حذف انتگرال از دروس دوران دبیرستان
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | گویا اتحاد اهالی شبکههای اجتماعی مثل توئیتر در هر زمینهای که موفق نبوده در مورد حذف یکی از مباحث سخت و ثقیل رشته ریاضی دبیرستان جواب داده است. مدتهاست که کاربران این شبکهها به روشهای مختلف سعی میکنند به شوخی و جدی نشان دهند که مباحث سخت دوران دبیرستان هیچ وقت به دردشان نخورده است و این وسط به «انتگرال» بیشتر از همه مباحث حمله میکنند.
حالا اینطور که به گوش میرسد نه تنها آموزش انتگرال از دوره دبیرستان حذف شده بلکه احتمالا حذفیات بیشتری هم در ادامه اعمال خواهد شد. اینها را علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی در نشست خبری دیروزش اعلام کرد. او در این نشست از حذف انتگرال از کتابهای دوره دبیرستان دفاع کرد و گفت: «دانشآموزان باید انتگرال را در دانشگاه بخوانند و ما موظف نیستیم تمام مسائل ریاضی را در کتابهای درسی بیان کنیم، دانشآموزان در مدرسه باید برای زندگی آینده آماده شوند و به توانمندی علمی، اخلاقی و عملی برسند تا بتوانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند.»
ذوعلم از این هم فراتر رفت و گفت:«حذف برخی مطالب از کتاب ریاضی در دست است و چه بسا به حذفیات بیشتری نیاز داشته باشیم.» اگرچه دیروز رسانهها طوری با حرفهای ذوعلم برخورد کردند که انگار این خبر اولین بار از سوی آموزش و پرورش اعلام شده و کاربران شبکههای اجتماعی هم تازه دیروز به سراغ داغ کردن این خبر در قالب خنده، شوخی و البته هشدار رفتند اما گویا کسانی که دستی بر آتش آموزش ریاضی دارند مدتی است که درگیر ماجرا هستند.
مثلا انجمن ریاضی ایران با ارسال نامهای از رئیس شورای برنامهریزی درسی ریاضی درخواست کرد که با توجه به اینکه حذف برخی مباحث ریاضی از جمله انتگرال از کتاب دوازدهم موجب «نگرانی» استادان دانشگاه شده است، دلایل حذف این مباحث اعلام شود. از قضا به این درخواست پاسخ هم داده شد. در متن پاسخ محمدرضا سید صالحی، سرپرست حوزه تربیت و یادگیری ریاضی آمد:«مبنای این تغییرات، شایستگیها و رویکردهای حاکم بر برنامههای درسی است.
لذا با اینکه یکی از معیارهای تعیین محتوای کتابهای درسی متناسب بودن آن با اهداف رشتههای دانشگاهی است اما این تنها معیار موجود نیست و طبیعتا اهداف مدنظر برنامه درسی مدرسهای بر اهداف آموزش عالی اولویت دارد.»در ادامه این پاسخ هم سعی شد که خیال نگرانها تا حدی راحت شود:«مفهوم انتگرال به طور کامل در سرفصلهای آموزش عالی قرار دارد.»
*** فاجعه است؟
به نظر میرسد این پاسخ برای اساتید دانشگاهها که قرار است مبحث انتگرال را به دانشجویان جدیدالورود برای اولین بار تدریس کنند چندان قانعکننده نیست چون رحیم زارع نهندی، استاد تمام دانشکده ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر دانشگاه تهران در این مورد میگوید: «یکی از مهمترین کشفیات ریاضی کشف مشتق و انتگرال توسط نیوتن و لایبنیتس است. نیوتن از بزرگترین دانشمندان جهان است. وقتی کشفیات ایشان را از بچهها میگیرید درواقع بچهها را از بزرگترین انگیزه تحصیل ریاضی محروم کردهاید.»
او ادامه میدهد: «مفهوم انتگرال مفهومی بسیار ملموس و یکی از زیباترین کاربردهای ریاضی برای محاسبه حجم، سطح و بسیاری از کاربردهای دیگر است که دانشآموزان در دوران دبیرستان میتوانند یاد بگیرند و در دانشگاه آن را تکمیل کنند. به نظر من حذف انتگرال یک فاجعه است.»محمدرضا شفیعی یکی از اساتید ریاضی دانشکده فنی هم این حرف را تایید میکند اما میگوید:«ما با دانشجویانی که در دبیرستان انتگرال و سایر مفاهیم مرتبط را یک بار خواندهاند برای مرور این مباحث مشکلات زیادی داریم.
در واقع من فکر میکنم حذف این مباحث از دوران دبیرستان برای ما خیلی فرق نمیکند چون در موارد زیادی از خودم میپرسم این دانشجوها واقعا در دبیرستان این درسها را خواندهاند؟ میخواهم بگویم وقتی قرار است مباحث بنیادین ریاضی به شکل سابق ادامه پیدا کند، تدریس کردن یا نکردن آن چندان فرقی نمیکند.»او در مورد اهمیت آموزش انتگرال هم میگوید: «اینطور که کاربران شبکههای اجتماعی به شوخی میگویند که فلان قدر عمر کردهاند و هنوز انتگرال به دردشان نخورده است واقعا در حد همان شوخی است چون انتگرال واقعا یکی از اصلیترین و بنیادیترین مباحث ریاضی است که در بسیاری از رشتههای فنی کاربرد دارد.
این حرف مثل این است که فارغ التحصیلان رشتههای انسانی بگویند مراعات نظیر کجا به درد ما خورد؟ اگر اینطور باشد خیلی از مباحث را میتوانیم حذف کنیم. اصلا چرا تدریس تخصصی میکنیم همان شیوه مکتبخانهای را ادامه بدهیم.»شفیعی ادامه میدهد: «مباحث بنیادین هر رشته نه تنها در ادامه تحصیل در رشتههای زیرمجموعه اهمیت دارند بلکه به دانش آموز بینش میدهند، خط علاقه او را روشن میکنند و در نهایت زیربنای دانش او را شکل میدهند. بنابراین من فکر میکنم اگر آموزش انتگرال به دانشآموزان رشته ریاضی ادامه پیدا میکرد، البته به شکل درست و اصولی، خیلی بهتر از توقف آموزش آن بود.»
*** «اصلاح» تاریخ
تمام حرفهای ذوعلم در نشست خبری دیروزش به انتگرال مربوط نمیشد او به سوالات دیگری هم جوابهای جنجالی داد که بعضیهایشان را مرور میکنیم:
* نگاه مبنایی ما نسبت به آنچه در تاریخ اتفاق افتاده این است که جنایات روسیه تزاری قابل حذف نیست یا در دوره شوروی سابق، نوع تعامل سلطهگرایانه بلوک شرق را انکار نمیکنیم و هرگز حذف نخواهیم کرد. اگر اکنون دولت روسیه با ما همکاری و تعامل دارد به معنی صرف نظرکردن مردم از بخشی از تاریخ نیست؛ دستکاری در تاریخ را قبول نداریم. حذفیات در مورد روسیه در زمان مسئولیت بنده نبوده است اما در هر حال بررسیهای لازم را انجام میدهیم همانطور که برخی تغییرات در کتابهای قبلی اتفاق افتاده بود و آن را بررسی کردیم و در مواردی اصلاحات لازم انجام شد در این مورد هم اگر بررسی کنیم و مشخص شود تغییرات غیرمنصفانه است حتما اصلاح خواهیم کرد.
* پیشنهاد ما بعد از مطالعات و درخواستهای رسیده این بوده که سبد انتخاب دانشآموزان را در زبانهای خارجی توسعه دهیم که بخش نیمه تجویزی است نه الزامی. اکنون شش زبان در این سبد هست که دو زبان بینالمللی در آن موجود نیست. اکنون پیشنهاد ما به شورای عالی آموزش و پرورش اضافه شدن زبان عربی و چینی به این سبد است.
*** انتگرال به پتروس پیوست
این اولین بار نیست که اعمال تغییرات در کتب درسی جنجال درست میکند، تقریبا هر بار که تغییر عمدهای در کتابهای درسی ایجاد شده ماجرا بیخ پیدا کرده است. چند سال پیش حذف درس پتروس فداکار صدای نوستالژی بازها را درآورد اما بعدتر بسیاری از معترضها قبول کردند که حذف قصه خیالی یک کودک هلندی که کارش چندان هم با منطق سازگار نبوده خیلی هم اشکال ندارد. همین معترضها چند سال بعد که اشعار بعضی چهرهها مثل اخوان ثالث، سایه، نیما یوشیج و… از کتابهای درسی حذف شد یا اثر قبلی با شعری دیگر از خودشان، جایگزین شد، دوباره شاکی شدند.
این بار اما جواب مسئولان آموزش و پرورش چندان قانعکننده نبود تا جایی که خود وزیر آموزش و پرورش هم در توئیتی اعلام کرد که دستور بررسی داده تا تغییرات بیشتر کارشناسی شوند. یک بار دیگر هم تغییر اصطلاحات درس زیستشناسی داستان درست کرد. اینبار وقتی «آویزه» جایگزین «آپاندیس» و «سپردیس» جایگزین «تیروئید» شد نه تنها روزهای پرخندهای برای کاربران شبکههای اجتماعی فرا رسید بلکه صدای زیستشناسها هم درآمد اما باز هم آموزش و پرورش کوتاه نیامد.