دلیل مشترک خاموشی بزرگراه‌ها و آلودگی هوا
روزنامه هفت صبح | انگار آلودگی مشکوک شهرهای بزرگ و خاموشی بزرگراه‌های تهران یک دلیل دارد: کمبود گاز؛ از اول دی ماه اتفاقی افتاده که توجه رسانه ها به آن جلب شده است: خاموشی بزرگراه‌های تهران بعد از ساعت ۹ شب تا ۴ صبح. ابتدا که شهروندان در شبکه‌های مجازی به ماجرا اشاره کردند به نظر می‌رسید که موضوع یک مشکل سراسری باشد .
اما وقتی مسئولان واکنش نشان دادند معلوم شد که نه تنها یک کار برنامه‌ریزی شده بوده بلکه برای خودش اسم و رسم هم داشته و مسئولان توانیر به آن«طرح تعدیل روشنایی معابر تهران» می‌گویند و گویا کمبود گاز باعث اجرای آن شده است. مصطفی رجبی‌مشهدی، معاون شرکت توانیر و سخنگوی صنعت برق در این‌باره می‌گوید:« چون نیروگاه‌های ما برای تامین برق از سوخت گاز استفاده می‌کنند، افزایش مصرف گاز در سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها تأثیرگذار بوده و حتی ما مجبور هستیم که از سوخت دوم استفاده کنیم.»
این تصمیم صدای مردم و حتی پلیس را درآورده و آنها می‌گویند با این کار احتمال بروز تصادف بالا می‌رود و امنیت شهر و اطراف بزرگراه‌ها هم به خطر می‌افتد، البته یک وجه گلایه آنها هم بی‌خبر بودنشان از موضوع است. مثلا کورش جدی‌ثانی،مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک شهر تهران از همین موضوع ناراحت است و می‌گوید:«صحبت ما این است که وقتی دوستان ما در وزارت نیرو و شرکت توانیر تصمیم گرفتند، باید ما را هم در جریان می‌گذاشتند. به هر حال، ما مسئول تردد در معابر شهر تهران هستیم و حوزه معاونت حمل‌ونقل و ترافیک باید پاسخگو باشد.
اگر تصمیم در سطح کلان گرفته شده باید ما هم مطلع می‌شدیم. با خاموشی چراغ‌ها عدم‌دید کافی جهت تردد خودروها در بزرگراه‌ها اتفاق می‌افتد که منجر به تصادف خودرو با عابر، خودرو با خودرو و واژگونی می‌شود. همچنین افزایش سرقت تجهیزات متعلق به شهرداری را شاهد هستیم، به‌خصوص در مورد تجهیزات هوشمند یا دستبرد به فیبر‌نوری و غیره. … شاید آمادگی بیشتر ما باعث می‌شد که مشکل کمتری به وجود بیاید.»
*** نقطه اتصال خاموشی و آلودگی
همزمان با سرد شدن هوا آلودگی هوا نیز تشدید شده، اتفاقی که قبل از سرد شدن هوا هم محل بحث بود و خیلی‌ها می‌گفتند چرا با وجود کاهش ترددهای ناشی از محدودیت‌های کرونا، دورکار بودن عده زیادی از مردم، تعطیل بودن مدارس و… باز هم آلودگی هوای تهران نه تنها کم نشده بلکه تشدید شده است تا جایی که در همان دو هفته اول آذر که قرنطینه سفت و سخت اجرا شد شاخص آلودگی هوای تهران بالای ۱۴۶ بود.
از همان موقع اهالی سازمان حفاظت محیط‌زیست و خیلی از فعالان این حوزه انگشت اتهام را به سمت پالایشگاه‌ها گرفتند و گفتند که آنها در حال سوزاندن مازوت هستند و همین هم دلیل اصلی آلودگی بالای شهرهای بزرگ و صنعتی مثل تهران، اصفهان و اراک است. در این مورد هم دو احتمال مطرح شد. احتمال اول را برای اولین‌بار اعضای شورای شهر تهران به طور رسمی مطرح کردند، مثلا زهرا نژاد بهرام همین سه روز پیش گفت:
«چون ظرفیت پالایشگاه‌ها از مازوت پر شده و به واسطه تحریم‌های بین‌المللی کسی خریدارشان نیست، مجبور هستیم تن بدهیم به اینکه این مازوت‌ها را در شهرها بسوزانند.» بعد هم اعلام کرد که وجود مازوت در هوای شهرهایی مثل تهران مرگ و میر ناشی از کرونا را تا شش برابر افزایش می‌دهد. آرش میلانی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر هم اعلام کرد که شورا علیه مسببان این موضوع در قوه قضائیه طرح دعوا می‌کند.
*** مازوتمان کجا بود؟
با وجود این حرف‌ها مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ماجرا را تایید نکردند و حتی مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق اعلام کرد که مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به صفر رسیده است، حالا چرا صنعت برق به ماجرا ورود کرد؟ چون آنها هم سابقه سوزاندن مازوت وقتی سوخت طبیعی یعنی گاز به اندازه کافی به دستشان نرسیده، داشته‌اند و چندباری هم اسم آنها بین متهم ها شنیده شده بود.
ماجرا به همین جا ختم نشد و کمی بعد حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا، در مورد دلیل آلودگی هوای تهران اعلام کرد:«من در جلسه‌ای در استانداری هم این موضوع را مطرح کردم، از اواخر تابستان و اوایل پاییز در روزهایی در جنوب شهر تهران میزان آلاینده دی‌اکسید گوگرد بالا می‌رفت. …
به طور کلی منبع دی‌اکسید گوگرد حتما احتراقی است، این احتراق هم حتما یا در کارخانه‌ها رخ می‌دهد یا داخل خودروها. اما چون داخل تهران گازوئیل یورو چهار تولید می‌شود و خودروها از آن استفاده می‌کنند، منشا این گاز باید خارج از تهران باشد. پس افزایش این گاز در قسمت جنوب تهران نشان می‌دهد که آن اطراف یک سوخت پر سولفور سوزانده می‌شود.»
*** بله، می‌سوزانیم
بالاخره مهدی اسماعیلی، سخنگوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد:«به دلیل مصرف بالای گاز در کشور و نبود امکان تأمین گاز کافی برای نیروگاه‌ها، بنا به دستور مراجع ذی‌صلاح از فرآورده‌های مایع به عنوان سوخت استفاده می‌شود.این موضوع به دلیل جلوگیری از خاموشی احتمالی نیروگاه‌های برق کشور انجام می‌شود و هیچ ارتباطی به پر بودن انبارهای ذخیره نفت کوره (مازوت) ندارد. در فصل تابستان که مصرف گاز به‌ویژه در بخش خانگی کمتر است، کل سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها را گاز تشکیل می‌دهد اما حالا با بالا رفتن مصرف خانگی گاز، گاز تحویلی به نیروگاه‌ها بسیار کم شده و چاره‌ای غیر از سوزاندن سوخت مایع نداریم.»
*** گازها کجا می‌روند؟
همزمان با اعلام کمبود گاز و ناچار شدن نیروگاه‌ها برای سوزاندن مازوت به جای گاز، خبرهایی هم از کاهش ۹۰درصدی صادرات گاز ایران به عراق در پی تسویه نشدن بدهی این کشور به ما، شنیده شد، موضوعی که وزیر راه ایران را به عراق کشاند. همزمانی این خبرها باعث شد که بعضی‌ها بپرسند چرا گازی که صادر نمی‌شود وارد شبکه مصرف داخلی نمی‌کنند که کمبود برطرف شود؟
یکی از مسئولان شرکت ملی گاز در جواب این سوال می‌گوید:«درست است که گفته می‌شود ایران ۵۰میلیون مترمکعب گاز صادراتی را به ۵میلیون مترمکعب کاهش داده اما این موضوع تازه‌ای نیست، اولا آن ۵۰میلیون مترمکعب سقف صادرات بوده و سال‌هاست که این میزان صادرات گاز به عراق نداریم، ثانیا چه کسی می‌گوید وقتی این گاز صادر نشود وارد شبکه مصرف داخلی نمی‌شود؟
اتفاقا این اتفاق می‌افتد و خیلی هم رایج است اما این مقدار در برابر حجم بالای مصرف گاز ایرانی‌ها اصلا رقمی محسوب نمی‌شود. الان مصرف خانگی گاز در ایران بیشتر از ۶۵۰میلیون مترمکعب در روز است. فقط تهران روزانه ۱۱۰میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کند بنابراین تمام آن ۵۰میلیون مترمکعب نصف مصرف تهران به تنهایی نیست و در مقیاس کل کشور هم تعیین‌کننده نخواهد بود. بنابراین باید فکر دیگری کرد و به نحوی مصرف گاز خانگی را که به دلیل شیوع کرونا بیشتر هم شده، کاهش داد.»
