جنجال برسر واکسن روسی اسپوتنیک در ایران
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | اولین واکسن خارجی در ایران مجوز گرفت. کدام یکی؟ واکسن اسپوتنیک روسیه. همان واکسنی که اول با یک نام دیگر به جهان معرفی شد و برای تزریق آن پوتین و دخترش اول از همه آستین بالا زدند.با اینکه قاعدتا همه باید برای رسیدن واکسن روزشماری کنند.
اما تا امروز دو چهره پزشکی گفته‌اند که تصمیمی برای تزریق این واکسن ندارند.چرا؟ خب ماجرا از اینجا کمی پیچیده می‌شود. از یک طرف نگاهی به برخی از گزارش‌های علمی درباره کیفیت واکسن روسی انداخته‌ایم و از طرف دیگر دلایل مخالفت این دو پزشک با اسپوتنیک را بررسی کرده‌ایم تا ببینیم ماجرا چه بوده و تصمیم ما باید چه باشد؟
*** ماجرای مخالفت محرز
مینو محرز که دیگر افراد زیادی در یک‌سال گذشته با چهره او در ستاد مقابله با بیماری کرونا آشنا شده‌اند، اولین نفری بود که با اسپوتنیک مخالفت کرد. محرز چه گفت؟ او در واکنش به خبر تأیید واکسن روسی به جهان صنعت اینطور جواب داد: «تهیه و واردات واکسن کرونای روسی توسط دولت از شانس بد مردم ایران است. به هیچ عنوان از این انتخاب راضی نیستم زیرا تاکنون هیچ اطلاعاتی از این واکسن منتشر نشده است.»
چرا محرز که حرفش برای بسیاری از افراد جامعه سند است، اسپوتنیک را قبول ندارد؟ او چند دلیل دارد. می‌گوید که واکسن کرونا باید تأیید سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی اتحادیه اروپا را داشته باشد، اما گویا این واکسن تاییدیه هیچ کشوری را ندارد. او بیراه هم نگفته است. در آخرین بررسی سازمان جهانی بهداشت، اسپوتنیک هیچکدام از تأیید‌های نهایی را نگرفته یا به اطلاعات بیشتری نیاز داشته یا جلسات محدودی برگزار کرده و درخواست بررسی بیشتری داده است.
مثلا اگر بخواهید یک ذهنیتی داشته باشید باید بگوییم که مدرنا و سینوواک، دو تاییدیه این سازمان را دارند و سینوفارم، آسترازنکا و واکسن هندی شرکت سروم، سه تیک نهایی را گرفته‌اند یا فایزر نهایی شده است، به همین خاطر هم این پزشک بیماری‌های عفونی گفته آن را تزریق نخواهد کرد.
*** مخالف دیگر که بود؟
بهرام پارسایی، نماینده مجلس هم یکی از اعضای کادر درمان است. این دندانپزشک که قبلا هم نماینده مجلس بوده، در یک رشته‌توئیت گفته این واکسن را تزریق نمی‌کند. دلایلی که او هم آورده تفاوتی با دلایل محرز ندارد، ولی احتمالا تبعات مخالفت او می‌تواند فراتر از یک تصمیم شخصی باشد. همانطور که احتمالا محرز هم می‌داند که او فقط درباره خودش تصمیم نمی‌گیرد و این اظهارنظر می‌تواند بر تصمیم افراد دیگر برای تزریق کردن یا نکردن واکسن روسی موثر باشد.
آنهایی که مخالفت کرده‌اند معلوم نیست وقتی هنوز سبد واکسن ایران خالی است،چطور می‌خواهند خود را واکسینه کنند؟زمانی که در نروژ بعد از تزریق فایزر،۳۳ نفر فوت کردند، مقامات این کشور اعلام کردند تحمل کردن عوارض واکسن خیلی بهتر از گرفتن یک کرونای سخت است. البته بعد از آن مشخص شد که این اتفاق عارضه واکسن نبوده، اما نوع جهت‌گیری تیم مقابله با کرونای کشورها می‌تواند ذهنیت شهروندها را برای تزریق واکسن آماده کند.
به‌خصوص آن هم زمانی که هنوز در همه‌جای دنیا واکسن‌هراسی رایج است و گروه‌های محافظه‌کارانه‌ای برای تزریق هر نوع واکسن موجود کمپین‌سازی می‌کنند…..ژورنال‌های علمی و محققان درباره اسپوتنیک چه قضاوتی دارند؟آیا حداقل می‌تواند احتمال گرفتن یک کرونای سخت را کاهش دهد؟
*** واکسن روسیه ارزشش را دارد؟
درباره واکسن اسپوتنیک اطلاعات زیادی منتشر شده، ولی درعین‌حال بعضی از جزئیات آن هم هنوز پنهان مانده. انتقاداتی که به اسپوتنیک می‌شود بر سر همین پنهان‌کاری‌هاست. پوتین در کارآزمایی دوم، این واکسن را تایید کرد، اما بعد که با انتقاد محققان زیادی در دنیا و همچنین سازمان جهانی بهداشت روبه‌رو شد، کارآزمایی سوم انسانی را شروع کردند.
برای کارآزمایی فاز سوم این واکسن، داوطلبانی از بلاروس، امارات و ونزوئلا انتخاب شدند. بین فاز دوم و سوم هم که ترکیبی از این دو مرحله است، واکسن را روی داوطلبان هندی آزمایش کردند تا اینکه یازدهم نوامبر این واکسن در روسیه تایید شد. با اینکه دولت روسیه تایید کرده که این واکسن به شکل انبوه به مردم کشور خود تزریق شود اما خیلی از افراد به خاطر عجله محققان روسی در همان مرحله کارآزمایی دوم، نسبت به اسپوتنیک تردید پیدا کردند.
طوری که نیویورک‌تایمز گزارش داده به‌خاطر همان رفتار پوتین، ۵۹درصد از مردم این کشور گفته‌اند که این واکسن را تزریق نخواهند کرد. در این میان اسپوتنیک یک حاشیه جالب دیگر هم داشت:یکی از گزارش‌هایی که آسوشیتدپرس درباره وضعیت آزمایش اسپوتنیک داده درباره همین حاشیه بود. همزمان با اینکه روسیه واکسن خودش را به بازار عرضه کرده بود، کارآزمایی سوم هم در این کشور روی ۴۰هزار نفر انجام می‌شد.
به گزارش آسوشیتدپرس، داوطلبان آمده بودند که در این کارآزمایی واکسن تزریق کنند.آنها دوز اول را هم زدند اما بعد از اینکه یک‌دفعه واکسن عرضه شد، شک کردند که ممکن است جزء گروه کنترل باشند که آب مقطر به آنها تزریق شده.به همین خاطر هم ۹هزار نفر این آزمایش را وسط کار رها کردند.این موضوع دیگری بود که رئیس کمپانی اسپوتنیک نسبت‌به آن ابراز نگرانی کرده بود و می‌گفت رفتن این تعداد ممکن است مانع رسیدن آنها به نتیجه درستی بشود.
در ایران، نوع نگرانی‌ها همین است. ماجرا ولی این است که ایران سبد خرید متنوعی ندارد. مخالفت با واکسن روسی به معنی مخالفت با عمده واکسن‌های خارجی خواهد بود که دولت می‌تواند آن را بخرد. خبر مهم مجوز واکسن روسی را سخنگوی سازمان غذا و دارو روز پنجشنبه داد.جهانپور به رسانه‌ها گفت که آنها درحال بررسی خرید واکسن‌های دیگر از مبدا هند، چین، روسیه و…هستند. اما مسئله این است که فعلا هنوز هیچ چیز درباره آنها قطعی نیست.
واکسن کوبایی و دو واکسن ایرانی هم هنوز به مرحله سوم کارآزمایی نرسیده‌اند.به خاطر این هم شاید تردید ایران به عنوان یک کشور تحریم‌شده که قصد خرید واکسن غربی هم ندارد، به واکسن روسیه تنها راه باقی مانده فعلی را هم ببندد. از این جهت احتمالا شک داشتن به واکسن در ایران، خیلی شبیه موج نگرانی ترکیه‌ای‌ها به واکسن کروناواک نباشد چراکه در شمال غربی کشور ما هم موج واکسن‌هراسی مشابهی نسبت به سینوواک وجود دارد. آنجا ماجرا چیست؟
*** ترک‌ها چرا با کروناواک مخالفت می‌کنند؟
ماجرای مخالفت با یک نوع واکسن شرقی فقط محدود به ایران نیست.به طور کلی در فضای مسلط رسانه‌ها نگاه مثبتی به واکسن روسی و حتی چینی وجود ندارد البته شاید بخشی از این واکسن‌هراسی ناشی از شکل‌گیری رویکرد مین‌استریم رسانه‌ها نسبت به واکسن شرقی باشد اما نتایج واکسن‌های چین یا همانطور که گفتیم، روسیه هم کمکی نمی‌کند تا این تصویر اصلاح شود.
مثلا همین بغل گوشمان در ترکیه فقط ۵۱درصد مردم موافق تزریق کروناواک بوده‌اند.چرا؟ یکی از ابهام‌ها درباره واکسن سینوواک این است که این شرکت چینی واکسن را در کشورهای مختلفی مثل ترکیه و اندونزی امتحان کرده‌اند و یک بار هم به صورت رسمی گزارش نداده‌اند که بالاخره تاثیرگذاری آن چقدر است؟یافته‌های اولیه مرحله نهایی آزمایش انسانی این واکسن در ترکیه که در ماه دسامبر منتشر شدند، کارایی واکسن را ۳۵/۹۱درصد نشان دادند .
اما اندونزی بر اساس یافته‌های اولیه کارآزمایی‌هایش، کارایی آن را ۳/۶۵ درصد اعلام کرده.گزارش آخر برزیل هم می‌گوید حدود ۵۰درصد. یکی دیگر از دلایل مخالفت هم به این برمی‌گردد که در چین قبل از اینکه اصلا جواب کارآزمایی‌های سوم انسانی بیاید مجوز توزیع واکسن در یکی از شهرهای این کشور داده شد.اکثریت مخالفان در ترکیه می‌گویند که دولتشان برای خرید از این واکسن عجله کرده است.
فراتر از این نظرهای فردی یک دیدگاه دیگر هم وجود دارد:اینکه مخالفان واکسن در ترکیه، اغلب از مخالفان حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان بوده‌اند و اختلاف نظر با دولت باعث شده که حالا نظر آنها درباره واکسن را هم تایید نکنند. اما جالب این که اما ۴۱درصد از اعضای خود حزب اعتدال و توسعه هم باز حاضر نیستند سینوواک تزریق کنند.
کروناواک تا امروز تنها واکسنی بوده که در ترکیه تزریق شده و گزارش‌های رسمی هم می‌گوید تا امروز حتی یک عارضه جدی و دردسرسازی به دنبال نداشته است.در این مدت دو محموله از کروناواک به ترکیه رسیده از آن طرف هم قرار بود ۴٫۵میلیون دوز واکسن فایزر بخرد. به همین خاطر بخش زیادی از ترک‌ها منتظر رسیدن واکسن غربی هستند و چشم امید بیشتری به آن بسته‌اند.
*** وضعیت دیگر همسایه‌های ایران چیست؟
وضعیت کشورهای همسایه از نظر واکسن با یکدیگر متفاوت است.در شرق کشور، پاکستان واکسن‌های فایزر، آسترازنکا و سینوفارم را تایید کرده یا به آنها مجوز تزریق داده است.قرار بوده که اولین محموله سینوفارم آنها به اندازه ۵۰۰هزار دوز همین امروز از راه برسد.در افغانستان هنوز هیچ واکسنی تایید نشده یا مجوز نگرفته است.در ترکمنستان همین دو هفته پیش مجوز اسپوتنیک صادر شد.
در ارمنستان و آذربایجان هنوز هیچ قدمی برای تایید یا مجوز واکسن برداشته نشده است.در ترکیه کروناواک چینی اواسط دی ماه فاز سوم خودش را شروع کرد. این آغاز یکی از کارآزمایی‌های سوم کروناواک بود که به گفته مقامات رسمی ترکیه، ۹۱درصد تاثیرگذار بوده. عراق هم یک پیش‌قرارداد برای خرید فایزر امضا کرده و علاوه‌بر این هم یکی از مشتری‌های واکسن سینوفارم بوده است.
*** واکسن روسیه را کجا تایید کرده است؟
به واکسن روسیه تا امروز کشورهایی مانند بلاروس، فلسطین، آرژانتین، گینه، بولیوی، الجزیره، پاراگوئه، ونزوئلا، ترکمنستان، مجارستان، امارات، صربستان و ایران مجوز تزریق داده‌اند ولی فعلا جایی آن را تایید نهایی نکرده است. مجوز همه این کشورها یک مجوز موقت برای استفاده در حد و اندازه محدود بوده.مجوز ایران هم دقیقا مشابه همین کشورهاست.
تا قبل از این، واکسن اسپوتنیک روی ۳۱هزار نفر در کشور روسیه مراحل کارآزمایی خود را گذرانده. آسوشیتدپرس نهم دی ماه نوشت که مراحل به کارگرفتن داوطلبان دیگر در شرکت اسپوتنیک تمام شده است و محققان آن فکر می‌کنند به جوابی که می‌خواستند رسیده‌اند. میزان تاثیرگذاری این واکسن ۹۱٫۴درصد است.
این واکسن را در دمای معمولی فریزر هم می‌شود نگه داشت. محقق‌های روسی هم گفته‌اند عارضه جدی در این تعداد دیده نشده است. این فعلا همه چیزی است که مقابل روی شهروندان ایرانی قرارگرفته و احتمالا به‌‌رغم بعضی از انتقادها، باز هم راهی به جز اعتماد به تنها واکسن موجود باقی نمی‌گذارد.
