راز جاذبه مرگبار بانک سرمایه چیست؟
روزنامه هفت صبح | در زمان تحریم‌ها، سوئیفت به طرز عجیبی برای بانک سرمایه بسته نشده بود! «در تمام دوران تحریم‌های دولت قبل، همه بانک‌ها سوئیفت‌شان بسته شد به جز بانک سرمایه. سوال این است که چرا بسته نشد؟ آیا بانک مهمی بود؟ این سوئیفت باز بود تا عوامل کار ارزی خود را انجام دهند که آن‌مقدار امروز با قیمت دلار فعلی یک‌میلیارد دلار می‌شود.»
این صحبت‌های عجیب را شنبه مهرداد باقری(عضو هیاتمدیره وقت بانک سرمایه) در دادگاه بیان کرده و از دلیل جذبه مرگبار بانک سرمایه پرده برداشته است. این مدیر وقت، طبق اعلام نماینده دادستانی در یکی از جلسات دادگاه، متهم ردیف چهارم است که نماینده دادستان درباره او گفته بود: «مهرداد باقری به‌عنوان نماینده گروه ریخته‌گران و عضو هیاتمدیره فعالیت داشته. او از طریق ۹فقره از شرکت‌های ذی‌ربط اقدام به ارائه تسهیلات غیرقانونی، بدون رعایت ضوابط بانکی کرده و باعث اتلاف وجوه بانک بالغ بر ۱۹۰هزارمیلیارد تومان شده است.
او همچنین متهم به اخلال عمده در نظام اقتصادی، از طریق اخلال در نظام پولی و بانکی است و پرونده او درخصوص تسهیلات ارزی در شعبه یک مفتوح است. متهم باقری، عامدانه و عالمانه اقدام به اعطای تسهیلات غیرقانونی به بهروز ریخته‌گران کرده است.» حالا این متهم که پرونده او درخصوص تسهیلات ارزی نیز مفتوح است، از یک راز عجیب پرده برداشته که سال‌هاست کسی درباره آن صحبت نکرده و به‌نظر می‌رسد یکی از شاه‌کلیدهای اصلی تبدیل‌شدن بانک سرمایه به باتلاق فساد اقتصادی بوده است.
در اوج سخت‌گیری‌های بین‌المللی بانکی با ایران که امکان مبادلات تجاری با خارج از کشور را با مشکلات عجیبی رو‌به‌رو کرده بود(بسته‌شدن سوئیفت)، بانک سرمایه به طرز عجیبی از این ممنوعیت دور مانده و باعث به‌وجود آمدن رانت عظیم اقتصادی و پرونده‌های کلان فساد اقتصادی گسترده شده است. اما چرا این اتفاق رخ داده و چگونه پوئن مثبت یک بانک که می‌توانست گره‌گشای بخشی از تجارت و اقتصاد ایران باشد، به دومینویی از مشکلات اقتصادی و فسادهای پی‌درپی تبدیل شد؟
*** متهم چه گفت؟
جلسه شنبه بانک سرمایه طولانی بود و پر از جزئیات. در این گزارش ترجیح می‌دهیم فقط درباره همان ماجرای سوئیفت و کدهایی که در این جلسه دادگاه داده شده، توضیح دهیم تا از خط اصلی دور نشویم. مهرداد باقری(عضو هیاتمدیره وقت بانک سرمایه) در بخشی از دفاعیات خود گفت: «معاملات ارزی از بیماری‌هایی است که در جامعه پراکنده کرده‌اند.
در شبکه فسادی بانک سرمایه، معاملات بانکی، حساب‌سازی و بزرگنمایی املاک از بانک سرمایه آغاز شده است که حسابرسی بانک مرکزی یا زورش نمی‌رسید یا به برخی افراد عنایت می‌شد. هنوز چندی مطلب در این شبکه مغفول است و سرتیم‌های اساسی در ایجاد این مشکلات هنوز مورد سوال قرار نگرفته‌اند. در تمام دوران تحریم‌های دولت قبل، همه بانک‌ها سوئیفت‌شان بسته شد به‌جز بانک سرمایه.
سوال این است که چرا بسته نشد؟ آیا بانک مهمی بود؟ دلیل آن هیچ‌وقت مشخص نشد. این سوئیفت باز بود تا عوامل کار ارزی خود را انجام دهند که آن مقدار امروز با قیمت دلار فعلی یک‌میلیارد دلار می‌شود.» این متهم با اشاره به فسادهای ایجادشده در سیستم بانکی و ارزی کشور از اصطلاحی تحت عنوان شبکه هجوم اقتصادی داعشی نام برد و گفت: « این بانک جامعه کوچکی بود که تعداد زیادی از مردم با آن سر و کار داشتند.
این شبکه اگر موفق می‌شد سیستم را مال خود کند که یک شبکه معلمی را در بر می‌گرفت که با احتساب خانواده‌ها و شاگردانشان نیمی از جمعیت کشور را شامل می‌شد. اگر هم موفق نمی‌شدند که هم‌اکنون نشدند، می‌گفتند این هم معلمی شما… بانک تولید ندارد و لایحه قانون حذف ربا را منحرف کردند. این سیستم را طوری طراحی کردند که از پتروشیمی‌ها شروع کرده و به بانک‌ها رسیده است. چطور می‌شود شرکتی که من موسس‌اش بودم ۱۰۰۰میلیارد تومان سرمایه پرداخت شده داشته باشد؟»
*** چرا سوئیفت مهم است؟
سوئیفت یک شرکت عظیم است که مرکز آن در بروکسل واقع شده. کار اصلی سوئیفت، روغن‌کاری چرخ‌های مبادلات مالی در دنیاست. در واقع آنچه تا پیش از شکل‌گیری سوئیفت از طریق تلکس‌های مالی صورت می‌گرفت و عملا بین ارسال و دریافت آن تلکس‌ها گاه چندروز فاصله بود، اکنون در سایه فعالیت سوئیفت خیلی سریع واقع می‌شود.
سوئیفت (SWIFT) جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی است. موسسه‌ای بزرگ که از طریق ایجاد پل‌های ارتباطی، کار داد و ستد مالی را تسهیل می‌کند. سوئیفت در شرایط کنونی حدود ۱۱هزار بانک و موسسه مالی در ۲۰۹کشور جهان را در بر می‌گیرد و حدودا شش‌میلیارد پیام مالی در سال توسط سوئیفت مبادله می‌شود. در سال ۲۰۱۲(۱۳۹۰) زیر فشار آمریکا و تحریم‌های تعیین‌شده در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران، پیوند سوئیفت با بانک‌های ایران قطع شد و عملا بانک‌های ایران از این شبکه مالی جهانی اخراج شدند.
پس از توافق هسته‌ای و پس از اجرای نخستین الزامات مربوط به برجام از سوی ایران، ممنوعیت خدمات‌رسانی به بانک‌های ایرانی در سال ۲۰۱۶ لغو شد و پیوند بانک‌های ایرانی با شریان‌های مالی از طریق سوئیفت دوباره برقرار شد… همانطور که متوجه شدید، مسئله سوئیفت یکی از مسائل حیاتی ایران در آن زمان بود و حتی در موقعی که هنوز تحریم‌های تجاری پس از برجام به طور کامل برداشته نشده بود، همه مسئولان کشور و تجار به‌دنبال راه‌اندازی سوئیفت بودند.
در واقع سوئیفت یکی از معدودهای شریان‌های اصلی برای تپیدن نبض اقتصاد ایران بود. اتفاقی که برقراری کامل آن حتی تا یک‌سال نیز طول کشید و تجار و مسئولان را به‌شدت خسته و آزرده کرد. حالا سوال اینجاست که در آن شرایط عجیب چگونه بانک سرمایه با سوئیفت در ارتباطات بوده است؟
*** باز بود اما…
برای آنکه بدانیم ماجرا از چه قرار بوده با مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران گفت‌وگو کردیم. او به هفت‌صبح می‌گوید: «واقعیت این است که در آن زمان، برخی از بانک‌ها از گزند تحریم سوئیفت دور ماندند و همین موضوع باعث شد تا راه کوچکی برای مبادلات مالی برقرار شود. به نظر می‌رسید تمرکز آمریکا و نهادهای اقتصادی بین‌المللی بیشتر روی بانک‌های بزرگی مانند ملت، ملی، سپه و… بود و گمان می‌کنیم آن‌ها از این حجم بانک‌های خصوصی در کشور و میزان مبادلات آن‌ها بی‌خبر بودند. تجار و مسئولان اقتصادی نیز این موضوع را محرمانه نگاه داشتند، تا اقتصاد کشور بتواند به حیات خود ادامه بدهد.»
**** سوءاستفاده‌هایی که شد
بازبودن سوئیفت برای چندبانک از جمله بانک سرمایه اما درنهایت سویه‌های مضر خود را نشان داد. تجار و بازرگانان می‌گویند، این اتفاق عملا باعث به‌وجود آمدن رانت برای این دسته از بانک‌ها شد و در برخی مواقع بانک‌ها برای آنکه بخواهند کارهای تجاری مربوط به سوئیفت را انجام دهند، کمیسیون‌های چشمگیری را دریافت می‌کردند(چیزی شبیه به کار بابک زنجانی در فروش نفت). همین اتفاقات، انحصار و منابع مالی گسترده‌ای را برای بانک سرمایه به وجود آورد که فاجعه‌های بعدی را رقم زد.
