پمپئو میتواند مکانیسم ماشه را فعال کند؟
روزنامه هفت صبح | یک: پنجشنبه‌شب پمپئو بالاخره کار خودش را کرد و درخواست فعال‌شدن مکانیسم ماشه را ارائه داد. این درخواست بلافاصله با واکنش تند روسیه و تروئیکای اروپایی رو‌به‌رو و پمپئو سخت کنف شد. با این‌حال وزیرخارجه آمریکا می‌گوید مصر است تا هرطور شده تا قبل از اینکه انتخابات برگزار شود، ماجرای لغو تحریم‌های تسلیحاتی را علیه ایران فیصله دهد. مایک پومپئو عصر پنجشنبه به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک آمد تا در دیدار با دیان دیجانی، سفیر و نماینده دائم اندونزی در سازمان ملل متحد که ریاست دوره‌ای این شورا را هم برعهده دارد، درخواست دولت ترامپ را برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران ارائه دهد.
در این دیدار که برایان هوک، نماینده مستعفی آمریکا در امور ایران و الیوت آبرامز، نماینده آتی این کشور در امور ایران، وزیر خارجه ترامپ را همراهی کردند، پمپئو نامه‌ای را با امضای کلی کرافت، نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد ارائه داد که طی آن اعلام شده است، ایران به تعهدات برجامی‌خود عمل نکرده و همچنین ممنوعیت تسلیحاتی را نقض کرده است. اما کمتر از یک‌روز بعد خانم کرافت به زبان خودش اعلام کرد که اروپایی‌ها باعث ناامیدی‌اش شده‌اند.
* دو: آمریکا با استناد به اینکه در قطعنامه ۲۲۳۱ نامش هنوز به‌عنوان مشارکت‌کننده برجام موجود است، دست به ادعایی زده که تقریبا همه طرف‌ها آن را رد می‌کنند. ترامپ پیش از این با خواست خودش از برجام خارج شد و ایالات متحده نخواست که بخشی از یک توافق بین‌المللی باشد. حالا به‌نظر می‌رسد، کاخ سفید از تصمیم خود پشیمان شده و سروکارش با همان پیمانی افتاده که روزگاری آن را بی‌معنی می‌دانست. برای این موضوع هم تیم خود را کامل کرده است؛ پمپئو که به بدذاتی و ناشیگری مشهور است، الیوت آبرامز که دهه‌هاست پروند سیاهی از دخالت‌های سیاسی و زد و بندهای کثیف از خود به‌جا گذاشته است و در رأس آنها خود ترامپ که ابایی از هیچ‌گونه بی‌آبرویی سیاسی ندارد.
* سه: حالا از روز پنجشنبه، یک فرصت ۳۰روزه وجود دارد که هریک از اعضای شورای امنیت یا خود شورا، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه درخواست پمپئو ارائه کنند. از طرف دیگر رای منفی هریک از اعضای ۵ + ۱ به این موضوع که تحریم‌های ایران لغو شوند، میتواند به مثابه وتوی این طرح باشد. اما سازوکار حقوقی تنها عامل تعیین‌کننده نیست.
از نظر حقوقی آمریکا عضوی از برجام نبوده و بر آن حقی ندارد ولی از نظر سیاسی ترامپ مردی است که میتواند کشورها را تحت شدیدترین فشارها قرار دهد. انزوا، قطع رابطه و… مواردی نیست که بتواند ترامپ را بترساند چراکه او از اصول روابط بین‌الملل و سیاست اطلاع خاصی ندارد و با سیاست‌ورزی غریزی خود میتواند آمریکا را بدنام‌ترین کشور در قرن بیست‌و‌یکم کند.
* چهار: سازوکار فعال شدن ماشه تنها از سوی کشورهای عضو توافق هسته‌ای قابل اجرا خواهد بود و در همین راستا وزیر امور خارجه ایران با ارسال نامه‌ای رسمی به رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد، تأکید کرده است که آمریکا هیچ حقی برای تلاش در جهت احیای تحریم‌ها ندارد و از همین رو این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود. محمدجواد ظریف با یادآوری «لغو مشارکت ایالات متحده در برجام»، نوشته است:
«رئیس‌جمهور ایالات متحده رسما لغو یکجانبه مشارکت ایالات متحده در برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) را اعلام کرد که این نقض فاحش قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که برجام ضمیمه‌شده به آن را تأیید کرده. بر همین اساس، دولت ایالات متحده اقدامات غیرقانونی گسترده‌ای را برای لغو مشارکت ایالات متحده در برجام و بازاعمال تمام تحریم‌های لغوشده ایالات متحده در ارتباط با برجام اجرایی کرده و از این طریق مرتکب موارد متعددی از «عدم اجرای عمده» تحت برجام شد که در تضاد فاحش با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بود.»
همچنین ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه از اقدامات آمریکا علیه توافق هسته‌ای انتقاد کرده و گفته است که تلاش واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران شکست خواهد خورد.
* پنج: پس از اعلام رسمی تصمیم آمریکا مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران توسط سازمان ملل، مجید تخت‌روانچی در کنفرانسی خبری اظهار کرد: آمریکا ارتباطی به برجام ندارد. آمریکا تلاش می‌کند با بهره‌برداری از زور، تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند که این کار غیرقابل قبول است. وی ادامه داد: این کشور با توجه به خروج از توافق هسته‌ای صلاحیت چنین کاری را ندارد و سازمان ملل متحد باید در برابر تلاش‌های واشنگتن که نقض قوانین بین‌المللی است، بایستد.
تخت‌روانچی تاکید کرد: ادله حقوقی آمریکایی‌ها بسیار سخیف بود و پیش‌بینی می‌کنم که آنها شکست می‌خورند. معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در واکنش به تلاش غیرقانونی آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه گفت، اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد؛ سیدعباس عراقچی در توئیتی به زبان انگلیسی نوشت:
«ابلاغیه آمریکا به‌لحاظ حقوقی فاقد هرگونه صلاحیتی برای مؤثر واقع شدن است. این ابلاغیه بی‌اعتبار و بی‌ارزش است. هیچ‌یک از اعضای باقیمانده در برجام قائل نیستند که این ابلاغیه میتواند به اجرا درآید. اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد.»
* شش: سخنگوی وزارت خارجه چین درخواست آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را «فاقد منطق» و «اساس حقوقی» خواند. سخنگوی وزارت خارجه چین در واکنش به تلاش آمریکا درخصوص فعال‌سازی مکانیسم ماشه گفت: تقاضای آمریکا فاقد اساس حقوقی و منطق است. این چیزی جز نمایشی سیاسی که توسط آمریکا طراحی شده نیست. این درخواست حمایت اعضای شورای امنیت را دریافت نخواهد کرد و جامعه بین‌المللی نیز آن را قبول نخواهند کرد.
وی ادامه داد: برجام که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ گرامی داشته شده، از نیروی قوانین بین‌المللی برخوردار است. آمریکا در مه ۲۰۱۸ به‌صورت یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی را علیه آن اعمال کرد. این نقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بود. آمریکا با خروج از برجام دیگر جزیی از طرفین برجام محسوب نمی‌شود و هیچ حقی برای درخواست فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها از شورای امنیت آنطور که در قطعنامه ۲۲۳۱ ذکر شده ندارد.
از سوی دیگر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به درخواست آمریکا از سازمان ملل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تاکید کرد که ایالات متحده نمی‌تواند از این سازوکار استفاده کند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در پی درخواست آمریکا مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه، در بیانیه‌ای اعلام کرد: همانطور که بارها یادآور شده‌ام، آمریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ هشت مه ۲۰۱۸ متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین آمریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت‌کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی‌شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱، استفاده کند.
* هفت: وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به مخالفت روسیه، چین، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و انگلیس با اقدام آمریکا جهت استفاده از مکانیزم ماشه گفت: احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ می‌کنند. محمدجواد ظریف صبح روز جمعه در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود در این ارتباط نوشت:
دیشب پمپئو به خیال خودش سازوکار بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت را فعال کرد ولی همزمان، ایران به‌همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا ،آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌های جداگانه‌ای اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان‌لم‌یکن معرفی کردند، احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ کنند و یک‌بار دیگر دولت ترامپ منزوی و رسوا در صحنه جهانی خواهد شد، تاریخ شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد.
