درس‌خوان‌ترین دانش‌آموزان در خراسان جنوبی و یزد
روزنامه هفت صبح | دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تابستان ۱۴۰۰ گزارشی از «فقر آموزشی در ایران» منتشر کرد که حالا این گزارش در دسترس عموم قرار گرفته است. برخی از یافته‌های گزارش به شرح زیر است:
* نمرات کشوری به تفکیک رشته در سال تحصیلی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که میانگین کشوری علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی فیزیک به ترتیب برابر با ۱۰٫۷۵، ۱۳٫۷۷ و ۱۳٫۲۸ بوده است. در رشته علوم انسانی و ریاضی خراسان جنوبی عملکرد بهتری نسبت به بقیه شهرها داشته و میانگین نمره آنها در این دو رشته به ترتیب برابر با ۱۳٫۶۴ و ۱۵٫۵۱ بوده است. در این دو رشته یزدی‌ها در رتبه دوم قرار داشتند.
میانگین نمره‌های دانش‌آموزان محصل ریاضی-فیزیک هم در یزد برابر ۱۵٫۰۵ بوده. دانش‌آموزان خراسان جنوبی فقط چند صدم با آنها فاصله داشتند. اگر قرار باشد استان‌هایی که بد ترین نمرات را آورده‌اند به این داده‌ها اضافه کنیم، باید بگوییم که دانش آموزان سیستان و بلوچستان در رشته های انسانی و تجربی بدترین نمرات را داشتند طوری که به ترتیب میانگین نمره‌های درسی آنها برابر ۸٫۷ و ۱۲ شده است. در رشته ریاضی فیزیک هم دانش آموزان کهگیلویه و بویر احمد با میانگین ۹٫۵ بدترین نمرات کشوری را به دست آورده‌اند.
* در سال ۱۳۹۸ نزدیک به ۳۰درصد جمعیت ۲۴-۱۸ سال فاقد مدرک تحصیلی متوسطه دوم بوده‌اند.
* میانگین نمرات آزمون‌های نهایی پایه دوازدهم در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ حدود ۱۲.۶ بوده است: میانگین علوم انسانی ۱۰.۷۵ (بالاترین استان ۱۳.۶ و پایین‌ترین استان ۸.۷)، میانگین علوم تجربی ۱۳.۷۷ (بالاترین استان ۱۵.۵ و پایین‌ترین استان ۱۲.۷)، میانگین ریاضی-فیزیک ۱۳.۲۸ (بالاترین استان ۱۵.۰۵ و پایین‌ترین استان ۹.۵۳)، میانگین معارف ۱۲.۸۵ (بالاترین استان ۱۶.۲ و پایین‌ترین استان ۸.۵۷).
* براساس برآوردهای مختلف بین ۲۵ (براساس اطلاعات پایگاه رفاه ایرانیان) تا ۳۸درصد (براساس داده‌های هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار ایران) کودکان زیر ۱۸سال در خانوارهای زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند.
* براساس داده‌های ۲۰۱۹ آزمون تیمز، ۲۵درصد دانش‌آموزان پایه چهارم و ۳۱درصد دانش‌آموزان پایه هشتم منابع کمی برای یادگیری در خانه (اینترنت، کتاب، تحصیلات والدین) دارند. متوسط بین‌المللی این شاخص در بین ۵۴ کشور آزمون حدود ۸درصد بوده است.
* مجموعه شــاخص‌های مرتبط با مدرســه نشــان می‌دهد که در کنار عوامل خارج از مدرســه، امکانات مناســب در مدرســه می‌توانــد بــرای کــودکان دچــار فقر مالی و فاقــد منابع یادگیــری، نقش جبران‌کننــده و یاری‌دهنــده ایفا کند اما در شــاخص‌های مربــوط بــه مدرســه نیز ایــران وضعیت مناســبی در مقیــاس بین‌المللی ندارد. بر اســاس داده‌هــای آزمون تیمز، تنهــا ۲۶ درصد از دانش‌آموزان پایه هشــتم تحت تعلیم معلمی با تحصیلات بالاتر از کارشناســی هســتند.
* ارزیابی فقر در زمینه سواد و دسترسی به آموزش پایه (ابتدایی) عملکرد نسبتا مطلوبی را در ایران نشان می‌دهد. اما در مورد آموزش متوسطه و کیفیت تحصیلی شاخص‌ها وضعیت نامطلوبی را نشان می‌دهند.
* استان سیستان و بلوچستان با بدترین عملکرد، تقریبا ۷۰ درصد کودکان در خانوارهایی زندگی می‌کنند که هیچ یک از والدین تحصیلات متوسطه ندارند. بعد از سیستان و بلوچستان، استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و اردبیل در رتبه‌های بعدی قرار دارند. استان البرز با نرخ ۲۸ درصد بهترین وضعیت را در بین استان‌های کشور داراست.
* استان‌های آذربایجان شرقی، چهارمحال و بختیاری، سمنان، قزوین، ایلام، کرمان و خوزستان به ترتیب بهترین استان‌ها به لحاظ پوشش پیش دبستانی «نرخ بالای ۹۰ درصد» هستند. بدترین پوشش‌ها «کمتر از ۴۰ درصد» نیز به ترتیب به استان‌های قم، البرز، خراسان رضوی و تهران تعلق دارد.
* داده‌های عملکردی وزارت آموزش‌وپرورش، ارائه شده به سازمان اداری استخدامی، در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که ۷۱/۷درصد از کلاس‌های درس را کلاس‌های چندپایه تشکیل می‌دهد. آمار این شاخص به تفکیک استان نیز نشان می‌دهد که استان کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، لرستان و کردستان با نسبتی بیش از دو برابر مقدار متوسط کشوری بدترین وضعیت را دارند. همچنین استان‌های تهران و البرز با مقادیری کمتر از یک درصد از کلاس‌های چندپایه، بهترین وضعیت را دارند.
* در ایران، برای دانش‌آموزان پایه هشتم در درس ریاضیات، تنها ۲۶ درصد از دانش‌آموزان تحت تعلیم معلمانی با مدارک تحصیلی بالاتر از کارشناسی هستند. این نرخ در سطح بین‌المللی ۳۵درصد است و ایران از این منظر در جایگاه ۲۲ در بین ۳۹ کشور قرار دارد.
* در مجموع، فقر آموزشی در ایران در دو سطح دسترسی و بهره‌مندی وضعیت مطلوبی را نشان نمی‌دهد. با وجود بهبود نرخ باسوادی، همچنان ۱۶ استان کشور پایین‌تر از متوسط جهانی است و نرخ تحصیلات در سطوح متوسطه دوم بسیار پایین‌تر از کشورهای اتحادیه اروپا و حتی ترکیه است. علاوه بر آن آمورش‌های کسب شده نیز کیفیت لازم را نداشته و دانش‌آموزان ایرانی هم در مقطع دبستان و هم متوسطه در پایین‌ترین رتبه در میان کشورهای مورد بررسی قرار دارند.
