حاشیه‌ها و چالش‌های جشنواره فیلم فجر
روزنامه هفت صبح، احمد رنجبر | در روزهایی که برخی سینماگران حرف از تحریم جشنواره فیلم فجر می‌زنند و عده‌ای آن را اتفاقی بی‌سابقه می‌دانند، سری به ادوار گذشته این رویداد زده‌ایم. نتیجه آنکه ۱۲بار این جشنواره با چالش، حاشیه و حتی تحریم مواجه بوده است. سیمرغ اما همچنان اهمیت دارد و خیلی‌ها در آرزوی گرفتن آن هستند.
* یک: آنچه در پنج‌روز اخیر رخ داده همه ما را بهت‌زده کرده است. اتفاقی که برای هواپیمای مسافربری اوکراین افتاد بعید است از گوشه ذهن پاک شود و تا عمر داریم از آن یاد می‌کنیم. شرح بیش از این می‌شود تکرار مکررات و اصلا یک گزارش سینمایی را چه به درد دل و تحلیل و تفسیر.
* دو: چندخط ابتدایی را گفتیم تا به یک ماجرای دیگر برسیم: موج انصراف چهره‌های مختلف از جشنواره‌ها و مراسم هنری. خب این هم خبری تازه نیست و در این چندروز شنیده‌اید یا خوانده‌اید که فلان بازیگر قصد همکاری با تلویزیون ندارد؛ آن یکی نمی‌خواهد در جشنواره فیلم، تئاتر، موسیقی و تجسمی فجر شرکت کند. دیگری گفته کنسرتم را لغو می‌کنم و … حتما از واکنش‌ها هم خبر دارید که برخی معتقدند در چنین شرایطی باید کنار هم بود و تحریم، تصمیمی هیجان‌زده و غیر اصولی است…
* سه: بازهم بند قبلی مقدمه‌ای بود تا برسیم به اصل هدف این گزارش: عده‌ای از تاریخچه جشنواره فیلم فجر بی‌اطلاع هستند و این‌طور برداشت می‌کنند که جشنواره سی‌و‌نهم فجر برای نخستین‌بار است که با چالش مواجه می‌شود. به گمان آن‌ها تا حالا این رویداد بی‌حاشیه بوده و هر آنچه از اعتراض ثبت شده است، مربوط به نتیجه داوری می‌شود.
* چهار: تاریخچه جشنواره فجر را که مرور می‌کنیم اما به چالش‌های زیادی برمی‌خوریم که اصل رویداد را تحت تاثیر قرار داده است. روزگاری فیلمسازان متصف به طیف اصولگرا جشنواره را تحریم کردند و در دوره‌ای فیلمسازان منسوب به گرایش اصلاح‌طلبی. گاه دلیل این تصمیم سیاسی بوده و گاه حرفه‌ای. هرچه هست دبیران جشنواره فجر همواره با چالش مواجه بوده‌اند و دبیر جشنواره امسال در این زمینه تنها نیست.
* پنج: ابتدا ۱۲مورد از چالش‌ها در پرونده امروز بازخوانی شده است. در ستون مجاور سراغ سینماگرانی رفته‌ایم که جشنواره امسال را تحریم کرده‌اند. برخی اصلا فیلم ندارند و حرکتشان «همدلانه» بوده که خب عده‌ای عقیده دارند آن‌ها «روغن ریخته را نذر امامزاده کرده‌اند!» تجربه نشان داده غالب سینماگران ایرانی دلبسته سیمرغ هستند و به‌زودی روال عادی زندگی پیشین را از سر خواهند گرفت.
*** جشنواره سیزدهم / توقیف فیلم آدم‌برفی / دبیر جشنواره: سید عزت‌اله ضرغامی
چالش به وجود آمده: داود میر باقری بعد از سریال مذهبی امام‌علی(ع)، با جمع کردن همان گروه پشت و جلوی دوربین داستان نامتعارفی را به عنوان اولین فیلم سینمایی‌اش جلوی دوربین برد. داریوش ارجمند بازیگر نقش مالک اشتر در این فیلم در قامت یک کارچاق کن به نام «اسی در به در» ظاهر شد و پرویز پرستویی بازیگر نقش محمد ابن بکر هم در آدم برفی نقش ور دست اسی دربه‌در را عهده‌دار شد. مابقی بازیگرها هم در نقش‌های دیگر ظاهر شدند. قرار گرفتن بازیگرهای سریال امام علی (ع) در این نقش‌های نامتعارف و البته مهمتر از آن زن‌پوشی اکبر عبدی در فیلم موجب شد تا عزت‌اله ضرغامی دبیر وقت جشنواره بعد از اولین اکران «آدم برفی» در جشنواره سیزدهم فیلم فجر با چالشی بزرگ روبه‌رو شود و بلا‌فاصله دستور به توقیف فیلم بدهد.
تبعات: فیلم آدم برفی بعد از جشنواره سیزدهم به محاق رفت و یک‌سال بعد نسخه بی‌کیفیت آن وارد ویدئو کلوپ‌ها شد و اکثر مردم آن را دیدند.
سرانجام: با روی کار آمدن دولت اصلاحات، سیف‌اله داد معاون وقت سینمایی، دستور به رفع توقیف آن داد و «آدم برفی» در سال ۱۳۷۶ روی پرده رفت و با استقبال روبه‌رو شد. سال‌ها بعد همین فیلم در تلویزیون تحت مدیریت عزت‌اله ضرغامی هم پخش شد. بعد از آن بارها روی آنتن رفته است.
*** جشنواره هجدهم / موضع‌گیری سینماگران منتسب به جناح راست / دبیر جشنواره: زنده یاد سیف‌اله داد
چالش به وجود آمده: اعلام فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره هجدهم و کنار گذاشتن یکی دو فیلم دفاع مقدسی از جمله فیلم «آن مرد آمد» به کارگردانی حمید بهمنی موجب شد تا فیلمسازان منتسب به جناح راست نسبت به جشنواره فیلم فجر و سیاست‌های زنده یاد سیف‌اله داد موضع گیری کنند. درست در روزی که سیف‌اله داد معاون امور سینمایی و دبیر جشنواره نشست خبری داشت، روزنامه رسالت یکی از رسانه‌های اصلی جناح راست، تیتر یک خود را به نقل قولی از حمید بهمنی که گفته بود « فیلمساز دفاع مقدس در جامعه مدنی جایی ندارد» اختصاص داد. این اظهار نظر، حمایت همه جانبه سینماگران ارزشی جناح مخالف دولت را به دنبال داشت. موضع گیری جناح منتقد، سیف‌اله داد را با چالشی اساسی روبه‌رو کرد.
تبعات: جناح منتقد دولت وقت در حالی مدعی شده بود که فیلمسازان دفاع مقدس در جامعه مدنی جای ندارند که در همان جشنواره هجدهم چهار فیلم دفاع مقدس «روبان قرمز»، «هیوا»، «مردی از جنس بلور» و «شیدا» در بخش مسابقه پذیرفته شدند.
سرانجام: در آن دوره به خاطرکم کردن فشارها، اکثر جوایز اصلی به فیلم‌های دفاع مقدسی حاضر در بخش مسابقه اهدا شد.البته شانس دبیر وقت جشنواره این بود که این فیلم های دفاع مقدسی دارای کیفیت بودند و همچنان قابل دفاع هستند.
