حقایق، شایعات و گمانه‌زنی‌ها درباره فاجعه بیروت
روزنامه هفت صبح، مهسا مژدهی| یک: غروب روز سه‌شنبه، دو انفجار بزرگ در ساحل بیروت، نیمی از شهر را به ویرانه تبدیل کرد و جهان به سوگ عروس خاورمیانه نشست. این اتفاق درست در هفتادو‌پنجمین سالگرد انفجار هیروشیما و ناکازاکی افتاد و ابر قارچ‌مانند ناشی از آن و آب دریا، تصویری مشابه با انفجار بمب اتم آمریکایی‌ها در ژاپن به جای گذاشت. اما شباهت این سه، محدود به روز وقوعشان نبود. بیروشیما اسمی که برای انفجار لبنان گذاشته‌اند، سومین انفجار بزرگ جهان نام گرفته است.
* دو: موقعیت انفجار در شمال غرب ساحل بیروت است. منطقه‌ای نزدیک به صخره‌های معروف «روشه» که توریست‌ها عاشق آن هستند. بسیاری از زیباترین خانه‌های بیروت در حوالی همین ساحل قرار داشتند. خانه سعد حریری، نخست‌وزیر پیشین و یکی از ثروتمندترین مردان لبنان هم در همان نزدیکی است. حالا در همین شهر ۳۰۰هزار نفر بی‌خانمان شده‌اند. شاهدان می‌گویند، اغلب مردم از سه‌شنبه‌شب مانند ارواح ناباورانه در خیابان‌ها و روی شیشه‌ها راه می‌روند و دل خانه رفتن را ندارند.
* سه: دولت لبنان می‌گوید، یک انبار مواد منفجره که از ماه‌ها پیش در ساحل بیروت وجود داشته باعث و بانی انفجار و تخریب وسیع در بیروت شده است. شدت انفجار تا حدی بود که در سوریه، اردن و حتی قبرس هم شنیده شده است. دستگاه‌های لرزه‌شناسی در اردن و سوریه زلزله‌ای چهارونیم‌ریشتری را ثبت کردند که بر اثر این حادثه ایجاد شده است.
* چهار: حالا ترانه لبیروت از هر زمان دیگری بیشتر روی دور آمده. همه‌جا حرف از مشهورترین آوازی است که برای بیروت خوانده شده است. «فیروز» محبوبترین خواننده لبنانی حالا به نماد این کشور تبدیل شده است. او همیشه و برای هر بزنگاهی حرفی برای زدن دارد. لبیروت ترانه‌ای است که در بحبوحه جنگ داخلی خوانده شد و لبنان بار دیگر در آتش و خون گرفتار شده. حالا هرکسی در شبکه‌های اجتماعی، از هر زبانی که باشد، بخشی از ترانه را به اشتراک می‌گذارد. در کنار فیروز، بازار نزار قبانی هم گرم است. او سروده‌های بسیاری برای بیروت، عروس زمین دارد و شرحش از بلایایی که بر سر شهر آمده، بی‌شباهت با وضعیت امروز آن نیست.
* پنج: تاکنون مهمترین شخصیتی که در انفجارها کشته شده، دبیرکل حزب کتائب یا همان فالانژ لبنان است. نزار نجاریان، در زمان واقعه در دفتر کارش بود و بر اثر شدت جراحات جانش را از دست داد. او دبیرکل حزبی بود که شاخه نظامی آن در ربودن احمد متوسلیان نقش داشتند. دختر و همسر حسن دیاب، نخست‌وزیر لبنان هم زخمی شده‌اند.
تعداد کشته‌شدگان حادثه تاکنون ۱۰۰نفر اعلام شده و چهارهزار و ۵۰۰نفر زخمی شده‌اند. برخی منابع هم می‌گویند تعداد گم‌شدگان بسیار بالاست. بسیاری زیر آوار باقی مانده‌اند و امکان نجات آنها هنوز فراهم نشده است. بخشی از بیمارستان‌ها تخریب شده‌اند و ظرفیت تعدادی از آنها در تسخیر بیماران کرونایی است. نگرانی بسیاری در مورد رسیدگی به مجروحان وجود دارد.
* شش: ساعت‌ها بعد از انفجار در بیروت آمریکایی‌ها واکنش‌های عجیبی از خود نشان دادند. ترامپ در توئیتی مدعی شد که به بیروت حمله شده است. مقامات پنتاگون این گفته را رد کردند و لبنانی‌ها از این حرف نسنجیده و عجیب ترامپ به‌شدت رنجیدند. پمپئو هم به‌جای اینکه با حسن دیاب، نخست‌وزیری که ماه‌هاست بر سر کار است، تماس بگیرد به سعد حریری، نخست‌وزیر پیشین تلفن کرده است.
* هفت: لبنان پیش از این حادثه هم در بحران اقتصادی بود. این بحران دسترسی بخشی از جمعیت را به غذا محدود کرده بود. حالا به بحران سقوط اقتصادی یک معضل دیگر هم اضافه شده. منابع می‌گویند نیمی از شهر بیروت، پایتخت کشور تخریب شده و این به معنای آن است که بازسازی و جبران خسارات هزینه بالایی می‌طلبد. به‌نظر می‌رسد حتی بعد از کرونا هم لبنان که زمانی اقتصادش با گردشگری می‌گذاشت، نتواند پذیرای مهمانان خود باشد.
اما ابعاد فاجعه تنها به خود لبنان باز نمی‌گردد. در سال‌های گذشته انبار غلات موجود در ساحل بیروت تامین‌کننده غلات لبنان و منطقه بود. حالا این انبار غله سوخته است و انبارهای عراق و سوریه هم در سال‌های گذشته بر اثر جنگ با داعش و جنگ داخلی از کار افتاده‌اند. بحران تامین مواد غذایی در راه خواهد بود و این در وضعیت سقوط اقتصادی در لبنان می‌تواند تبدیل به فاجعه شود. مقامات این کشور می‌گویند، تنها قادر به تامین غذا برای پنج‌روز هستند.
* هشت: تئوری‌ها بر سر اینکه واقعا چه اتفاقی در بیروت افتاده زیاد است. مهمترین این تئوری‌ها مربوط به ترور رفیق حریری است. رای دادگاه ترور نخست‌وزیر پیشین لبنان و پدر سعد که سال‌ها پیش کشته شده، قرار بود روز جمعه همین هفته صادر شود. برخی می‌گویند، این اتفاق می‌تواند به‌دلیل ایجاد بحرانی تازه در لبنان باشد تا پرونده این ترور به جایی نرسد. ابهام دیگر در حرف‌های حسن دیاب خودش را نشان داد.
دیاب در سخنرانی سه‌شنبه‌شب، گفت که مسببان این فاجعه به سزای عمل خود خواهند رسید. بسیاری از این حرف برداشت می‌کنند که کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه بوده و یا انفجار عمدی بوده است. برخی از فرضیه‌ها هم مطرح است که می‌پرسند این مهمات برای چه کسانی بوده است؟ از سوی دیگر فرضیه دیگری هم وجود دارد که می‌گوید نابودی بندر بیروت، به سود صهیونیست‌هاست و اهمیت بندر حیفا را بالا می‌برد.
* ۹: میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان درخصوص این انفجار تایید کرد که دوهزار و ۷۵۰تن نیترات آمونیوم که در تهیه کودها و بمب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، به مدت شش‌سال در بندر بیروت و بدون تمهیدات ایمنی نگه داشته شده و دلیل انفجار نیز همین بوده. به نوشته الجزیره در سال ۲۰۱۳ کشتی روسوس، حامل بیش از ۲۷۵۰تن نیترات آمونیوم با پرچم مولداوی از باتومی در گرجستان به سمت موزامبیک حرکت می‌کند.
کشتی در مسیر دچار مشکل فنی و وارد بندر بیروت می‌شود. در گذر زمان کشتی از سوی صاحبانش رها می‌شود و آنها به‌کل علاقه خود را به کشتی و حتی محموله آن از دست می‌دهند. به علت مخاطره‌آمیز بودن محموله، قاضی نهایتا دستور تخلیه و انبار کردن کشتی و برگزاری حراج و فروش این محموله را در اسرع وقت صادر می‌کند.
* ۱۰: برخی می‌پرسند که آیا سرنوشت خاورمیانه با این انفجار عوض خواهد شد؟ جواب هنوز نامشخص است اما چنین اتفاقی با این وسعت می‌تواند خاورمیانه را یک‌بار دیگر با یک بحران مواجه کند. برخی لبنانی‌ها نگران آشوبی هستند که ممکن است پس از این واقعه آغاز شود. این کشور با اقتصاد آسیب‌پذیر و تنوع قومی و مذهبی که سابقه یک جنگ داخلی طولانی‌مدت را دارد، در معرض آسیب‌های بسیاری است.
سعد حریری دولت را مقصر می‌داند، برخی انگشت اتهام را به سمت ارتشی می‌برند که درحقیقت وجود ندارد. اما آنچه مشخص شده، این است که دولت نتوانسته خطری که در مورد آن هشدار داده شده بود را از سر مردم لبنان دور کند. مشخص نیست که دیاب بعد از این بتواند به‌سادگی به کارش ادامه دهد یا نه اما پیش‌بینی می‌شود که کمر دولت لبنان در زیر بار این فاجعه بشکند. ترس از بروز خشونت‌ها آنقدر بالاست که لبنان را در شوک و ترسی عجیب فرو برده است.
** ۱۱: شماری از کارکنان سفارت آلمان در بیروت، در انفجارهای روز سه‌شنبه مجروح شدند. هلند نیز اعلام کرد که پنج‌کارمند سفارت هلند در بیروت در انفجارهای این شهر مجروح شده‌اند. سفارت مصر در بیروت گزارش داد، یک کارمند این سفارتخانه عربی در حادثه انفجار بیروت کشته شده و همچنین یک‌نفر دیگر نیز ناپدید شده است.
سازمان ملل نیز از مجروح شدن تعدادی از نیروهای حافظ صلح در بیروت خبر داده است. گفته می‌شود یکی از شهروندان مراکش نیز در انفجار مهیب روز سه‌شنبه زخمی شده است. فرانسه و ایران و ترکیه اعلام کرده‌اند که آماده کمک‌رسانی هستند. رژیم صهیونیستی که در ساعات اولیه انفجار، مقصر این فاجعه قلمداد شد، فوری با رد هرگونه اقدامی علیه لبنان گفت که آماده کمک به این کشور است.
