خون و خونریزی در توئیتر برسر قره کلیسا

روزنامه هفت صبح | مرور دقیق عکس‌های منتشر شده از کلیسای ایرانی ثبت شده در یونسکو روایتی ضدتوئیتری دارد.دیروز در توئیتر بر سر قره کلیسا خون و خونریزی به راه افتاده بود؛‌ قشون‌کشی بر سر آنکه ایهاالناس، این مرمت‌کاران دیواره‌های قره کلیسا را سفید کرده‌‌اند. ماجرا از توئیت فرزانه قبادی، روزنامه‌نگار حوزه میراث فرهنگی و گردشگری شروع شد:

«ظاهرا بالاخره مرمت (بخوانید سفیدکاری) بخش‌هایی از قره‌کلیسا به پایان رسیده! نمی‌دونم مرمتگر تا این اندازه اجازه ایجاد تغییر در بنا رو داره یا این شیوه جدید مرمت یک بنای جهانیه؟» او در ادامه این توئیت،‌ تصویر قدیمی کلیسا، تصویری از مرداد پارسال که خودش عکاسی کرده بود با برشی از عکس ایرنا که روز گذشته منتشر شده بود را برای مقایسه در کنار هم گذاشت.

این توئیت بسیار دیده شد و واکنش‌های بسیاری را در پی داشت. مهدی صارمی‌فر، روزنامه‌نگار علم روی این توئیت به شوخی نوشت:‌«مرمت و تبدیل قره‌کلیسا به آق‌کلیسا!» صدرا محقق، روزنامه‌نگار اجتماعی هم در توئیت دیگری نوشت: ««قره کلیسا» یعنی کلیسای سیاه و حضرات مرمتگر، این کلیسای ثبت شده در فهرست میراث جهانی را تبدیل کردند به کلیسای سفید!

در متون تاریخی و در پرونده تهیه شده برای ثبت این بنا، به موضوع ریشه‌ اسم قره کلیسا در سیاه بودن بخشی از ساختمان -بخشی از دیواره شرقی- اشاره شده. البته روایت دیگری هم هست که گفته می‌شه در اصل «کارا» کلیسا به معنای کلیسای بزرگ و جامع بوده.» اما اغلب کاربران آذری روایت دیگری داشتند و نوشتند که «قره» هم به معنای سیاه است و هم به معنای بزرگ.

امید شکوهی، راهنمای فرهنگی در جواب صدرا محقق نوشت:‌ «قره‌کلیسا به معنای کلیسای سیاه نیست. قره دو معنی دارد: سیاه و دیگری بزرگ. قره یا کارا پیشوند اسم مکان و به معنی بزرگ است. مثل: قره داغ: ﮐﻮه بزرگ. قره چمن: دشت بزرگ، قره کلیسا: کلیسای بزرگ یا جامع و…»

کاربر دیگری با نام باربَد گلشیری که خود را «گورنگار» معرفی کرده است هم روایت دیگری داشت. او در توئیت‌های ذیل این ماجرا نوشت: «کلیسای تادئوس مقدس، نام بناست. طاطاووس هم ضبط شده. مترجم شاردن (نقل می‌کند): «قره کلیسا دارای دو قسمت متامیز است. قسمت قدیمی آن که با سنگ‌های سفید ساخته شده و قسمت جدید که پس از زلزله‌ سال ۶۹۷ خورشیدی با سنگ سیاه بنا گردیده است.»

و در ۱۸۱۷ موریس دو کوتزبویه آن را از دور چنین توصیف کرده: «در افق آثار کلیسای شهر کوچک قره کلیسا … نمایان بود. وجه تسمیه‌ این شهر تیره‌رنگی کلیسای آن است که از دور سیاه به نظر می‌آید. بدین سبب آن را قره کلیسا گویند.» قره و قرا چه بزرگ باشد و چه سیاه، از زمانی رنگ این کلیسا به سیاهی می‌زده، اما این نام افواهی‌ست.

ماجرای دیگر هم این است که کل مجموعه بارها بازسازی شده و در یکی از کلیساها سنگ سفید با توفا یا پوک‌سنگ خاکستری تیره ترکیب شده است.» او در پایان ارجاع به گزارش ۲۰۰۷ یونسکو از آذربایجان ایران داده است. لازم به ذکر است که منظور این کاربر از افواهی، مطلب منسوب به دهان است که صدق و کذبش معلوم نیست.

*** تقریبا هیچ
جدا از این مباحثه‌های توئیتری واقعا چه بر سر«قره کلیسا» آمده است؟ بررسی‌های هفت صبح نشان می‌دهد که «تقریبا هیچ». در عکس‌هایی که دیروز از مجموعه عکس‌های جدید ایرنا از قره‌کلیسا در توئیتر پخش شد معلوم نیست اتفاقی یا هر ترتیب دیگری، عکس‌هایی انتخاب شده که دیواره‌های سیاه کلیسا دیده نشود!

حتی در عکس اصلی به اشتراک گذاشته شده در توئیتر، گوشه سمت راست تصویر بریده شده است. مجدد تاکید می‌کنیم که بررسی‌های هفت صبح چه در مجموعه تصویری ایرنا و چه عکس‌های تازه گرفته شده و به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های اجتماعی مانند عکس کاربری به نام احمد سعیدی انارکی، همگی نشان‌دهنده این مدعاست که اتفاق خاصی دست کم بر اساس این شواهد بر سر قره‌کلیسا نیفتاده است.

پس چرا در تصاویر رنگ سفید اینچنین به چشم می‌زند؟ با مقایسه دو تصویر اصلی به اشتراک گذاشته شده سال قبل و امسال دریافتیم که حتی زمینه کوه پشت این کلیسا نیز بسیار درخشان شده است. آنطور که به نظر می‌رسد تنظیمات عکاس یا پردازشگر تصاویر ایرنا مناسب نبوده و عکس اصطلاحا «اُوِر» شده است. عجیب نیست با همسان‌سازی شدت نور و سایه زمینه با عکس سال پیش در نرم‌افزار فتوشاپ، جزئیات حتی در روی قسمت فوقانی به همان وضوح دیده می‌شود.

کاربری به نام فرمان که خود را معمار معرفی کرده است در توئیتی ذیل این توئیت‌ها نوشته است:‌ «توهم مشکل ماست! مرمت قره کلیسا جز پنج مرمت اصولی ایران بوده و هست! کار مرمت بسیار پیچیده و علمی بوده تمام مراحل ضبط و‌ مستند شده و حتی توی کتابخانه ما در لندن هم موجود است! و در آخر لفظ قره کلیسا اسمی است که مردم بومی منطقه روش گذاشتن نه اسم واقعی بنا چیز دیگری است!» چه کسی درست می‌گوید؟ تلاش هفت صبح برای پرس‌وجوی این موضوع از مسئولان محلی روز گذشته به نتیجه نرسید. شاید زودتر از هر حکم نهایی باید منتظر گزارش خبرنگاران و عکاسان محلی بود که امروز و فردا پرده از این ماجرا بردارند. از این عکس‌ها که چیزی برنمی‌آید.