د‌و‌رهمی غول‌های موسیقی در منطقه یک
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | دیروز اعضای شورای شهر تهران تصمیمات کمیسیون نام‌گذاری و تغییر نام معابر و اماکن را بررسی و موافقت کردند که اسم ۱۸ خیابان معبر تغییر کند. در بین این تغییرات اسم چند نفر از درگذشته‌های عالم موسیقی و شغل‌های مربوط به حفاظت از طبیعت و محیط‌زیست بیشتر به چشم می‌آید که بعضی از آنها را مرور می‌کنیم به این امید که حرف‌وحدیث‌هایی که تا الان در مورد تغییر نام بعضی از خیابان‌ها و انتخاب اسم چهره‌های فرهنگی و هنری پیش آمده، این‌بار برای تصمیم تازه شورای شهر شنیده نشود.
*** استاد روح‌الله خالقی به‌جای خیام
قبل از اینکه از تغییر نام خیابان خیام ناراحت شوید، بدانید که این خیام، آن خیابان خیام معروف نزدیک بازار نیست، بلکه اسم یکی از خیابان‌های منطقه یک شهرداری تهران است که قرار شده به اسم استاد روح‌الله خالقی تغییر کند؛ موسیقیدان و نوازنده‌ای که حتی اگر اسم خودش به گوشمان نخورده باشد، سرود «ای ایران» را که او ساخته ، شنیده‌ایم.
او غیر از این کارهای مهم دیگری هم کرده است که تاسیس هنرستان موسیقی ملی ایران یکی از آنهاست و او مدت زیادی رهبر ارکستر گل‌ها و سرپرست ارکسترهای شماره یک و دو رادیو هم بوده و چند کتاب مهم و مرجع در مورد موسیقی ایرانی دارد؛ مثل «سرگذشت موسیقی ایران» در سه جلد و «نظری به موسیقی» در دو جلد. گلنوش خالقی، دختر ارشد روح‌الله خالقی که راه پدرش را رفته بود، همین چند روز پیش در واشنگتن درگذشت.
*** پرویز یاحقی به‌جای هاله
اسم خیابان دیگری در منطقه یک تهران هم قرار است از هاله به اسم استاد پرویز یاحقی تغییر کند. او با اسم اصلی پرویز صدیقی‌پارسی، یکی دیگر از نابغه‌های موسیقی ایران بوده است. البته با توجه به خانواده‌ای که یاحقی در آن به دنیا آمده بود، موسیقیدان شدن طبیعی‌ترین اتفاقی است که می‌توانسته برایش بیفتد.
او خواهرزاده حسین یاحقی، استاد ویولن‌نواز قهار بود. علاوه‌بر دایی، پدربزرگش هم موسیقیدان بود و خاله و مادر پرویزخان هم جزو معدود زنان ایرانی آن دوران بودند که به صورت حرفه‌ای نوازندگی می‌کردند. یکی از معروف‌ترین آهنگ‌های پرویز یاحقی، تصنیف «امید دل کجایی» است که با صدای غلامحسین بنان اجرا شده است. یاحقی این اثر را وقتی ۲۲ ساله بود ساخت و پخش‌شدنش از رادیو همان و افتادن اسم یاحقی بر زبان‌ها همان.
*** بنان در جمع رفقا
احتمالا خود اعضای شورای شهر هم فهمیده‌اند که وقتی اسم استاد خالقی و یاحقی می‌آید، اسم چند نفر دیگر هم ناخودآگاه به ذهن می‌رسد و جای آنها بین رفقای موسیقیدانشان خالی خواهد بود. یکی از آنها استاد غلامحسین بنان است که قرار شده اسم او در همین منطقه یک، جای اسم خیابان نیلوفر را بگیرد. برای خیلی از شما، بنان چندان نیازی به معرفی کردن ندارد و احتمالا همین حالا دارید یکی از کارهای او را زیرلب زمزمه می‌کنید؛ مثل «الهه ناز» و «بهار دلنشین».
اما او غیر از خوانندگی، کارهای مهم دیگری هم در زمینه موسیقی کرده است که تاسیس انجمن موسیقی ایران یکی از آنهاست. پدر غلامحسین‌خان، کریم‌خان بنان‌الدوله‌نوری و مادرش شرف‌السلطنه، دختر شاهزاده محمدتقی میرزا رکن‌الدوله، برادر ناصرالدین‌شاه بود؛ یعنی استاد یکی از قجرزاده‌های ثروتمند زمان خودش حساب می‌شد و به همین دلیل هم از همان اول وقتی نشان داد در خوانندگی استعداد دارد، بهترین استادها برایش حاضر شدند، از جمله استاد مرتضی نی‌داوود که وقتی او ۱۱ ساله بود، استادی‌اش را می‌کرد.
شاید برایتان جالب باشد که استاد سابقه بازیگری هم دارد و در فیلمی به نام «طوفان زندگی»، ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرده که داستان آن در انجمن موسیقی ملی اتفاق می‌افتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانه‌های معروفش را هم به‌طور زنده اجرا می‌کند. او سال ۱۳۳۶ در یک تصادف با کامیون در جاده کرج، چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد. این موضوع تا ۲۸ سال زندگی او را تحت تاثیر خود قرارداد. بنان برای معالجه به خارج از کشور مسافرت کرد و بعد از برگشت از این سفر تصمیم گرفت در مواضع هنری خود بازنگری کند و دیگر از آن روز به بعد آهنگ‌های شادتری بخواند.
*** آخرین اعضای گروه
اسم هوشنگ ظریف و حسین آغاسی هم به عنوان دو نفر آخر گروه موسیقی که قرار شده اسمشان روی خیابان‌های منطقه یک قرار بگیرد، دیده می‌شود. هوشنگ ظریف هم به عنوان نوازنده تار، سه‌تار و تنبک از جمله کسانی است که سابقه طولانی در همکای با روح‌الله خالقی دارد. او سال‌ها به عنوان تک‌نواز در گروه‌ها و ارکسترهای مختلف مثل ارکستر موسیقی ملی، ارکستر صبا و… مشغول بود. از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۹ هم به مدت ۱۷ سال در هنرستان موسیقی، تار تدریس می‌کرد. هوشنگ ظریف همین یک سال پیش همزمان با شروع شیوع ویروس کرونا در ایران فوت کرد و یک ماه پیش هم در آئین ششمین سال نوای موسیقی ایران، حسین علیزاده از تمبر اختصاصی به نام او و برای یادبودش رونمایی کرد.
*** محیط‌زیستی‌ها و چند چهره معروف دیگر
بین تغییر نام‌هایی که دیروز شورای شهر تصویب کرد، نام‌گذاری خیابان‌هایی به نام جنگلبان و محیط‌بان هم جلب‌توجه می‌کرد. علاوه‌بر آنها، نام‌گذاری چند خیابان دیگر هم جالب به نظر می‌رسید؛ یک خیابان به نام علی‌اکبر عالمی، استاد سینما و مجری تلویزیون که به تازگی بر اثر ابتلا به کرونا فوت کرد. خیابانی دیگر به نام عباس اقبال‌آشتیانی، ادیب و نویسنده معاصر و خیابانی به نام دکتر مینا ایزدیار که بخش بزرگی از عمرش را برای سامان دادن به درمان و وضعیت بیماران مبتلا به تالاسمی، مخصوصا بچه‌های بیمار، اختصاص داد.
*** زمانی که بنان وارد رادیو شد توانست با همکاری هنرمندانی چون روح‌الله خالقی صدایش را از طریق رادیو تهران به گوش مردم برساند. او به دعوت روح‌الله خالقی هم به ارکستر انجمن موسیقی راه پیدا کرد. این تصویر نمایی از ارکستر رادیو به رهبری روح‌الله خالقی و خوانندگی غلامحسین بنان است. خالقی درباره نخستین دیدارش با بنان می‌گوید که در روز اولی که او را دیده و از او خواسته تا قطعه‌ای را بخواند، آن‌قدر به وجد آمده که بی‌اختیار از جا بلند شده و او را در آغوش گرفته است.
خیلی‌ها اعتقاد دارند که خالقی کشف کننده استعداد بنان بوده است. او در سال ۱۳۳۲ هم به پیشنهاد روح‌الله خالقی به اداره کل هنرهای زیبای کشور منتقل شد و سپس در سال ۱۳۳۴ به عنوان رئیس شورای موسیقی رادیو فعالیت خودش را شروع کرد. تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که برخی آواز ایرانی را به پیش و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند. تعالیم روح‌الله خالقی در رسیدن بنان به این جایگاه تاثیر زیادی داشت.
