راهنمای رستگاری در روزهای خونین بورس
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | صندوق‌های سرمایه‌گذاری بهترین گزینه برای تازه‌واردها هستند. آنهایی که دانش یا وقت کافی را برای بررسی وضعیت عملکرد شرکت‌های مختلف ندارند، می‌توانند روی صندوقها حساب باز کنند. البته این به معنای بدون ریسک بودن این سرمایه‌گذاری نیست. زمانی که بازار نزولی باشد، صندوقها هم بسته به عملکردشان ضرر خواهند کرد. همه‌چیز بستگی به انتخاب شما دارد. اگر سراغ صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی بروید، یعنی ریسک آنها را پذیرفته‌اید. اگر دلتان نمی‌خواهید حتی یک‌روز ضرر کنید، باید به بازدهی پایین صندوق‌های درآمد ثابت رضایت دهید.
در ماه‌های اخیر که بورس با رشد چشمگیر همراه بوده، صندوق‌های سهامی بازدهی قابل توجهی داشته‌اند اما در طرف مقابل این صندوقها در روزهای ریزش بازار نمی‌توانند از ضرر سرمایه‌گذارانشان جلوگیری کنند. نمونه آن را می‌توانیم در یکهفته گذشته مشاهده کنیم. شاخص بورس در چهار روز کاری ۸۰هزار واحد ریزش داشته و باعث شده قیمت واحدهای صندوق‌های سهامی در این مدت تا ۱۹درصد و صندوق‌های مختلط تا شش‌درصد کاهش پیدا کند. ریسک کمتر صندوق‌های مختلط باعث شده سرمایه‌گذاران این صندوقها در روزهای اخیر کمتر ضرر کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌هایی هستند که پول شما را با خرید سهام، اوراق یا حتی سکه و طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. بعضی سود به‌دست‌آمده از این سرمایه‌گذاری را به صورت دوره‌ای مثلا ماهانه، سه‌ماهه، شش‌ماهه یا سالانه به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند و بعضی دیگر ارزش کلی شرکت را افزایش می‌دهند که به تناسب آن واحدهای سرمایه‌گذاری در اختیار سهامداران افزایش قیمت پیدا می‌کند. شکل کار اغلب آنها تقریبا همینطور است و خوبی و بدی‌شان به هوش مدیریت صندوق بستگی دارد که بداند چه زمانی باید در کدام بازار یا سهام کدام شرکت سرمایه‌گذاری کند.
صندوق‌های قابل معامله در بورس که اصطلاحا به آنها ETF می‌گویند، در سه‌دسته درآمد ثابت، مختلط و سهامی تقسیم می‌شوند. درآمدثابت‌ها سود قطعی و تضمین‌شده دارند و عموما بیشتر از بانک‌ها برایتان بازدهی دارند. صندوق‌های سهامی بیشترین ریسک را دارند و همگام با بورس حرکت می‌کند. اگر بورس رشد کند، آنها هم رشد می‌کنند اما زمانی که بورس ریزش داشته باشد، هیچ تضمینی برای بازدهی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی نیست.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط حد وسط این‌دو هستند. نصف سرمایه شما را مثل صندوق‌های سهامی و نصف دیگر را مثل صندوق‌های درآمدثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند. بررسی عملکرد این سه‌نوع صندوق در یکهفته گذشته که بورس شرایط خوبی نداشت، می‌تواند اهمیت ریسک سرمایه‌گذاری هرکدام از این صندوقها را به ما نشان دهد.
*** بررسی عملکرد صندوق‌های سهامی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF سهامی در یک‌سال گذشته بین ۲۴۰ تا ۳۵۵درصد بازدهی داشته‌اند. البته این بازدهی برای بورسی که در یک‌سال اخیر ۳۵۷درصد رشد کرده، چندان چشمگیر به نظر نمی‌رسد. ماهیت این صندوقها به شاخص بورس گره خورده. آنها بخش بزرگی از سرمایهشان را در سهام شرکت‌های بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای همین زمانی که بورس رشد کند، این صندوقها هم بازدهی مثبت دارند.
مثلا در یک‌سال گذشته بهترین عملکرد به صندوق سرمایه‌گذاری سپهر کاریزما با نماد کاریس تعلق دارد که ۳۵۵درصد بازدهی داشته. صندوق سرمایه‌گذاری هستی‌بخش آگاه با نماد آگاس ۳۵۳درصد رشد کرده و در مقام دوم قرار دارد. مقام سوم هم به صندوق سرمایه‌گذاری آرمان آتیه درخشان مس تعلق دارد که در یک‌سال گذشته ۳۴۵درصد سود به سهامدارانش رسانده است. بازدهی ۳۵۰درصدی صندوق‌های سهامی روی دیگری هم دارد.
این صندوقها در دوران ریزش بورس نمی‌توانند جلوی ضررکردن سرمایه‌گذارهایشان را بگیرند. بالابودن ریسک سرمایه‌گذاری صندوق‌های سهامی، در یک هفته اخیر کامل به چشم آمده است. از یکهفته پیش تا حالا شاخص بورس حدود ۸۰هزار واحد معادل هشت‌درصد کاهش پیدا کرده و این موضوع عملکرد صندوق‌های سهامی را تحت تاثیر قرار داده است. طوری که در این یکهفته نه‌تنها از سود چشمگیر این صندوقها خبری نبود، بلکه سهامدارانشان کلی ضرر کردند.
قیمت واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری سپهر کاریزما که بهترین عملکرد را در یک‌سال گذشته از خود نشان داده، در ریزش بازار حدود ۱۴٫۸درصد کاهش پیدا کرده است. این مورد محدود به نماد کاریس نیست؛ بلکه آگاس، نماد صندوق سرمایه‌گذاری هستی‌بخش آگاه هم در ریزش بازار حدود ۱۵٫۱درصد به سرمایه‌گذارانش ضرر رسانده است. بازدهی منفی صندوق‌های سهامی در روزهای منفی بعضا به ۱۹درصد می‌رسد. نمونه آن صندوق سهامی تجارت شاخصی کاردان است. شاید فکر کنید این صندوق به‌درد سرمایه‌گذاری نمی‌خورد اما باید بدانید که همین صندوق در یک‌سال اخیر ۳۲۴درصد به سرمایه‌گذارانش سود رسانده.
*** بررسی عملکرد صندوق‌های درآمد ثابت
صندوق‌های ETF درآمد ثابت در یک‌سال گذشته بین ۲۲ تا ۳۹درصد بازدهی داشته‌اند. سود آنها بسیار بالاتر از سود سپرده بانکی است اما اگر آنها را با انواع دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF مقایسه کنید، حرف چندانی برای گفتن ندارند. این صندوقها با پول شما سراغ خرید اوراق می‌روند. اوراق بورسی سود پایین‌تری دارند اما بازدهی آن قطعی و تضمین‌شده است. این صندوقها بخش کوچکی از سرمایه سهامدارانشان را در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. این بخش کوچک تنها پنج‌درصد سرمایه شرکت را تشکیل می‌دهد و اثرگذاری آن در سود کلی صندوق چندان بالا نیست.
صندوق‌های درآمد ثابت را توپ تکان نمی‌دهد. اگر در درستی این عبارت شک دارید، می‌توانید عملکرد آنها را در روزهایی که شاخص بورس ۸۰هزار واحد ریزش کرده، بررسی کنید. این صندوقها در چهار روز کاری گذشته تقریبا مشابه روزهای عادی عمل کرده‌اند. صندوق درآمد ثابت پارند پایدار سپهر با بازدهی مثبت سه‌درصدی بهترین عملکرد را در دوره ریزش بازار داشته و تنها یک صندوق با کاهش قیمت روبه‌رو شده است. آن‌هم کمتر از یک‌درصد. توجه داشته باشید که این عملکرد مثبت برای دوران ریزش بازار خیلی خوب به نظر می‌رسد، ولی در طولانی‌مدت شاید سود ۳۹درصد سالانه چندان گزینه مناسبی نباشد.
بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت خیلی پایین‌تر از شرکت‌های بورسی است. بهترین عملکرد در یک‌سال اخیر متعلق به صندوق درآمد ثابت فیروزه آسیا است که واحدهای آن با نماد فیروزا در بورس معامله می‌شود و بازدهی یک‌سال اخیر آن به ۳۸٫۸درصد می‌رسد. صندوق درآمد ثابت گنجینه آینده روشن با نماد صایند در رتبه دوم قرار دارد و در یک‌سال گذشته بازدهی بدون ریسک ۳۷٫۵درصدی برای سرمایه‌گذارانش به‌همراه داشته است. سپهر خبرگان نفت با نماد سخند به‌عنوان رتبه سوم بهترین عملکرد در بین صندوق‌های درآمد ثابت، بازدهی سالانه ۳۵٫۱درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است.
*** بررسی عملکرد صندوق‌های مختلط
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط در یک‌سال گذشته ۱۴۰ تا ۱۷۳درصد بازدهی داشته‌اند. عملکرد این صندوقها حد وسط سهامی و درآمد ثابت است. نگاهی به سبد دارایی‌هایشان نشان می‌دهد، آنها عموما نصف سرمایه‌هایشان را برای خرید سهام شرکت‌های بورسی اختصاص می‌دهند و نصف دیگر برای سرمایه‌گذاری در اوراق یا حساب بانکی استفاده می‌شود. با این حساب هر تاثیری که نوسانات بورس روی بازدهی صندوق‌های سهامی می‌گذارد، تقریبا نصف آن نصیب صندوق‌های مختلط می‌شود.
سه صندوق مختلط ETF در بورس فعال هستند.
در بین آنها بهترین عملکرد بلندمدت متعلق به سپهر اندیشه نوین است که واحدهای آن با نماد صنوین در بورس معامله می‌شود. این صندوق در یک‌سال اخیر ۱۷۳درصد بازدهی مثبت داشته اما در چندروز گذشته با ریزش ۸۰هزار واحدی شاخص، کمی به سرمایه‌گذارانش ضرر رسانده و بازدهی منفی ۴٫۸درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است. رتبه دوم بهترین عملکرد بین صندوق‌های مختلط ETF به صندوق ثروت‌آفرین پارسیان با نماد ثروتم اختصاص دارد که در یک‌سال اخیر سرمایه مشتریانش را ۱۶۰درصد افزایش داده و دو و نیم برابر کرده است.
این صندوق هم نتوانسته در برابر ریزش بازار مقاومت کند و در چهار روز کاری گذشته قیمت معاملات واحدهای آن ۵٫۸درصد کاهش پیدا کرده است. این کاهش ۴٫۸ یا ۵٫۸درصدی را باید با ضرری که سهامداران مستقیم بورس تجربه کرده‌اند، مقایسه کنیم تا به کمتر بودن ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوقها پی ببریم. خیلی از سرمایه‌گذاران بورس در چهار روز کاری گذشته، هر روز پنج‌درصد ضرر کرده‌اند و حدود ۲۰درصد سرمایهشان را از دست داده‌اند. در حالی که اگر سراغ صندوق‌های مختلط با ریسک کمتر می‌رفتند، این بازدهی منفی در حدود پنج‌درصد باقی می‌ماند.
