راسوهای دانمارکی علیه واکسن کرونا
روزنامه هفت صبح | دیروز مقامات دانمارکی اعلام کردند که ۱۲نفر در این کشور به دلیل نزدیکی به راسوها به کرونا مبتلا شدهاند. ممکن است فکر کنید اهمیت این خبر در حد همان حدس و گمانهایی است که در مورد منشا انتقال ویروس از حیوان به انسان گفته میشود اما ماجرا فراتر از این حرفهاست. در واقع دانشمندان و مسئولان دانمارکی خبر بدتری برای جهان داشتند، اینکه ژنوم ویروسی که از طریق راسوها به آن ۱۲نفر منتقل شده متفاوت از ژنوم کرونایی است که از چین شروع شد و تمام جهان را در برگرفت.
در واقع این ویروس نوع جهش یافته ویروس کروناست که ۹ماه است جهان را کنفیکون کرده. اینطور که دانمارکیها توضیح دادهاند ویروس وارد بدن راسوها شده، در بدن آنها جهش پیدا کرده و حالا وارد بدن ۱۲نفر شده است یعنی نه تنها با نوع جهش یافتهای از ویروس روبهرو هستیم بلکه این ویروس هم به راحتی قابلیت انتقال از حیوان به انسان را دارد. خبر جهش پیدا کردن ویروس و سختتر شدن مقابله با آن به اندازه کافی ترسناک است.
اما آنچه بیشتر از شدت بیماریزایی ویروس جهش یافته جهان را نگران کرده این است که اگر ویروس جدید شروع به انتشار کند هرچه دانشمندان چهار گوشه دنیا برای ساختن واکسن رشتهاند پنبه خواهد شد و آنها باید همه چیز را روی ویروس جدید از اول شروع کنند. البته مقامات دانمارکی اطمینان دادهاند که ۱۲ فرد مبتلا شده درمان شدهاند و دیگر ناقل نیستند. از طرفی برای اینکه خطر را از بیخ و بن برطرف کنند تصمیم گرفتهاند تمام ۱۷ میلیون راسویی که ممکن است بیماری را منتقل کنند از بین ببرند.
این خبر را مت فردریکسن، نخستوزیر دانمارک داده و گفته که دولتش برای جلوگیری از انتشار نوع جهش یافته ویروس هرکاری از دستش بربیاید انجام میدهد. کاره مولباک رئیس ستاد مبارزه با بیماریهای واگیردار دانمارک هم گفته: «بدترین سناریو این است که ویروس اینبار از دانمارک منتشر شود. تحقیقات نشان میدهد که پادتن انتقال یافته از راسوها از پادتنهای عادی کم اثرتر است.
همین میتواند باعث ناکارایی واکسنهای در حال ساخت برای مبارزه با کووید ۱۹ شود.»فکر نکنید که دولت دانمارک تازه در همین چند روز گذشته با پدیدهای به نام انتقال کرونا از راسو به انسان روبهرو شده بلکه اینطور که گزارشها نشان میدهند دولت این کشور از تابستان درگیر این ماجراست و تا الان یک میلیون و ۲۰۰ هزار راسو را از بین برده است.
*** این همه راسو در دانمارک چه میکند؟
دانمارک یک کشور نسبتا کوچک اروپایی است با کمتر از شش میلیون نفر جمعیت اما تقریبا ۳۵میلیون راسو در این کشور وجود دارد که حالا قرار است دولت ۱۷میلیون آنها را معدوم کند، طبیعتا دولت قرار نیست در جنگلها دنبال راسو بگردد بلکه این صنایع پرورش راسو هستند که قرار است با اجبار دولت با دستهای خودشان راسوها را از بین ببرند.
حالا چرا اینقدر راسو در دانمارک پرورش پیدا میکند؟ چون این کشور بزرگترین تولیدکننده خز راسو در اروپاست که خود اروپا هم بزرگترین تولیدکننده خز دنیا محسوب میشود یعنی میتوان گفت که دانمارک بیشتر از هر کشوری در جهان خز راسو تولید کرده و به جهان صادر میکند. حالا نابود کردن نزدیک به ۲۰میلیون راسو در اروپا و بیشتر از همه در دانمارک باعث شده که بزرگان صنعت تولید خز اعلام کنند که با این کار احتمالا صنعت تولید خز دانمارک تا سالها کمر راست نخواهد کرد و حتی شاید به کلی نابود شود.
از آن طرف فعالان محیطزیست که از شنیدن خبر احتمال نابودی صنعت خز دانمارک خوشحال شدهاند، نمیتوانند ناراحتیشان را از نابود شدن این همه راسو پنهان کنند اگرچه خیلیهایشان میدانند که این راسوهای پرورشی بههرحال به مرور برای تولید خز کشته میشدند و اینکه حالا قرار است به صورت دستهجمعی از بین بروند غیر از اینکه صورت دراماتیکی دارد خیلی برای راسوها سرنوشت متفاوتی رقم نمیزند اما این اتفاق فرصت خوبی برای آنها درست کرده که درباره خطر پرورش حیوانات وحشی هشدار بدهند.
آنها میگویند که هرگز قرار نبوده در طبیعت این تعداد راسو در کنار هم با فاصله نزدیک زندگی کنند و حالا پرورش حیواناتی که سابقه زندگی و نزدیکی طولانی با انسان ندارند و در کنار هم قرار گرفتن آنها میتواند فاجعههای زیادی را در آینده رقم بزند. همین هشدار را چند وقت پیش هم از فعالان محیطزیست شنیدیم وقتی این احتمال مطرح شد که ویروس کووید ۱۹ اول از بدن خفاش وارد بدن پنگولین شده و بعد از بدن پنگولین به انسان منتقل شده است.
همان موقع برای خیلیها سوال شد که اصلا چرا و چطور ویروس از خفاش به پنگولین منتقل شده؟ اینجا بود که انگشت اتهام به سمت بازارهای خیس چین رفت. بازارهایی که اگرچه فعالیتشان خیلی هم قانونی نیست اما به دلیل سود هنگفتی که برای گردانندگانشان دارند و چرخه پول و اشتغالی که ایجاد میکنند دولت چین چندان کاری به کار آنها نداشته تا سال گذشته که به دلیل شیوع کرونا مدتی تعطیل شدند اما باز هم با خوابیدن جنجالها کارشان را از سر گرفتند.
این بازارها که به دلیل عرضه زنده حیوانات و کشتنشان درست در زمان فروش به آنها بازار خیس میگویند، بازارهایی هستند که در آنها از شیر مرغ تا جان آدمیزاد فروخته میشود، اغلب جانوران عجیبوغریبی که ما اسمشان را هم نشنیدهایم در خرافات و طب سنتی چینی خوردنشان میتواند هزار درد بیدرمان را دوا کند. محیطزیستیها و خیلی از ویروسشناسها میگویند این بازارها با در کنار هم قرار دادن حیوانات زندهای که در طبیعت احتمال نزدیک بودن آنها به هم وجود ندارد یا خیلی کم است
باعث میشوند که انواع و اقسام ویروسها و باکتریهای ترکیبی ساخته شده و به انسان منتقل شوند. اتفاقی که در دانمارک افتاد نشان میدهد که نه فقط در پستوی بازارهای خیس و احتمالا کثیف چینی ویروسها میتوانند میزبانی جالبتر و محل رشدی مناسبتر پیدا کنند بلکه در کشورهای اروپایی و مراکز پرورش حیوانات مدرن هم احتمال بروز چنین اتفاقی وجود دارد.
*** موضوع چقدر جدی است؟
زهرا زنگنه، ویروسشناس درباره اینکه جهشی که در ویروس کرونا اتفاق افتاده چقدر جدی است و آیا ما در این طرف دنیا باید نگران آن باشیم یا نه، به هفت صبح میگوید:«سرعت انتقال ویروس نشان داده که هرکس در هر گوشهای از دنیا باید نگران اتفاقاتی که در مورد این ویروس میافتد باشد اما تا اینجای کار دانمارکیها وعده دادهاند که اوضاع را در کنترل دارند و اجازه نمیدهند ویروس از این کشور منتقل شود.
هنوز اطلاعات دقیقی در مورد اینکه دقیقا چه اتفاقی برای ویروس افتاده از طرف مجامع علمی دانمارک منتشر نشده ما فقط میدانیم که در یکی از انواع پروتئینهای میخی کووید۱۹ جهش رخ داده است. اول بگویم که ویروس کرونای جدید از چندین مدل کلیکوپروتئین تشکیل شده که به آنها پروتئینهای میخی میگویند و مسئولیت اصلی بیماریزایی ویروس روی دوش همین پروتئینهای میخی است که خودشان را به سطح بیرونی سلولهای ما میچسبانند و کمک میکنند که ویروس به داخل سلولهای ما نفوذ کرده و خودش را تکثیر کند.
خیلی از واکسنها برای از بین بردن همین بخش از ویروسها ساخته میشوند برای همین جهش در پروتئینهای میخی میتواند کار را برای ساخت واکسن سخت کند اما این را هم بگویم که به نظر نمیرسد این اولینبار باشد که ویروسی جهش پیدا کرده و شکل و شمایلش را عوض کرده باشد. اصلا همین تغییر شکل تناوبی در پروتئینهای میخی ویروس یکی از دلایلی است که باعث میشود کار ساخت واکسن تا این اندازه سخت و طولانی شود.
در مورد بعضی از ویروسها این جهش آنقدر پی در پی است که دانشمندان از کارکرد واکسن در مورد آنها ناامید شده و بیشتر روی ساخت داروهای ضد ویروس کار میکنند یعنی ترجیح میدهند به جای ساخت واکسنی که فرد را مصون کند داروهایی بسازند که در صورت ورود ویروس به بدن آن را از بین ببرد. تا جایی که من طی یکی دو ساعت گذشته در گزارشهای بینالمللی ویروسشناسی درباره جهش تازه ویروس کرونا در دانمارک خواندم میتوانم بگویم که اگرچه اتفاق چندان تازهای نیفتاده اما اتفاق مهم و خطرناکی رخ داده است و اینطور که خود دانمارکیها میگویند جهش تازه ویروس تا اندازه زیادی باعث بروز تغییرات ماهیتی در ویروس و پادتن تولید شده از آن شده و همین هم این جهش را خطرناکتر از جهشهای قبلی میکند.»