رشد دلسرد‌کننده آمارها و شاخص‌های اقتصادی
روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی | پاییز سال گذشته، حداقل از نظر رشد اقتصادی، فصل امیدوار کننده‌ای بود. رشد اقتصادی بدون نفت برای نخستین بار پس از آغاز فشار حداکثری آمریکا به رقمی مثبت رسیده بود و به نظر می‌رسید که رشد اقتصاد ایران به طور کلی هم در آستانه خروج از منطقه قرمز یا همان ارقام منفی است. اگر به خاطر داشته باشید، دولتمردان هم در آن زمان دائم از بازگشت به رشد مثبت سخن می‌گفتند. اما زمستان ۱۳۹۸ شرایط غیرمنتظره‌ای را به همراه داشت.
شیوع ویروس کرونا و پیامدهای بهداشتی و اقتصادی آن باعث شد که حتی در مقاطعی مقابله با تحریم‌ها در حاشیه قرار بگیرد. رشد اقتصادی که روندی صعودی به خود گرفته بود با شوک تازه‌ای مواجه شد و به رقمی حتی پایین‌تر از منفی پنج درصد سقوط کرد. همین باعث شد که رویای رشد اقتصادی بدون نفت مثبت در سال ۱۳۹۸ از دست برود.
داده‌های مربوط به رشد اقتصادی در سه ماهه نخست امسال هم چندان دلگرم کننده به نظر نمی‌رسند. رشد اقتصادی در بهار امسال نسبت به زمان مشابه سال گذشته منفی ۳.۵ درصد و بدون نفت منفی ۱.۷ درصد بوده است. اگر صنعت نفت قربانی اصلی تحریم‌ها بود، بخش خدمات هم از شیوع ویروس کرونا به شدت آسیب دید.
رشد این بخش در بهار ۱۳۹۹ به منفی ۳.۵ درصد رسید و تازه این در شرایطی است که واسطه‌گری‌های مالی که در بخش خدمات جای می‌گیرد بیش از ۱۰ درصد رشد کرده است. درست است که سال پیش همین موقع رشد اقتصادی تقریبا منفی ده درصد بود و در مقایسه با آن نرخ منفی سه و نیم درصدی فعلی خیلی شدید به نظر نمی‌رسد.
همچنین رشد اقتصادی ایران در بهار امسال در مقایسه با رشد اقتصادی دیگر کشورها در مدت زمان مشابه خیلی هم عجیب نیست. برای مثال رشد اقتصادی هند، مکزیک و بریتانیا در همین مدت حدود منفی بیست درصد و رشد اقتصادی ترکیه و آمریکا هم حدود منفی ده درصد بوده است. علاوه بر این‌ها صندوق بین‌المللی پول هم پیش‌بینی کرده که رشد اقتصاد جهان امسال حدود منفی چهار درصد خواهد بود و با این حساب می‌توان انتظار داشت که رشد اقتصادی ایران امسال نسبت به میانگین جهانی عملکرد بهتری داشته باشد.
اما هیچ کدام از این گزاره‌های ظاهرا خوشایند در عمل اهمیت و یا نکته دلگرم کننده‌ای با خود به همراه ندارند؛ هرچند که مورد توجه دولتمردان قرار گرفته‌اند. اقتصاد ایران از تابستان سال ۱۳۹۷ وارد رشد منفی شده و هنوز به محدوده رشد مثبت بازنگشته است. به بیان دیگر حدود دو سال است که اقتصاد ایران به طور ممتد هر فصل رشد منفی را تجربه می‌کند.
در چنین شرایطی خیلی جای تعجبی ندارد که شوکی مانند کرونا هم نتواند بیش از این رشد اقتصادی را تخریب کند. برای مثال بخش استخراج نفت و گاز در بهار سال ۱۳۹۹ رشدی منفی ۱۴.۳ درصدی را تجربه کرد. اما پیش از اینکه بگوییم این میزان رشد منفی با توجه به سقوط قیمت نفت خیلی هم بد نیست باید توجه کنیم که همین بخش در بهار سال ۱۳۹۸ رشدی منفی ۴۱ درصدی را تجربه کرده بود.
بدیهی است که در چنین شرایطی، وقتی فشار حداکثری آمریکا به اندازه قابل توجهی تجارت خارجی ایران را تحت تاثیر قرار داده، شوک تازه‌ای به اقتصاد جهانی در مقایسه با دیگر کشورها تاثیر کمتری بر اقتصاد ایران خواهد داشت.
درست است که به خاطر پیامدهای اقتصادی شیوع ویروس کرونا در کشور خیلی نمی‌توان دولتمردان را سرزنش کرد چرا که دامنه و شدت شوک فراتر از توان و امکانات سیاستگذاران بود اما اینکه اقتصاد ایران نسبت به دیگر کشورها کمتر از ویروس کرونا آسیب دیده هم اعتباری برای دولتمردان به همراه نمی‌آورد.
