تنور جشنواره اینجا داغ می‌شود
درباره نشست‌های خبری جشنواره فیلم فجر در گفتوگو با منصور ضابطیان و محمود گبرلو . برگزاری نشست خبری فیلم‌ها با حضور خبرنگاران و فیلمسازان، به نوعی ویترین جشنواره فیلم فجر است، اگرچه در سال‌های اخیر برخی نقدها به شیوه برگزاری این نشست‌ها وارد شده و بیشتر هم متوجه سطح سوالات است اما با تمام حواشی و اما و اگرها، نشست‌های خبری از اتفاق‌های جذاب جشنواره فجر است که به فراخور فیلم‌ها و فیلمسازان، شرایط متفاوتی را ایجاد می‌کند.
درواقع بخش مهمی از جریان‌سازی و خبررسانی درباره فیلم‌های حاضر در جشنواره، از همین نشست‌ها کلید می‌خورد؛ حالا اینکه بخت یار کدام فیلم و فیلمساز باشد یا نه، بستگی به شرایط برگزاری آن نشست دارد که مواردی چون مجری، زمان برگزاری نشست، سوالات و …. در آن دخیل هستند. این نشست‌های خبری در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر هم نقش قابل توجهی داشتند.
در فجر سی‌وهشتم، منصور ضابطیان، محمود گبرلو، فرزاد حسنی و محمدرضا مقدسیان میزبانی این برنامه را برعهده داشتند که هرکدام متناسب با نشست‌هایی که مجری آن بودند، موقعیت‌های متفاوتی را تجربه کردند. در اینجا در گفت‌وگوهایی جداگانه با محمود گبرلو و منصور ضابطیان، نظرشان را درباره این میزبانی و آنچه از نگاه آنها در نشست‌های خبری گذشته جویا شدیم.
*** محمود گبرلو: نشست‌های خبری باید غربال شود
* برگزاری نشست خبری فیلم‌ها را در طول برگزاری جشنواره فیلم فجر، چقدر مفید می‌دانید؟
برگزاری نشست خبری فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر به گونه‌ای شده که سرنوشت یک فیلم تعیین می‌شود و این خیلی مهم است. این جشنواره به شکل حرفه‌ای و به عنوان یک مسابقه برگزار می‌شود و قرار است داوران فیلم‌ها را قضاوت کنند، اما سیاست جشنواره این است که فیلم‌ها هم‌زمان برای منتقدین و خبرنگاران نمایش داده شود و آنها هم سریع درباره آن فیلم در رسانه‌شان عکس‌العمل نشان دهند. به نظر من این عکس‌العمل صددرصد در هیأت داوری و حتی اکران عمومی و فروش فیلم تأثیر خواهد گذاشت. اتفاقات بزرگی در این نشست‌های خبری می‌تواند شکل بگیرد. اگر خبرنگار بارضایت از نشست بیرون بیاید احساس خوبی نسبت به فیلم خواهد داشت و اگر با نارضایتی از نشست بیرون بیاید طبیعتا احساس منفی نسبت به فیلم دارد و آن را منتقل می‌کند.
* امسال در نشست خبری فیلم‌ها، در کنار فیلمسازان یک منتقد هم می‌بینیم، حضور یک منتقد در نشست خبری چه ضرورتی دارد؟
یکی از تفاوت‌های نشست‌های امسال حضور یک منتقد کنار مهمان‌ها بود که تحلیلش را درباره فیلم ارائه می‌داد. من فکر می‌کنم این روش، خیلی پسندیده نیست و منتقدان هم از این موضوع راضی نبودند. به دلیل اینکه جلسه نقد و تحلیل با تهیه خبر و نشست خبری فرق می‌کند. از طرفی این نشست خیلی سریع و باشتاب بعد از نمایش فیلم اتفاق می‌افتد، درحالی‌که منتقد همان لحظه نمی‌تواند ارزیابی دقیقی از فیلم بیان کند. خود من باید دوبار فیلم را ببینم و بعد تحلیل کنم.
در فرصت کم و بدون مطالعه و تحقیق نمی‌شود پشت تریبون درباره فیلم صحبت کرد. ضمن اینکه من از زمان برنامه هفت این دیدگاه را داشتم، هر منتقدی که مکتوب می‌نویسد نمی‌تواند منتقد شفاهی و یا سخنور خوبی باشد. خیلی‌ها هستند که در خلوت خودشان با قلم و کاغذ زیباترین کلمات را به کار می‌برند. اما به صورت شفاهی و در تریبون عمومی نمی‌توانند، چون دلهره و اضطراب دارند. بعید می‌دانم در این جلسات، یک منتقد بتواند هدفش را به‌خوبی بیان کند. بنابراین کمی با این موضوع مخالف هستم و معتقدم روزهای برگزاری جشنواره، بهترین فرصت است تا انجمن منتقدان که در این ۱۰روز کار خاصی ندارند، در حاشیه جشنواره نشست‌های تخصصی برگزار کنند و سر فرصت فیلمساز، منتقد و جمعی از علاقه‌مندان در این جلسات شرکت کنند.
* باتوجه به اینکه در سال‌های گذشته هم اجرای نشست های خبری را برعهده داشتید، به نظر شما نشست‌های امسال چه تفاوتی با دوره‌های گذشته داشته؟
به نظر من اتفاقی که امسال در نشست‌های خبری افتاده تعداد خبرنگاران است که احساس می‌کنم خیلی بیشتر از سال‌های قبل بوده و اینکه جریان‌های جدید فکری در نشست‌ها حضور پیدا می‌کنند. از طرفی جریان‌هایی که به اصول و ارزش‌های دینی بیشتر پایبند هستند و ما آنها را به اصطلاح اصولگرا می‌شناسیم و یا برخی جوانان جریانات اصلاح طلب که به صورت گسترده حضور دارند.
* تنوع دیدگاه‌ها بیشتر بوده؟
بله؛ تنوعش خیلی بیشتر شده و نکته مهمتر اینکه شتاب خبرنگاران برای تهیه خبر خیلی زیاد شده است. بیشتر مایل هستند در لحظه سوالشان را مطرح کنند، پاسخ را بگیرند و همان لحظه در اینترنت و یا کانال‌ها قرار بدهند. برای همین طبیعتا مدیریت این نشست سخت می‌شود. مخصوصا اینکه قانون گذاشته‌اند ابتدا سوال‌ها مکتوب نوشته شود، من بخوانم و بعد نوبت بدهم. طبیعتا یک مقدار برای جوان‌هایی که شور و هیجان خبرنگاری دارند این کار سختی است و من هم خیلی نمی‌پسندم. به نظر من نشست خبری باید کمی غربال شود؛ یک سری نخبگان خبر یا کسانی که حرفه‌ای‌تر هستند در نشست خبری حضور پیدا کنند و با صراحت بایستند و با بیان نظرشان فیلمساز را مجاب به پاسخ دادن کنند و تا قانع نشدند فیلمساز را رها نکنند.
* به نظرتان اجرای این کار شدنی است؟ باتوجه به اینکه الان اگر سوالی کمی دیر خوانده شود سریع اعتراض می‌شود که چرا سوال من خوانده نشد یا حواشی دیگری که شما بهتر شاهدش هستید.
اگر قرار باشد سوالات شفاهی پرسیده شود، دیگر همه سوال نمی‌کنند، چون مکتوب نوشتن خیلی راحت است. اما اینکه بایستی و با شهامت بخواهی نظر خودت را مطرح کنی سخت است؛ باید جمله بندی‌ات درست باشد و مفهوم را خوب منتقل کنید. البته به نظر من به عنوان یک منتقد، هنرمند و یک کارگردان از لحاظ سطح دانش، آگاهی، سیاست و… کمتر از یک وزیر نیست، بنابراین در این نشست خبری باید به عنوان یک وزیر به او نگاه کرد.
چطور در مصاحبه مطبوعاتی مسئولین، خبرنگاران به اسم و رسم وکارت شناسایی خودشان را معرفی می‌کنند و می‌ایستند و با شهامت سوال را مطرح می‌کنند؟ نشست خبری فیلم هم باید به این شکل برگزار شود. خبرنگاران باید حرفه‌ای‌تر رفتار کنند و حرف بزنند. مثلا درباره سبک‌ها یا فرم‌های مختلف سینمایی مطالعه بیشتری داشته باشند تا بتوانند تحلیل کنند. یا اینکه یک دفعه از کارگردان نپرسند که چرا این کار را کردی؟ این چرا دستوری و امری است، در صورتی‌که ما نمی‌توانیم به فیلمساز بگوییم چرا این کار را کردی. میل و سلیقه فیلمساز این بوده، شما می‌توانید میل و سلیقه او را تحلیل کنید که چقدر توانسته موفق باشد.
مثلا در نشست فیلم «خروج» یکی از خبرنگاران به آقای حاتمی‌کیا گفته بود چرا رئیس‌جمهور شبیه رئیس جمهور فعلی نیست؟ ابراهیم حاتمی‌کیا یک مقدار با عصبانیت جواب داد و من خیلی دوست نداشتم با آن لحن جواب بدهد اما تلویحا گفت سلیقه من این بوده و من به عنوان فیلمساز تا این حد می‌خواستم ببینید. اگر من می‌خواستم آن نگاهی که تو داری نشان بدهم که دیگر ابراهیم حاتمی‌کیا نبودم، توی خبرنگار بودم. این حرف منطقی است و خبرنگار نباید اینگونه سوال بپرسد. این نشان می‌دهد خبرنگاران باید پخته‌تر عمل کنند.
*** منصور ضابطیان: با پرسش‌های دقیق، تندترین سوالات را می‌شود پرسید
* با توجه به اینکه شما به عنوان مجری نشست خبری، به نوعی واسطه‌ای میان خبرنگاران و فیلمسازان هستید، نشست‌های خبری را چطور ارزیابی می‌کنید و برگزاری این نشست‌ها را در طول برگزاری جشنواره فیلم فجر چقدر مفید می‌دانید؟
لزوم برگزاری نشست خبری در جشنواره فیلم فجر مانند سایر جشنواره‌هاست. در جشنواره‌های معتبر یک کنفرانس دارند و درباره فیلم صحبت می‌کنند؛ البته نحوه برگزاری کمی باهم فرق می‌کند. بیشتر کنفرانس‌ها با حضور کارگردان، تهیه‌کننده یا نهایتا یکی دو چهره بازیگر در فیلم برگزار می‌شود ولی اینجا عده زیادی روی صحنه می‌آیند و اتفاقاً اینجا کار مجری خیلی سخت می‌شود.
به خاطر این که از طرفی باید کاری کند که همه در این نشست حضور داشته باشند و از طرف دیگر بیشتر پرسش‌ها معطوف به کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگران اصلی باشد. به نظر من می‌شود یک تصحیحی در این ماجرا کرد یا دست‌کم برای دوستانی که بالا می‌آیند جا انداخت که همه دوستان نباید صحبت کنند و فقط به خاطر رعایت احترام و اینکه دیده شوند و در عکس‌ها حضور داشته باشد بالا هستند. طبیعی است که درباره گریم یک فیلم اجتماعی کسی صحبت نکند و یا در مورد طراحی صحنه و طراحی لباس که سوالات تخصصی‌تری دارد. بنابراین این سوالات بهتر است در فضای دیگری مطرح شود.
* مخصوصا درباره فیلمسازانی که چهره‌تر هستند، تمام سوالات معطوف به کارگردان می‌شود.
بله. این اتفاق طبیعی است.
* درباره نشست‌هایی که برگزار شد عده‌ای معتقد هستند سوالاتی که از طرف خبرنگاران پرسیده می‌شود سطحی است و جای سوالات حرفه‌ای خالی‌ست، در مقابل برخی هم از برخورد عوامل فیلم‌ها گلایه دارند. در اینجا کار شما به عنوان برگزار کننده جلسه سخت می‌شود. چطور باید این فضا را مدیریت کرد؟
کاری که مجری در این شرایط می‌کند حفظ تعادل، آرامش و احترام طرفین است. باید جوری سوالات را مطرح کند که به کسی بر نخورد. متاسفانه بعضی از دوستان این را رعایت نمی‌کنند و انتظارات خیلی عجیب و غریبی دارند. یک دوستی جلوی من را گرفته بود که چرا سوال را آن جوری که من نوشتم نخواندی؟ پرسیدم سوالت چی بود و دیدم با لحنی تند، نظری را می‌گوید که اگر من آن سوال را با همان لحن خودش می‌خواندم هم من را می‌بردند هم فیلمساز و هم خود آن خبرنگار را. شما در یک جشنواره رسمی که جایگاه یک جشنواره دولتی را دارد باید یک اصولی را رعایت کنید. و یا یک سری از واژه‌ها غیر از مشکلاتی که ایجاد می‌کند اساساً در شان جشنواره نیست.
مثلا یک دوستی دلخور شده بود که سوالش تغییر کرده؛ سوال کرده بود فلان شخصیت فیلم شما یک …احمق است. جدای از اینکه اسم بردن آن شخصیت به عنوان احمق مسئله‌ساز خواهد بود، واژه احمق اصلا جذاب و درست نیست. شما مهمانی دارید که فیلمی ساخته است، بعد بیایید بگویید که این شخصیت شما احمق است؟ من خیلی به خودم فشار آوردم و واژه احمق را کردم ساده لوح.
* سوال را خواندید؟
بله سوال را خواندم و گفتم ساده لوح است. اما این دوست ما اعتراض داشت که چرا احمق شده ساده لوح. یک سری مسائل است که باید درنظر گرفت و به مجری و شعور او هم احترام گذاشت و بدانیم بالاخره باید یک چیزهایی را سانسور کند. باتوجه به اینکه در سال‌های گذشته هم اجرای نشست‌های خبری را برعهده داشتید، به نظر شما نشست‌های امسال چه تفاوتی با دوره‌های گذشته داشته؟
نشست‌های خبری امسال تقریبا شبیه دوره‌های گذشته بوده، اما کمی شلوغ‌تر که به نظرم این خوشحال کننده است.
* امسال در نشست خبری فیلم‌ها، در کنار فیلمسازان یک منتقد هم می‌بینیم، حضور یک منتقد در نشست خبری چه ضرورتی دارد؟
به نظرم حضور یک منتقد در نشست خبری فیلم‌ها اضافه است. چون زمان مناسبی برای نقد نیست و بحث سر این است که آن منتقد یا می‌خواهد از فیلم خوب بگوید که خیلی جالب نیست و یا می‌خواهد بد بگوید که ممکن است پرسش‌ها را هدایت کند و این باعث دلخوری فیلمسازان شود. بنابراین به نظرم اگر جنبه اطلاعاتی فیلم‌ها اینجا کمی بیشتر در نظر گرفته شود بهتر از جنبه‌های منتقدانه خواهد بود.
* جنبه انتقادی در سوالات خبرنگاران هم زیاد دیده می‌شود. بعضی دوستان بیشتر نقد فیلم یا حتی نقد شخص فیلمساز را انجام می‌دهند.
بله؛ دقیقا. گاهی خبرنگار نقد یا نظری دارد و می‌خواهد که فیلمساز آن نظر را بپذیرد. مثلا می‌گوید شخصیت فیلم شما اگر این کار را می‌کرد بهتر نبود؟ خب اگر قرار بود این کار را بکند خود فیلمساز این کار را انجام می‌داد. نوع پرسش‌ها ممکن است کمی چالش برانگیز است. اگر پرسش‌ها کمی دقیق‌تر پرسیده شود، تندترین سوالات را می‌توانید از آدم‌ها بپرسید. من سال‌هاست کار گفتوگو انجام می‌دهم و یک بار نشده مهمان من عصبانی شود.
ولی من تندترین پرسش‌ها را پرسیدم و پاسخش را هم گرفتم. بنابراین اگر مهمانتان را عصبانی کنید افتخار نیست. مهم این است که شما در یک فضای آرام و منصفانه بتوانید به پاسخی که می‌خواهید برسید.اینجا موقعیت شناسی خیلی مهم است.به هر حال هنر مجری‌گری همین است. هنر گفتوگو و اجرا آن هم مثلا در حضور فرض کنید ۲۰۰ نفر آدم که همه آنها هم صاحب ادعا و صاحب قلم هستند کار را سخت می‌کند.
* برگزاری بهتر نشست‌ها نیازمند چیست؟
تغییر خیلی عجیب و غریبی نمی‌شود داشت. نشست‌های خبری باید باشد، چون تنور جشنواره را همین نشست‌ها گرم می‌کند. اما باید یاد بگیریم که یکدیگر را تحمل کنیم.
