داستان تجملاتی شدن کنسرو تن ماهی
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | تن ماهی تا همین یکی دو سال پیش یکجور غذای دانشجویی محسوب میشد، غذایی آماده، خوشمزه، ساده و البته ارزان. حالا نهتنها از نظر کیفیت افت محسوسی کرده، بلکه قیمت یک قوطی تن ماهی با یک پرس جوجهکباب معمولی برابری میکند، اما این اتفاق چطور افتاد؟ ممکن است در جواب بگویید که افزایش قیمت در مورد تمام خوراکیها رخ داده و گران شدن کنسرو ماهی تن طبیعی است.
شما میتوانید برای اثبات این ادعا آمارهای بانک مرکزی از تورم خوراکیها را هم بهعنوان سند رو کنید اما مقدار گرانی ماهی تن آنقدر زیاد بوده که با هیچکدام از این رویهها همخوانی ندارد. قوطی ۱۸۰گرمی که دو سال پیش بین هشت تا ۱۲هزارتومان بود حالا به ۳۶ تا ۴۰هزار تومان رسیده است.
موضوعی که دبیر سندیکای کنسرو ایران هم دربارهاش هشدار داده و گفته که گرانی باعث شده مردم کمتر کنسرو ماهی تن بخرند، نخریدن مردم هم باعث شده رونق تولید بخوابد و کارخانههای تولیدکننده به یکسوم کاهش پیدا کنند و به این ترتیب کمکم اثر چندانی از این خوراکی ضروری در سفره ایرانیها باقی نخواهد ماند. در مورد اینکه چه عاملی باعث گرانی عجیب و غریب کنسرو تن ماهی شده نمیتوان به یک علت مشخص اشاره کرد و باید ترکیبی از انواع مشکلات را مرور کنیم.
ناهماهنگی ارزی
حوالی اردیبهشت، فصل صید ماهی تن در آبهای ایران تمام میشود و باید به واردات رو آورد. این اولین و مهمترین زنجیره در گرانی این خوراکی است، چرا که نزدیک دو سال است ارز دولتی به واردات ماهی تن تعلق نمیگیرد، در نتیجه همین اول ماجرا یک اختلاف قیمت بالا اتفاق افتاده است. ماهیای که با ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی وارد میشد، حالا باید با ارزی بین ۱۰ تا ۲۰هزار تومان وارد شود.
البته همان ارز نیمایی که مسئولان وزارت صمت وقت قولش را داده بودند هم با انواع مشکلات مواجه شد و وضعیت آنقدر بد پیش رفت که چندین تن، ماهی وارد شده در گمرک ماندند. به اینصورت که واردکنندهها محمولهها را وارد کردند اما ارز بهموقع اختصاص پیدا نکرد و نهتنها ماهیهای واردشده مدتها در گمرک ماندند و بخشی از آنها از بین رفت، بلکه واردکنندهها مجبور شدند رقمهای میلیاردی بابت دپو در گمرک بپردازند. این موضوع باعث شد که میل به واردات این محصول کمتر شود و بهتبع، ارائه آن به کارخانهها هم کاهش پیدا کند.
محصولی که کم شود، طبیعتا قیمت بیشتری هم پیدا میکند ضمن اینکه واردکنندهها تمام این خسارتها را به شکل مستقیم روی قیمتی که میتوانستند ماهی را به کارخانهها بفروشند، لحاظ کردند. البته مسئولان وزارت صمت و بانک مرکزی اعلام کردند که ناهماهنگیهایی وجود داشته اما پای سوءاستفاده هم در میان بوده است.
به این شکل که واردکنندهها ترجیح میدادند حالا که انتظارات تورمی در بازار وجود دارد کمی دست نگه دارند و کالای ترخیصشده را با قیمت بیشتری به کارخانهها بفروشند.تولیدکنندهها هم در تمام طول دو سال گذشته گفتهاند که نهتنها ماهی تن را حدود سه برابر قیمت قبلی از واردکنندهها میخرند بلکه در این مدت قیمت بستهبندی و فرآوری هم خیلی بالا رفته و چارهای غیر از افزایش قیمت نیست.
بازار از دست رفته
با وجود تمام مشکلاتی که در مورد تامین نشدن ارز و بالا رفتن قیمت تمام شده، میشنویم باز هم افزایش بیشتر از ۵ برابری قیمت کنسرو ماهی تن توجیه نمیشود. تولیدکنندهها و فعالان این صنف هم ماجرا را تایید میکنند و انگشت اتهام را به سمت کاهش تولید میگیرند. آنها میگویند بازار تن ماهی تا اندازه زیادی از دست رفته است، چرا که اصلیترین مصرفکننده کنسرو ماهی تن کسانی بودند که میخواستند غذای ارزانقیمت بخرند. نفیسه سعیدی، مدیر فروش یکی از برندهای معروف میگوید: «موضوع کمی فرهنگی است. بازار ما را بیشتر از هرکس اقشار کمدرآمد تشکیل میدادند، فرهنگ استفاده از ماهی تن بین افرادی که درآمد بهتری دارند، چندان جا نیفتاده است.
آنها اغلب ماهی را در اشکال دیگر مصرف میکنند اما حالا با بالا رفتن قیمتها ما این بازار را به کلی از دست دادهایم. فقط کسانی ماندهاند که غذای فوری میخواهند و به ماهی تن هم علاقه دارند که خب این بازار بزرگی نیست. البته سعی ما این است که بتوانیم بازارمان را گسترش بدهیم اما در حال حاضر این وضعیت باعث شده که نهتنها شرکتهای کوچک حذف شوند، بلکه شرکتهای بزرگ هم تولیدشان را کم کنند. خط تولید کنسرو ماهی تن در کارخانه ما ۴۰درصد نسبت به سه سال پیش کاهش تولید دارد.»
ماجرا وقتی پیچیدهتر میشود که بدانیم تلاش شرکتها برای بزرگ کردن بازارشان هم احتمالا چندان موفق نمیشود، چون اینطور که علاقهمندان به ماهی تن در شبکههای اجتماعی میگویند طی دو سال گذشته نهتنها قیمتها بالا رفته، بلکه کیفیت هم کاهش محسوسی داشته است. یکی از متخصصان صنایع غذایی دلیل افت کیفیت کنسروهای ماهی تن را تغییر ماهیهای مصرفی میداند و میگوید: «برای تهیه کنسرو تن ماهی از ماهیهای مختلف استفاده میشود که هر کدام کیفیت و درجهبندی خاص خودشان را دارند و بهتبع قیمت متفاوتی هم پیدا میکنند، حتی شکل ظاهری این ماهیها داخل کنسرو هم متفاوت و قابل تشخیص است.
ماهی معروف تن یا ماهی هور، گوشت قرمز رنگ و بافت محکمی دارد اما در عین حال حالت لاستیکی پیدا نمیکند اما الان خیلی از تولیدکنندهها ترجیح میدهند ماهیهای ارزانتر بخرند که هم تیغ بیشتری دارند و هم بافت خوشایندی ندارند. تولیدکنندهها سعی میکنند با اضافه کردن انواع چاشنیها و روغنهای طعمدار کیفیت ماهی را جبران کنند. از طرفی حجم ماهی داخل مایع کنسرو هم تغییر کرده و کمتر شده است. با همه اینها چرا یک نفر باید در حالت عادی ۷-۳۶ هزار تومان برای خرید یک قوطی ماهی تن بپردازد؟»
اوضاع بهتر میشود؟
از حدود ۲۰ روز دیگر دوباره فصل صید ماهیهای مخصوص کنسرو توسط صیادهای ایرانی شروع میشود اما اینطور که فعالان سندیکای کنسروسازی میگویند بعید است این کار هم کمکی به بازار بکند، آنهم به دو دلیل؛ یکی اینکه دیگر صیادها هم ماهی را ارزان نمیفروشند چون هم از قیمتها خبر دارند و هم هزینه مصرف سوختشان بیشتر شده چون قوانین اختصاص سوخت به صیادها تغییر کرده است. از طرفی به دلیل کرونا و حضور پررنگ صیادهای غیرمجاز صید رسمی نزدیک ۵۰درصد کمتر شده است، پس نمیتوان انتظار داشت که به این زودی اتفاق خاصی بیافتد.
* قوطی ۱۸۰گرمی که دو سال پیش بین هشت تا ۱۲هزارتومان بود حالا به ۳۶ تا ۴۰هزار تومان رسیده است
* نزدیک دو سال است ارز دولتی به واردات ماهی تن تعلق نمیگیرد، در نتیجه همین اول ماجرا یک اختلاف قیمت بالا اتفاق افتاده است. * ماهیای که با ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی وارد میشد، حالا باید با ارزی بین ۱۰ تا ۲۰هزار تومان وارد شود
* خیلی از تولیدکنندهها ترجیح میدهند ماهیهای ارزانتر بخرند که هم تیغ بیشتری دارند و هم بافت خوشایندی ندارند. تولیدکنندهها سعی میکنند با اضافه کردن انواع چاشنیها و روغنهای طعمدار کیفیت ماهی را جبران کنند