تنفس مصنوعی برای احیای بورس
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی |روش‌های نجات بورس هر روز بیشتر می‌شود؛ یک روز ضریب اعتبار کارگزاری‌ها را افزایش می‌دهند، یک روز دامنه نوسان را نامتقارن می‌کنند و حالا هم قرعه به نام صندوق‌های درآمد ثابت افتاده. سازمان بورس در مصوبه اخیر خود این صندوق‌ها را ملزم کرده تا حداقل ۱۵درصد دارایی‌شان را به خرید سهام اختصاص دهند. موردی که می‌تواند باعث ورود ۴۵هزار میلیارد تومان پول به بورس شود. صندوق‌های درآمد ثابت برای این کار یک سال مهلت دارند.
اما باید در همین ۱۲روز کاری باقی مانده تا آخر سال، حداقل سه درصد دارایی‌هایشان را به بورس بیاورند که معادل ۹هزار میلیارد تومان است. این اتفاق شاید نتواند به تنهایی بورس را به روند صعودی برگرداند اما حداقل در جمع‌آوری صف‌های فروش، افزایش ارزش معاملات روزانه و نقدشوندگی سهام تاثیر خواهد گذاشت و به نفع سهامداران بورس خواهد بود. در طرف مقابل می‌تواند صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و مشتریان آنها را با بحرانی به نام ریسک سرمایه‌گذاری مواجه کند.
جدا از تاثیرات کلان این تصمیم احتمالا چهار گروه از نمادهای بورسی برنده‌های اصلی روزهای پایانی سال خواهند بود و می‌توانند گزینه خوبی برای سرمایه‌گذارها باشند. گروه اول صندوق‌های ETF سهامی، گروه دوم نمادهای با ارزش معاملات بالا، گروه سوم نمادهایی با کمترین P/E و گروه چهارم نمادهایی هستند که قیمتشان به کف رسیده و به زمان عرضه اولیه برگشته است.
*** ۴۵هزار میلیارد تومان در راه بازار سهام
صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت باید تا ۱۲روز دیگر شروع به خرید سهام کنند. هیات مدیره سازمان بورس در تصمیم جدید خود سراغ یکی دیگر از ابزارهای حمایت از بازار سرمایه رفته است. آنطور که در مصوبه سازمان بورس آمده، صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت ملزم هستند تا حداقل ۱۵درصد از دارایی‌های خود را در سهام سرمایه‌گذاری کنند. سازمان بورس همیشه سقفی را برای صندوق‌های درآمد ثابت در نظر می‌گرفت تا بیش از یک مقدار مشخص در سهام سرمایه‌گذاری نکنند تا ریسک آنها پایین بماند.
حالا که سازمان بورس سراغ تعیین حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری در بورس رفته این یعنی صندوق‌های درآمد ثابت نه‌تنها از سرمایه‌گذاری در سهام منع نشده‌اند، بلکه مجبور هستند حداقل ۱۵درصد و حداکثر ۲۵درصد دارایی‌شان را سهام بخرند. مجموع دارایی کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت چه آنهایی که در بورس خرید و فروش می‌شوند و چه صندوق‌هایی که تحت مدیریت بانک‌ها است، به حدود ۳۰۰هزار میلیارد تومان می‌رسد. با در نظر گرفتن اینکه صندوق‌ها باید ۱۵درصد دارایی‌شان را سهام بخرند، این موضوع نشان می‌دهد سازمان بورس عملا با تصمیم خود حدود ۴۵هزار میلیارد تومان به بورس تزریق کرده است.
پولی که می‌تواند تاثیر زیادی بر بازار سهام بگذارد. به خصوص اگر آن را با منابع صندوق توسعه ملی مقایسه کنیم که شش ماه است منتظر آن هستیم. در این مدت تنها هزار میلیارد تومان از این منابع به صندوق تثبیت بازار سرمایه واریز شده است. تزریق ۴۵هزار میلیارد تومانی طبق تصمیم سازمان بورس شرایط خاص خودش را دارد. این سازمان مهلت یک‌ساله به صندوق‌های درآمد ثابت داده تا حدنصاب ۱۵درصد را رعایت کنند.
آنها باید تا آخر اسفندماه امسال یعنی تنها ۱۲روز کاری دیگر سه درصد و بعد از آن هم در هر فصل سه درصد دیگر سهام بخرند تا در مجموع تا پایان اسفند ۱۴۰۰ حدنصاب ۱۵درصدی رعایت شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت بخش عمده دارایی‌هایشان را در اوراق مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند که بازدهی ثابت و نسبتا پایینی دارند. همچنین در هفته‌های اخیر شاهد بودیم که خیلی از سرمایه‌گذاران بورس پولشان را از سهام شرکت‌ها خارج کردند و به صندوق‌های درآمد ثابت سپردند. شاید همین اتفاق باعث شده باشد سازمان بورس بخواهد پول‌ها را از پارکینگ درآمد ثابت دوباره به بازار سهام بکشاند.
*** تصمیم جدید چه تاثیری بر بورس می‌گذارد؟
مهلت کوتاه ۱۲روزه برای تزریق سه درصد دارایی صندوق‌های درآمد ثابت به بورس می‌تواند حکم شوک الکتریکی در آخرین روزهای سال را برای بازار داشته باشد. سه درصد دارایی صندوق‌ها به اندازه ۹هزار میلیارد تومان می‌ارزد و این یعنی در ۱۲روز باقی مانده به طور میانگین باید ۷۵۰میلیارد تومان پول حقوقی به بورس بیاید. در این روزها که نمادهای بورسی با صف فروش دست و پنجه نرم می‌کنند، بازارگردان‌ها و شرکت‌های حقوقی نهایتا حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰میلیارد تومان سهام سرمایه‌گذارهای حقیقی را می‌خرند.
با الزام صندوق‌های درآمد ثابت به سرمایه‌گذاری در سهام، احتمالا میزان خرید حقوقی‌ها در بازار بیش از دو برابر خواهد شد که هم به نقدشوندگی سهام کمک می‌کند و هم می‌تواند با جمع‌آوری صف‌های فروش در نمادهای بزرگ احتمالا بازار را به روند صعودی برگرداند. هرچند بعضی کارشناسان ۹هزار میلیارد تومان پول را برای نجات بازار کافی نمی‌دانند. از جمله آنها می‌توان به پیام الیاس کردی اشاره کرد که می‌گوید یکی از مشکلات بازار امروز از بین رفتن اعتماد مردم نسبت به حرف‌های مسئولان است. برای خیلی از سهامداران خرد این اتفاق در حد یک خبر باقی می‌ماند، چراکه حرف‌های زیادی از سمت مسئولان به گوش رسیده اما اتفاقی رخ نداد.
*** تصمیم جدید چه تاثیری بر سهامداران خواهد داشت؟
سهامداران در اولین واکنش به تصمیم اخیر سازمان بورس، از آن استقبال کردند و روز گذشته شاهد شرایط بهتری در بازار بودیم. دست کم در ابتدای معاملات تعداد نمادهای دارای صف فروش کاهش چشمگیری داشت. ارزش معاملات در نمادهای بزرگ افزایش پیدا کرد و این موضوع نشان می‌دهد سهامداران بورس روز گذشته دست به خرید سهام زدند. از آنجاکه روز گذشته تازه اولین روز ابلاغ تصمیم جدید به صندوق‌های درآمد ثابت بود، هنوز زود است تا بخواهیم درباره تاثیرات این تصمیم بر سهامداران نظر بدهیم.
اما همین جو مثبتی که در بین سهامداران شکل گرفته نشان می‌دهد آنها کمی نسبت به روند صعودی بازار امیدوارتر شده‌اند. مورد دیگری که باید به آن توجه کرد این است که تزریق پول صندوق‌های درآمد ثابت شاید نتواند بورس را به روند صعودی برگرداند اما حداقل در بالا رفتن حجم معاملات تاثیرگذار خواهد بود و می‌تواند امید سرمایه‌گذارها به نقد کردن سهامشان را بیشتر کند. همانطور که روز گذشته ارزش معاملات بورس تقریبا دو برابر شد.
*** تصمیم جدید چطور ریسک صندوق‌ها را افزایش می‌دهد؟
صندوق‌های درآمد ثابت روزانه در حد دو تا پنج صدم درصد و ماهانه در حدود ۱٫۳ تا ۱٫۵درصد بازدهی دارند. نوع فعالیت آنها باعث شده چنین بازدهی نسبتا پایینی داشته باشند اما سودشان قطعی است و برای همین به آنها صندوق درآمد ثابت گفته می‌شود. وقتی این صندوق‌ها مجبور شوند ۱۵درصد دارایی‌هایشان را به بورس بیاورند، ممکن است ریسک سرمایه‌گذاری آنها افزایش پیدا کند. چراکه در حال حاضر با یک روز تشکیل صف فروش ارزش سهام شرکت‌ها دو درصد کاهش پیدا می‌کند.
با توجه به سهم ۱۵درصدی این نوع سرمایه‌گذاری، می‌توان نتیجه گرفت هر روزی که بازار قرمزرنگ می‌شود، سه دهم درصد دارایی صندوق‌های درآمد ثابت از بین خواهد رفت. ضرر روزانه سه دهم درصدی این صندوق‌ها برایشان گران تمام خواهد شد، چراکه کل بازدهی روزانه آنها در حدود سه صدم درصد است. با این اتفاق ممکن است خیلی از مشتریان صندوق‌های درآمد ثابت پولشان را از صندوق خارج کنند و سراغ بازارهای دیگر بروند.
چراکه در این صورت ممکن است تنها جذابیت صندوق‌های درآمد ثابت یعنی برتری آنها نسبت به سپرده بانکی از بین برود و مشتریان این صندوق‌ها ترجیح بدهند پولشان را به بانک‌ها بسپارند. زمانی که آنها تصمیم به ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت می‌گیرند، صندوق‌ها چاره‌ای جز فروش دارایی‌هایشان برای پس دادن پول مشتری ندارند و همین اتفاق می‌تواند تبدیل به یک بحران جدید برای صندوق‌های درآمد ثابت و مشتریانشان شود. آنها بیشترین تاثیر منفی را از تصمیم جدید سازمان بورس می‌گیرند.
*** چهار گروه برنده در روزهای آخر سال
اگر شما جای صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت باشید و مجبور شوید در عرض ۱۲روز کاری باقی مانده تا آخر سال ۹هزار میلیارد تومان سهام بخرید، سراغ سهام کدام شرکت‌ها خواهید رفت؟ پاسخ به این سوال می‌تواند تعیین‌کننده سهامداران برنده در روزهای آخر سال باشد. احتمالا بتوان نمادهایی که صندوق‌های درآمد ثابت سراغ آنها می‌روند را به چهار گروه تقسیم کرد. احتمالا بهتر باشد در روزهای باقی مانده از سال ۹۹ توجه بیشتری به این چهار گروه داشته باشید.
گروه اول صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF سهامی هستند. شاید عجیب باشد اما صندوق‌های درآمدثابت می‌توانند برای رعایت حد نصاب ۱۵درصدی به جای سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس، سراغ صندوق‌های سهامی بروند. این کار روش مطمئن‌تری برای صندوق‌های درآمد ثابت خواهد بود چراکه هیچ موقع برای آنها صف فروش تشکیل نمی‌شود. از طرف دیگر مدیران صندوق درآمد ثابت، عموما مدیریت یک صندوق سهامی را هم بر عهده دارند و با این کار صرفا پول را از این جیب به آن جیب می‌برند.
توجه داشته باشید که در متن مصوبه سازمان بورس، صندوق‌های سهامی هم می‌توانند جزو سهام بورسی محسوب شوند. دیروز صندوق‌های سهامی شرایط خوبی را تجربه کردند و شاهد رشد یک دست آنها در بازار قرمزرنگ بودیم. سهامداران حقیقی هم می‌توانند از این فرصت برای سود در روزهای پایانی سال استفاده کنند.
گروه دوم نمادهای شاخص‌ساز هستند. آنهایی که روزانه حجم زیادی پول در آنها جابه‌جا می‌شود و بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص داده‌اند. چراکه احتمال تشکیل صف فروش برای آنها کمتر است و صندوق‌های درآمد ثابت امیدواری بیشتری نسبت به آنها خواهند داشت. نمادهایی مثل فملی، شپنا، شستا، وتجارت، شبندر، وبملت، کاوه، فولاد، فخوز، وبصادر، پترول و وغدیر از جمله نمادهایی با بیشترین ارزش معاملات روزانه هستند.
گروه سوم نمادهای آینده‌دار هستند. صندوق‌های درآمد ثابت اهل نوسان‌گیری نیستند و برای همین با دید بلندمدتشان احتمالا سراغ شرکت‌هایی با کمترین شاخص P/E خواهند رفت. به این معنا که قیمت فعلی سهام آنها در بورس نسبت به سود‌آوری آنها پایین است. از جمله این نمادها می‌توان به پتایر، پترول، وسکاب، حفاری، وصنعت، شفن، البرز، پردیس، ونوین، شگل و شستا اشاره کرد که P/E آنها کمتر از شش واحد است. گروه چهار نمادهایی که در کف قیمت قرار دارند.
شاید بگویید در حال حاضر همه نمادها در چنین وضعیتی هستند اما اگر در هفته‌های اخیر وضعیت سه نماد وسپهر، امین و بوعلی را بررسی کرده باشید، می‌بینید در این سه نماد قیمت سهام به قیمت روز عرضه اولیه برگشته و مدت زیادی است که حقوقی‌ها با سفارش‌های بزرگی که ثبت می‌کنند، مانع از کاهش قیمت سهام این سه نماد می‌شوند. برای همین چند روزی است که قیمت سهام وسپهر، امین و بوعلی سرجایش متوقف شده و از ریزش بورس در امان مانده‌اند. این موضوع می‌تواند باعث جذابیت سهام این سه شرکت برای صندوق‌های درآمد ثابت و همچنین سهامداران بورس شود.
