راهکارهای نامتعارف برای وضعیت نامتعارف
روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی| همانقدر که ویروس کرونا بر بخش سلامت و بهداشت تاثیرگذار است، اقتصاد کشور را هم تحت تاثیر قرار داده؛ تاثیری که آثار آن شاید حتی تا مدت‌ها پس از پایان شیوع این ویروس نیز ادامه یابد. درنتیجه واکنشی متناسب و به‌موقع نسبت به پیامدهای اقتصادی این بحران حتی اگر به اندازه واکنش مربوط به بخش پزشکی ضروری نباشد اما به همان اندازه اهمیت دارد.
احتمالا به همین خاطر است که به محض آشکار شدن نشانه‌های کرونا، بانک‌های مرکزی در کشورهایی مانند آمریکا و انگلستان نرخ بهره را پایین آوردند تا از شدت رکود ناشی از کرونا بکاهند.اما هرچه زمان می‌گذرد و دامنه شیوع این ویروس گسترده‌تر می‌شود، شناخت ما از پیامدهای اقتصادی این همه‌گیری افزایش می‌یابد.
برای مثال حالا می‌توان گفت که آنچه روی داده صرفا شوکی بر طرف تقاضا نبوده و بخش عرضه را هم تحت تاثیر قرار داده است. همانطور که کنث روگاف، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد شرح می‌دهد، موضوع فقط این نیست که مصرف‌کنندگان کمتر به سفر می‌روند و کمتر خرید می‌کنند، بلکه بسیاری از افراد سر کار حاضر نمی‌شوند و در نتیجه از توان تولید هم کاسته شده و محدودیت‌های مربوط به حمل‌ونقل هم به زنجیره تامین کالا آسیب زده است. در چنین شرایطی اقتصاد به طور همزمان با شوک طرف تقاضا و شوک طرف عرضه مواجه می‌شود.
اما بهترین پاسخ به چنین شرایطی چیست؟ همانطور که دو هفته پیش نوشتیم، واکنش مناسب به کارگیری سیاستی مالی توسط دولت است. به بیان ساده‌تر، دولت باید بیشتر پول خرج کند تا حداقل با تحریک تقاضا از وخامت اوضاع بکاهد. حتی اقتصاددانانی که نسبت به افزایش هزینه‌های دولتی و بدهی ناشی از آن هشدار می‌دهند هم معتقدند که حالا زمان خرج کردن است. برای مثال کنث روگاف می‌نویسد:
«همه لطف پس‌انداز کردن برای روزهای بارانی این است که هنگام بارش باران از آن استفاده کرد.» به خاطر داشته باشید که کنث روگاف اقتصاددانی است که در زمان بحران منطقه یورو به دولت‌های اروپایی توصیه می‌کرد که باید ریاضت اقتصادی را پی بگیرند. گرگوری منکیو، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد، که اتفاقا او هم علاقه چندانی به افزایش هزینه‌های دولتی ندارد می‌نویسد: «درست است که در برخی مواقع باید نگران افزایش بدهی دولتی بود اما شرایط فعلی یکی از آن مواقع به حساب نمی‌آید.»
اما این افزایش هزینه‌های دولتی باید به چه صورتی باشد؟ جدا از معافیت‌های مالیاتی مربوط به کسب‌وکارهای آسیب دیده از کرونا، دولت ایران بسته‌ای حمایتی را برای چهار و نیم میلیون خانوار در نظر گرفته که خانوارهای بدون شغل و همچنین خانوارهای با مشاغل آسیب‌دیده از کرونا را شامل می‌شود. این‌ها اقدامات قابل دفاعی است اما تردیدهایی درباره شیوه اجرای این طرح و به‌خصوص شیوه شناخت این خانوارها وجود دارد.
به‌خاطر داشته باشید که درباره دولتی حرف می‌زنیم که همین چندماه پیش قیمت بنزین را به شیوه‌ای نه چندان مدبرانه اصلاح کرد. در‌حالی‌که دولت با همه توان با بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا دست به گریبان است نمی‌توان انتظار داشت که طرح اقتصادی فعلی به خوبی طراحی و اجرا شود. شاید دولت باید به راهکارهای ساده‌تر و سرراست‌تری بیندیشد.
راهکارهایی مانند واریز مبلغی نسبتا قابل توجه به حساب همه ایرانی‌ها و یا حداقل به حساب همه افرادی که همین حالا هم یارانه دریافت می‌کنند و تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند. شاید چنین راهکاری که مشابه آن توسط گرگوری منکیو هم به دولت آمریکا توصیه شده کمی نامتعارف به نظر برسد، اما به اطرافتان بنگرید، آیا ما در وضعیتی عادی به سر می‌بریم؟
