جزئیات سهمیه‌بندی بنزین و افزایش یارانه
روزنامه هفت صبح | بنابر تصویر نامه معاون اقتصادی رئیس‌جمهور به سه وزیر، قرار است به‌زودی به‌طور آزمایشی سهمیه بنزین خودروها را در کیش و قشم حذف کنند و سهمیه خودروها به افراد داده شود، این طرح آزمایشی پس‌از آن در سراسر کشور اجرا می‌شود. اصالت این نامه که امضای محسن رضایی را روی خودش دارد در فضای مجازی دسته به دست می‌شود و از نقشه دولت برای افزایش قیمت بنزین حکایت می‌کند. هنوز تایید نشده، اما فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگویی با ایلنا تلویحا مفاد آن را تایید
کرده است.
او در پاسخ به سوالی پیرامون افزایش قیمت بنزین در قشم و کیش گفته: «هر کاری قرار باشد از نظر عملی انجام شود باید در جای کوچکی اجرا شود، از آنجا که کیش و قشم منطقه آزاد هستند، می‌تواند به عنوان یک پایلوت اجرا مدنظر قرار بگیرد». او اضافه کرده: «ولی مقدمات کار این است که باید کارهای کارشناسی انجام شود، درآمدهای مردم و نظام حقوق و دستمزد اصلاح شود تا بعد بتوان در مورد حامل‌های انرژی اظهار نظر کرد».
عباسی استدلال کرده که «از آنجا که درآمدها در مناطق آزاد متفاوت با بقیه کشور است، شاید مطلوب باشد به صورت آزمایشی، مصرف یا قیمت حامل‌های انرژی در این مکان‌ها امتحان شود. این کار آزادسازی قیمت نخواهد بود بلکه این مقدمه واقعی‌سازی قیمت‌ها و واقعی‌سازی دستمزدهاست، یعنی ابتدا باید تکلیف خط فقر را مشخص کنیم.
البته قیمت بستگی به وزارت نفت دارد، چراکه این نهاد می‌داند قیمت تمام شده، هزینه حمل و نقل، درصد سهم جایگاه‌های توزیع و… چه میزان است. برای این کار باید میزان قیمت تمام شده، قیمت جهانی، فوب خلیج فارس و… بررسی شود و سپس با درنظر گرفتن سود قیمت مشخص شود». او مدعی شده که «نمی‌توانیم بگوییم که این کار لزوما آثار تورمی دارد. واقعی‌سازی قیمت‌ها باعث می‌شود که کار در کشور بهتر صورت بگیرد».
همان طرح معروف قدیمی؟
آنچه دولت برای تغییر سهمیه بندی بنزین در نظر دارد بعضی‌ها را یاد طرح موسوم به «وان» انداخته و زمزمه‌هایی وجود دارد که اگرچه دولت قبل به این طرح توجه چندانی نشان نداد اما دولت سیزدهم مشغول عملی کردن آن است و تغییر نحوه پرداخت سهمیه در کیش و قشم هم از اولین مراحل همین طرح است.
اما طرح وان چیست و از کجا آمده است؟ اینطور که فریدون عباسی حدود یک سال و نیم پیش گفت، اواسط سال ۹۸ طرحی از سوی سعید جلیلی طی یک نامه به رئیس مجلس ارائه و پیوستی هم به کمیسیون انرژی داده شد که اسمش را «طرح وان» گذاشتند که مخفف واحد انرژی بود.
عباسی درباره این طرح گفته بود: «از قبل با آن آشناییت داشتم و به همین دلیل در دستورکار فوری کمیسیون انرژی قرار گرفت، با توجه به آنکه مشابه طرح در کمیسیون در حال بررسی بود، به دلیل جامع‌تر و کامل‌تر بودن، طرح آقای جلیلی را پذیرفتیم.»
گویا این طرح در اختیار دولت روحانی هم قرار گرفت اما مورد توجه واقع نشد، بعدتر سعید جلیلی در برنامه‌های تبلیغاتی‌اش برای انتخابات ریاست جمهوری بارها روی طرح وان تاکید کرد مثلا یک بار گفت: «چرا باید در کشوری که منابع انرژی دارد آحاد جامعه از حقشان محروم باشند، هر ایرانی باید سهم برابر با دیگری داشته باشد و اگر نمی‌خواهد استفاده کند، معادل آن را دریافت کند.»
همان موقع خیلی‌ها از جلیلی می‌پرسیدند که طرحش را چه کسانی تدوین کرده‌اند تا اینکه یک بار اعلام کرد که دوستانش در دولت در سایه مسئولیت تدوین طرح را داشته‌اند. او توضیح داد: «دوستان ما در دولت سایه از سال ۹۷ طرح‌هایی را دنبال کردند که این ویژگی‌ها را داشته باشد. همین بحث مصادف شد با طرح بنزینی دولت. ما گفتیم طرح دولت اشکالات زیادی دارد و می‌توان به جای آن طرحی اجرا کرد که مردم نه تنها معترض نشوند، بلکه از آن استقبال کنند.
چرا باید طرحی اجرا کنیم که موجب ناراحتی و اعتراض مردم شود؟ طرح مد نظر ما به طور خلاصه این بود که ما در کشور میزان مشخصی مصرف حامل‌های انرژی داریم شامل گاز، برق، بنزین، گازوییل و… این میزان را تقسیم بر جمعیت کشور می‌کنیم که یک واحد انرژی یا به اختصار وان که شامل سبدی از حامل‌های انرژی است به دست می‌آید.» ممکن است فکر کنید که همه نزدیکان به جریان فکری سعید جلیلی خیلی از این طرح خوششان آمد اما اینطور نبود، بسیاری از خود اصولگراها و اقتصادخوانده‌های دانشگاه امام صادق ایرادات زیادی از آن گرفتند. یکی از ایرادها این بود که چنین طرحی بازدارندگی مصرف ندارد ضمن اینکه می‌تواند بازارهای موازی درست کند.
یکی از مهم‌ترین ایرادهایی که منتقدان به طرح سعید جلیلی و دولت در سایه او می‌گرفتند این بود که با توجه به شرایط ایران چنین طرحی نمی‌تواند جلوی ایجاد انتظارات تورمی را بگیرد و سیاست اصلاح قیمتی، نهایتا با توجه به تفاوت کشش تقاضا در دهک‌های بالا و پایین، به نفع دهک‌های بالاست و به رفاه بیشتری برای آنان منجر می‌شود.
محمدصادق تراب‌زاده جهرمی، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) خطاب به تدوین کننده‌های این طرح نوشت: «سوال مبنایی که از طرح وان باید پرسش کرد این است که چرا باید سهم مستقیم مردم از انرژی را برابر کرد؟ آیا به صرف اینکه یارانه پنهانی (فرضی)، متفاوت توزیع می‌شود، باید آن را برابر کرد؟ آیا در حوزه سلامت هم که همین یارانه پنهان وجود دارد، باید سهم همه از سلامت، یکسان باشد و هر کسی به اندازه سهمش از خدمات سلامت برخوردار شود و اگر کسی بیشتر نیاز داشت، باید سلامت را از بازارش بخرد؟»
با این وجود مجلس به طرح جلیلی روی خوش نشان داد تا جایی که اوایل آذرماه یکی از نماینده‌های مجلس در توئیتی نوشت: «طرح وان با هدف اصلاح توزیع انرژی بر مبنای گفتمان ایجابی عدالت، طرح قابل اعتمادی ست و البته مصداق بارزی از همت جبهه فکری و فرهنگی انقلاب است.»
و حالا هم به نظر می‌رسد که دولت برای اجرای آن خیز برداشته است. البته باید توجه داشته باشیم که در لایحه بودجه سال آینده قیمت بنزین همان ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان در نظر گرفته شده و افزایش قیمت پیش بینی نشده است اگرچه در لایحه بودجه سال ۹۸ هم افزایش قیمت بنزین دیده نشده بود اما در آبان ماه ناگهان قیمت افزایش چشمگیری پیدا کرد و ماجراهای بعد از آن اتفاق افتاد.
جزئیات جدید از یارانه
این فقط نامه محسن رضایی در مورد تغییر سهمیه بندی بنزین در برخی نقاط نبود که جلب توجه کرد. او کسی بود که خبر افزایش یارانه را هم در قالب خبر خوش دولت به مردم داد و در مورد جزئیاتش گفت: «ما دوبرابر کردن یارانه را در برنامه سال آینده داشتیم اما رئیس‌جمهور اصرار داشت که ما در همین سه ماه باقی مانده از سال هم این کار را انجام بدهیم. ما هم تلاش می‌کنیم که این اتفاق بیفتد. حتی می‌خواستیم برای آذر هم این افزایش را اعمال کنیم اما چون بخشی از افزایش یارانه در قالب بن کارت و کالا است زیر ساخت‌های این کار آماده نشده بود. حالا اگر طرح اجرا شود هر خانواده چهار نفره ماهانه ۸۰۰ هزار تومان کمک هزینه و کالا خواهد داشت. »
واکنش‌ها به این خبر متفاوت است بعضی‌ها با شنیدنش می‌پرسند که دولت چنین پولی را از کجا خواهد آورد آن هم در حالی که می‌دانیم دولت‌های گذشته برای پرداخت همان یارانه معمول هم با مشکلات متعدد مواجه بوده‌اند. اینجاست که حواس‌ها به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی جلب می‌شود و عده‌ای اینطور پیش‌بینی می‌کنند که دولت مشغول مقدمه چینی و مدیریت افکار عمومی برای افزایش قیمتی است که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به وجود خواهد آورد.
این پیش‌بینی وقتی واقعی به نظر می‌رسد که ببینیم اقتصادآنلاین نوشته: «برخی منابع مطلع در دولت از آغاز اجرای طرح ویژه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از اوایل دی‌ماه خبر می‌دهند و دستگاه‌های مرتبط با تنظیم بازار به حالت آماده‌باش درآمده‌اند.» صبح دیروز هم تاج‌الدینی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، گفت: «دولت در بودجه سال آینده برای جبران تورم ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰تومانی، برای ۳۰ میلیون نفر، یارانه ۹۰ هزارتومانی و برای ۳۰میلیون نفر دیگر یارانه ۱۲۶ هزارتومانی در نظر گرفته.»
