خرند. به همین دلیل است که قیمت شکلات‌های شیرین عسل از سایر رقبا معمولا کمتر است.
* سه: شرکت‌های شیرینی و شکلات در سال یک ظرفیت اسمی ۲میلیون و ۴۰۰ هزار تنی برای تولید دارند. این درحالی است که در سال مصرف سرانه هر فرد ۲۱کیلوگرم است.با این وجود، در مجموع صنعت شیرینی و شکلات یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن تولید در کشور دارد. بنابراین بخشی از کسری تولید از طریق قاچاق تامین می‌شود که البته با گران شدن ارز، میزان آن بسیار کمتر شده است.
* چهار: شرکت‌های تولیدکننده شکلات به جز آن که باید دنبال ماده اولیه شکلات وارداتی باشند، از شکر، روغن، کره، شیرخشک و… نیز استفاده می‌کنند. بنابراین این شرکت‌ها کار سختی برای تولید شکلات دارند و باید همه این مواد اولیه را تامین کنند.
* پنج: نکته جالب اینجاست با وجود آنکه واردات شکلات قاچاق در کشور زیاد است اما از سوی دیگر، صادرات گسترده‌ای هم داریم! اکثر برندهای مشهور ایرانی، خط تولید جداگانه برای شکلات‌های صادراتی دارند که آن‌ها را به کشورهای اطراف صادر می‌کنند.
*** شیرین عسل و چند حاشیه
* یک: «شیرین عسل» درباره تولید شکلات توسط این برند در سایت خود نوشته: « تولیدات مجموعه شامل پودر کاکائو (Cocoa powder)،کره کاکائو(Cocoa butter)و خمیر کاکائو(Cocoa mass) است. این مجموعه صنعتی قادر است شکلات را مستقیما از دانه کاکائو تولید کند.»
* دو: در سال ۱۳۹۷ خبری منتشر شد مبنی بر اینکه شرکت «کشت و صنعت مغان» به شرکت شیرین عسل واگذار شد و سایت خبرگزاری صداوسیما در آن زمان نوشت: «شرکت کشت و صنعت مغان با ۶۳ هزار هکتار وسعت، شامل باغات میوه، مجتمع بزرگ دامپروری، کارخانه قند، کارخانه لبنیات، کارخانه فرآوری میوه به شرکت شیرین عسل واگذار شد.»
* سه: از سال ۱۳۹۷ تاکنون حاشیه‌ها وشایعات زیادی درباره این واگذاری شنیده می‌شود. دیده‌بان شفافیت گزارشی در فروردین امسال نوشت: «شرکت سالمین یکی از زیرمجموعه‌های شیرین عسل است. این شرکت در سال ۱۳۹۲ در آخرین افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌هایش سرمایه‌اش را به ۳۰میلیارد تومان افزایش داده است .
اما امروز به لطف سازمان خصوصی‌سازی و دریافت هدیه‌ای به نام کشت و صنعت مغان، قیمت سهام شرکت سالمین که با نماد غسالم در بورس اوراق بهادر به ثبت رسیده است، به حدود ۴۰۰۰ میلیارد تومان رسیده است. مشخص است که ارزش سهام سالمین مرهون ارزش‌های خودش نیست. با توجه به اینکه شرکت کشت و صنعت مغان با قیمت بسیار ناچیزی به شرکت شیرین عسل واگذار می‌شود، این موضوع سبب می‌شود که ارزش مجموعه گروه صنعتی شیرین عسل و زیرمجموعه‌هایش افزایش چشمگیر و نجومی پیدا کنند.»
*** رقیب بزرگی به نام شکلات فرمند
* یک: شکلات فرمند یکی از قدیمی‌ها و البته پرفروش‌ها در بازار شکلات است. این برند جزو اولین شکلات‌های ایرانی بود که روی به تولید شکلات تلخ آورد و به همین دلیل توانست بخش بزرگی از بازار را نصیب خود کند. تولید انواع شکلات‌های کادویی از دیگر مواردی است که توانسته سهم بازار خوبی را در اختیار فرمند قرار دهد.
* دو: خانواده «منسوب شانجانی» جزو اعضای هیات مدیره شرکت شکلات «پرند» هستند که برند «فرمند» را تولید می‌کنند. «علیرضا منسوب شانجانی»، «مهدی منسوب شانجانی»، «ابراهیم منسوب شانجانی» و «حمید رضا منسوب‌شانجانی» جزو این افراد هستند.
* سه: «علیرضا منسوب شانجانی» که به عنوان بنیانگذار این برند شناخته می‌شود درباره نحوه تولید شکلات فرمند گفته بود: «در شکلات‌های فرمند از مواد اولیه و دانه کاکائوی تولیدی مزارع آفریقا استفاده شده و هم‌اکنون شکلات‌های این شرکت به بیش از ۱۵ کشور دنیا از جمله عراق، افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، گرجستان و روسیه صادر می‌شود.»
*** باراکا و طراحی‌های مدرن
* یک: یکی از اقدامات مهمی که برند «باراکا» انجام داد، این بود که تلاش کرد برای قشر متوسط و بالای جامعه به تولید شکلات بپردازد و به همین دلیل با چند محصول جدید وارد این حوزه شد. این برند قبلا با نام «شهپر» در بازار فعالیت داشت.
* دو: «رضوان شکلات» نام شرکت تولیدکننده «باراکا» است که گسترش آن روز به روز بیشتر می‌شود. این برند مانند دو برند فوق در سال‌های گذشته ارز دولتی برای واردات مواد اولیه گرفته است.
خانواده «بایرامی آذر» جزو افراد اصلی این شرکت محسوب می‌شوند.
*** بازار پرفشار شکلات
همانطور که در ابتدای گزارش نیز گفته شد، این بازار به اندازه‌ای پر سود است که برندها و نام‌های زیادی در آن فعالیت می‌کنند. برندهای آیدین، مینو، پارمیدا، ویتانا، آناتا و… جزو این دسته از برندها هستند که بررسی هر کدام از آن‌ها نیاز به چندین و چند صفحه دارد. درباره بازار شکلات و میزان سوددهی آن کافی است بدانید که در همین شرایط کرونا و تحریم و به استناد آمار گمرک، تولیدکنندگان ایرانی در چهار ماه نخست امسال بیش از ۱۵۲میلیون و ۸۹۲هزار دلار انواع نان، شیرینی، شکلات و بیسکویت به ۵۶ کشور جهان صادر کرده‌اند. فعالان این صنعت می‌گویند تا چهار سال آینده صادرات این صنعت به بیش از ۲میلیارد دلار می‌رسد. بازارهای جذاب آسیای میانه و حاشیه خلیج‌فارس بستر مناسبی برای صادرات شکلات ایرانی محسوب می‌شوند.
*** چگونه شکلات واقعی را تشخیص دهیم؟
* یک: طبق پروتکل‌های جهانی به محصولی شکلات گفته می‌شود که بین ۱۸ تا ۲۲درصد کَره کاکائو داشته باشد. کره‌کاکائو روغنی است که در دانه کاکائو وجود دارد. بنابراین به هر محصولی که در آن کاکائو وجود دارد شکلات گفته نمی‌شود.
* دو: برای تولید بسیاری از محصولات به جای کره کاکائو از چربی‌های جایگزین استفاده می‌کنند که باید حتما روی بسته آن نوشته شده باشد: «فرآورده کاکائو».
* سه: شایعه شده برخی از برندهای داخلی به جای کره‌کاکائو از چربی جایگزین استفاده می‌کنند اما روی بسته‌بندی خود آن را ذکر نمی‌کنند. نکته مهم آنکه افراد عادی نمی‌توانند این مورد را تشخیص دهند و حتما باید در آزمایشگاه مشخص شود.
* چهار: حتما شما هم تا حالا شکلات سفید مصرف کردید و شاید هم جزو طرفداران آن باشید. باید به شما این خبر بد را بدهیم که چیزی به عنوان دانه کاکائو سفید وجود ندارد که از آن بتوان شکلات سفید تولید کرد! بنابراین معمولا شکلات سفید، کره کاکائو ندارد و چیزی نیست جز چربی، شیر خشک، شکر و…
* پنج: شکلات مرغوب شکلاتی است که به سرعت در دهان آب می‌شود و اصطلاحا نمی‌ماسد. کره کاکائو بر اثر گرما به سرعت آب می‌شود و به همین دلیل است که در کشورهای اروپایی بیشتر از کشورهای خاورمیانه از کره کاکائو استفاده می‌شود اما در ایران و خاورمیانه معمولا از چربی‌های جایگزین استفاده می‌شود. اگر شما شکلاتی داشتید که در گرما آب نشد و تغییر شکل نداد، بدانید شکلات نیست و «فرآورده کاکائو» است.
* شش: اگر شکلاتی هم داشتید که روی آن سفیدک زد، احتمالا باز هم با فرآورده کاکائو روبه‌رو هستید نه شکلات.
