درباره نمایش عمق بازار در سامانه معاملات کارگزاری‌های بورس
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | معامله‌گران آنلاین بورس، به تمام مظنه‌های خرید و فروش هر سهم دسترسی پیدا کردند. این تصمیم با مصوبه سازمان بورس و از ۱۵فروردین‌ماه گرفته شد. پیش از این کاربران سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌های بورس تنها می‌توانستند پنج سفارش برتر خرید یا فروش را برای هر سهم مشاهده کنند. اما با تصمیم جدید، حالا نمایش کل سفارش‌های ثبت شده در بازار و اصطلاحا عمق بازار امکان‌پذیر شده و این موضوع عموما استقبال کارشناسان بورس را در پی داشته. هرچند بعضی نسبت به ایجاد هیجانات و همچنین امکان به وجود آمدن اختلال در سامانه‌های معاملاتی هشدار داده‌اند.
عمق بازار چطور در معاملات کمکمان می‌کند؟
ابزار جدیدی در اختیار کاربران قرار گرفته تا از طریق آن بتوانند اطلاعات بیشتری از تابلوخوانی کسب کنند. نمودار عمق بازار یک نمودار تجمیعی است که به ما نشان می‌دهد در هر قیمت، چه میزان سفارشی ثبت شده است. این سفارش‌ها بین بازه قیمت روز متغیر هستند و می‌توان مشاهده کرد که از منفی پنج تا مثبت پنج‌درصد قیمت روز گذشته، چه سفارش‌هایی ارسال شده‌اند.
برای مثال در نمودار شماره یک می‌توانید سفارشات ثبت شده برای سهام فملی در روز چهارشنبه را مشاهده کنید. قیمت روز گذشته یعنی ۷۷۳تومان دقیقا در وسط نمودار قرار دارد و شرایط سفارش‌های موجود در بازار به شکلی است که قیمت سهم در حدود ۷۵۶تومان قرار گرفته است. هنوز ۱۵میلیون سفارش خرید در لیست سفارشات قرار دارد و جلوی تشکیل صف فروش را گرفته است. موردی که نشان می‌دهد اگر فروشنده‌ها بخواهند قیمت سهم را منفی پنج درصد برسانند، باید حداقل ۱۵میلیون سهام به ارزش حدود ۱۱میلیارد تومان بفروشند.
البته کار برای خریداران سخت‌تر است و اگر قیمت سهام بخواهد تا صف خرید پیش برود، با سد بزرگی در محدوده ۷۹۰ و ۸۰۰تومان روبه‌رو هستند. چراکه براساس نمودار عمق بازار، در این دو قیمت سفارش‌های فروش بزرگی ثبت شده‌اند. چراکه نمودار تجمیعی در این دو محدوده پرش قابل توجهی داشته است. همچنین در صورتی این سهم به صف خرید خواهد رسید که حداقل ۳۵میلیون سفارش فروشی که در اردربوک قرار دارد، به معامله منجر شود. موضوعی که نشان می‌دهد احتمال افزایش قیمت سهام خیلی کمتر از کاهش آن است.
افشای دستکاری قیمت با کمک عمق بازار
از جمله مزیت‌های بزرگ نمایش کل مظنه‌ها، این است که دیگر خبری از دستکاری قیمت‌ها نخواهد بود. نمودار شماره دو، عمق بازار یکی از نمادهایی است که در روز چهارشنبه گذشته صف خرید داشتند. همانطور که قابل مشاهده است، صف خرید این سهم حدود دو میلیون و ۴۴هزار برگه سهام حجم دارد و به نظر صف خرید سنگینی است.
اما آنطور که نمودار عمق بازار به ما نشان می‌دهد، کل سفارش‌های ثبت شده برای این نماد تنها دو میلیون و ۱۰۵هزار سهم است و این یعنی به جز صف خرید، تنها ۶۰هزار سهم در فهرست سفارشات وجود دارد. موضوعی که نشان می‌دهد در صورت برچیده شدن صف خرید، تنها با فروش ۶۰هزار سهم با ارزش حدود ۶۰میلیون تومان، قیمت این نماد تا منفی پنج درصد کاهش پیدا کرده و صف خرید آن به صف فروش تبدیل خواهد شد. بر این اساس چندان نمی‌توان به این صف خرید اعتماد کرد.
خیال آسوده‌تر با عمق بیشتر
احتمالا شنیده باشید که هرچه عمق یک بازار بیشتر باشد و تعداد فعالان آن بیشتر باشد، قیمت‌ها در آن واقعی‌تر هستند. این موضوع درباره نمادها هم صدق می‌کند. با کمک نمودار عمق بازار می‌توان مشاهده کرد که چه میزان سفارش در حال حاضر در اردربوک قرار دارد. اصطلاحا به مجموع این سفارش‌ها، لیکوییدیتی گفته می‌شود. هرچه لیکوییدیتی یک سهم بیشتر باشد، این یعنی تغییرات قیمت آن نیاز به معاملات بیشتری دارد و این یعنی با نماد کم‌نوسان‌تری روبه‌رو هستیم.
نمودار شماره دو عمق بازار نمادی را نشان می‌دهد که روز چهارشنبه صف فروش داشته. نکته مهم در این نمودار آنجاست که نشان می‌دهد علاوه بر صف فروش ۲۱میلیون سهمی، لیکوییدیتی این نماد به حدود ۱۸۰میلیون سهم می‌رسد. این یعنی ارزش کل سفارشات ثبت شده برای این نماد رقمی حدود ۲۰۸میلیارد تومان می‌رسد و با این حساب می‌توان نتیجه گرفت که تغییرات قیمت این نماد به سختی اتفاق می‌افتد و این یعنی قیمت آن به واقعیت نزدیک‌تر است و به راحتی قابل دستکاری نیست.
تحلیل کارشناسان از امکان نمایش عمق بازار
کارشناسان بورس عمدتا دیدگاه مثبتی نسبت به اضافه شدن امکان مشاهده عمق بازار در پنل کارگزاری‌ها دارند. بورس‌پرس سراغ چهار نفر از آنها رفته و نظرشان را درباره نمایش کل مظنه‌ها پرسیده است. حسین مرید سادات می‌گوید این تصمیم به سهامداران برای تحلیل کمک خواهد کرد اما شاید به سبب نمایش عمق بازار باعث هیجان سهامداران کم تجربه شود.
مهدی دلبری گفته افزایش عمق مظنه سبب می‌شود عدالت مناسبی میان معامله‌گران برقرار شود. قبل از اجرای این تصمیم افرادی که در کارگزاری‌ها شاغل بودند برای انجام سفارش مشتری‌ها می‌توانستند وضعیت جاگذاری سفارش‌ها را با توجه به اشتیاق فرد یا شرکت‌ها انجام دهند و عملا امتیازی ویژه در اختیار کارگزاران و معامله‌گران بود. افزایش مظنه عمق بازار، مورد بنیادی برای بازار محسوب نمی‌شود و شرایط به شکلی است که همان چند سفارش ابتدای مشخص کننده روند بود اما در کل این تصمیم کمک می‌کند بین افراد نزدیک به کارگزاری‌ها تا افرادی که دور‌تر هستند دیگر تفاوتی ایجاد نشود.
کوروش آسایش می‌گوید هرچه شفافیت بیشتری ایجاد شود بازار کاراتری خواهیم داشت. افزایش عمق مظنه‌ها سبب می‌شود سهامداران خرد مانند برخی حقوقی‌ها که دسترسی به اطلاعات داشتند، عمق بازار را مشاهده کنند و به‌طور کل دسترسی برای همه افراد برابر و در نتیجه عدالت برقرار شود. یکی از ایراداتی که به این افزایش عمق مظنه می‌توان وارد کرد بحث دستکاری در قیمت‌هایی است که با قیمت معاملاتی فاصله دارند و شاید ترس در بازار ایجاد شود که باید ناظران توجه بیشتری داشته باشند.
دیگر اینکه زمان مشاهده همه مظنه‌ها به روز رسانی دیرتر انجام می‌شود که این تاخیر در تصمیم گیری‌ها می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.محمد خبری‌زاده هم گفته علاوه بر شفافیت، عدم تقارن اطلاعاتی با این تصمیم از بین می‌رود. اما برخی متخصصان معتقدند این عملیات سبب فشار به هسته معاملات می‌شود و بخش فناوری بورس اگر نتواند از این تغییرات پشتیبانی کند دچار چالش خواهد شد. در نتیجه باید چند روزی بگذرد تا نتیجه مشخص شود.
