چرا در اینترنت به آندریاس ایشتوان آراتو می‌خندیم؟
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | اگر این روزها خیلی در فضای مجازی وقت نگذرانید، احتمالا سر در نمی‌آورید که قصه این عکس چیست. می‌توانم یک راهنمایی بکنم؛ به لبخند مصنوعی روی لب مرد نگاه کنید. این روزها وقتی از روی ناچاری و بیچارگی یک لبخند روی لبتان بنشیند، با این عکس (میم) می‌توانید بهترین توصیف را از خودتان ارائه بدهید. مثلا وقتی حسابی درس خوانده‌اید و یک دفعه برق می‌رود.
اسم مرد داخل میم، آندریاس ایشتوان آراتو است؛ یک مهندس برق بازنشسته مجارستانی که این روزها عکسش را در تلگرام، توئیتر و اینستاگرام زیاد می‌بینیم. آراتو بعد از میم، آنقدر شهرت پیدا کرد که وارد صنعت عکاسی تبلیغاتی شد. این شهرت چطور به دست آمد و آراتو، پیرمرد ۷۵ ساله با آن چطور کنار آمد؟
چند سال پیش آراتو پس از یک سخنرانی در کنفرانسی در مجارستان در حال مرتب کردن مقالات خود بود که دو جوان به سمت او آمدند و خواستند با آقای مهندس عکس بگیرند. او خوشحال بود که ظاهرا سخنرانی‌اش حسابی ترکانده است اما بعدا دلیل واقعی سلفی را کشف کرد: او تبدیل به یک میم معروف به اسم «درد را پنهان کن هارولد» شده است؛ یک عکس که کاربران اینترنت وقتی در وضعیت عصبی ولی کمدی قرار می‌گیرند، خنده و عصبانیت‌شان را با آن نشان می‌دهند.
خصوصیت میم‌ها در این است که شبیه ضرب‌المثل یک فهم مشترکی از آن بین همه کاربران اینترنت وجود دارد و معمولا در قالب عکس بیان می‌شوند. از این آقای مهندس هم عکس‌های زیادی پخش شده اما معروف‌ترینش پشت یک لپ‌تاپ و در حال نوشیدن یک لیوان آب، قهوه، چایی یا هر چیز دیگری است. آراتو قبل از این عکس هم در شهر خودشان معروف بود. جایزه برده بود و متخصص صنعت برق کشورش شده بود اما اینها برای مشهور شدن کافی نبود.
*** یک روز از خواب پا شدم و دیگر یک میم بودم
او مدت‌ها بود که سفرهای تفریحی خودش را شروع کرده بود و درباره آنها در وبلاگ خودش مطلب می‌نوشت. در ویکی‌پدیای انگلیسی او اینطور نوشته شده است: «در حالی که آراتو برای تعطیلات به ترکیه رفته بود، از سفر خود عکس گرفت و آنها را در شبکه اجتماعی خودش بارگذاری کرد. به غیر از دوستانش، یک عکاس حرفه‌ای هم عکس‌های او را دید. از کاراکترش خوشش آمد و به‌خاطر همین با او تماس گرفت و گفت به‌دنبال یک مدل است.
آراتو این پیشنهاد را پذیرفت. آنها قرارشان را گذاشتند تا برای صفحات تبلیغاتی از عکس‌های او استفاده شود. بعد از این ماجرا چند وقت بعد آراتو می‌بیند که در اینترنت عکس‌های بیشتری از او دیده می‌شود که زیر آن متن‌های خنده‌دار نوشته شده است. این اولین مرحله تبدیل شدن به یک میم اینترنتی بود.» اینطور که خودش در تدکس شهر کی‌یف تعریف کرده، آن‌موقع اصلا نمی‌دانسته میم چیست. خودش اینطور گفته است: «قبل از اینکه یک روز صبح بیدار شوم و ببینم تبدیل به میم شده‌ام، از عکسم استفاده‌های تبلیغاتی زیادی می‌شد.
مثلا به‌عنوان یک دکتر، بیمارستانی از عکسم استفاده کرده و آن را بالای سایت‌شان استفاده کرده بود. اما چند ماه بعد با پدیده میم آشنا شدم. گاهی می‌دیدم که پایین عکس‌هایم چیزهای خنده‌داری می‌نویسند یا استفاده خنده‌داری از عکس‌هایم می‌کنند که ناراحتم می‌کرد. مدام فکر می‌کردم که چطور این موضوع را تمام کنم؟» همانطور که خودش تعریف کرده او اول از این موضوع ناراحت شده بود و این ناراحتی تا سال‌ها بعد ادامه داشت. همیشه امیدوار بود که تب میم او بخوابد اما نه تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه از آمریکا به اروپا و بعد به دیگر نقاط دنیا هم تسری پیدا کرد. «دیدم تقریبا هیچ راهی نیست. طبیعت اینترنت این است که چیزی را از آن نمی‌شود پاک کرد.»
*** سلام؛ من زنده‌ام
حالا ماجرا وقتی جالب‌تر شده که یک‌بار یک کاربر اینترنت آراتو را پیدا می‌کند و برایش ایمیلی می‌فرستد. این کاربر در ایمیلش گفته بود بیشتر افراد فکر می‌کنند اینها عکس‌های واقعی یک آدم زنده نیستند. از او خواست که عکس‌های دیگری بگیرد تا نشان دهد او واقعی است. آراتو اول درخواستش را نادیده گرفت اما بعد موافقت کرد که از خودش در صفحه فن‌پیج روسی عکس دیگری بگذارد. آن‌هم عکسی که در آن کاغذی با این نوشته در دست دارد: «سلام. من زنده‌ام.»
عکس معروف آراتو یک لبخند دروغینی دارد که به‌خاطر همین لبخند تصنعی معروف شده به میم «هارولد درد را مخفی کن». با اینکه این ژانر خیلی‌وقت است وارد فضای مجازی شده، اخیرا در توئیتر و اینستاگرام فارسی روی آن بیشتر مانور داده می‌شود. خودش ادامه ماجرا را اینطور تعریف کرده است: «بعد از این عکس من دعوتنامه‌های زیادی برای سفر به نقاط مختلف دنیا دریافت کردم. به کی‌یف رفتم، به لندن دعوت شدم و می‌دانم که همه این میم یک نمایش است؛ نقشی که مردم در اینترنت به من داده‌اند. اصلا همه دنیا یک صحنه نمایش است و من هم نقشم این است: هارولد دردت را مخفی کن».
او سال ۲۰۱۹ حتی مدل تبلیغاتی کوکاکولا در کشورش شد که در تلویزیون پخش می‌شد. غیر از این در تبلیغات دیگری هم بازی کرده است. البته اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که او را تا امروز ندیده‌اید، خیلی نگران روابط اجتماعی و سواد رسانه‌ای‌تان نشوید. همین چند ماه پیش در سوئد یک سرویس ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی از عکس معروف او برای تشویق سالمندان به مراقبت‌های بهداشت کرونا استفاده کرده بود. یک لحظه تصور کنید؛ عکس پیرمردی که دارد از روی ناچاری لبخند عصبی می‌زند تا دردش را نشان دیگران ندهد، روی صفحه یک مرکز بهداشت برای جلب اعتماد مردم به واکسن قرار گرفته بود.
این ماجرا در شبکه‌های اجتماعی سوئد کلی مایه خنده و شوخی شد. آقای میم بعد از این ماجرا، پنج سال به‌عنوان یک دی‌جی در یک ایستگاه رادیویی کار می‌کرد. اخیرا هم برای یادگیری نقاشی رنگ و روغن در یک کمپ اسم نوشته بود. آراتو انتهای کنفرانسی که چند سال پیش در تدکس کی‌یف برگزار شد، این توصیه را داشت: «دست و بال خودتان را در مواجهه با دنیا نبندید. هر زمینه کاری و هنری که می‌توانید امتحان کنید. وقتی با جوان‌ها وقت بگذرانید، زندگی خیلی جالب‌تر خواهد شد. راه‌های زیادی هست که آدم می‌تواند معروف شود اما هیچ‌کسی نمی‌داند که آنها چه راه‌هایی هستند. همینطور که من نمی‌دانستم.»
