تجربه هم‌نشینی با دامنه نوسان غیرمتقارن
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | دامنه نوسان نامتقارن منفی دو تا مثبت شش درصدی، از شنبه ۲۵بهمن یعنی درست یک هفته پیش مهمان بازار بوده. مهمان ناخوانده‌ای که در ابتدا قرار بود جلوی ریزش قیمت سهام را بگیرد و هیجانات بازار را کنترل کند، اما در عمل آنچه اتفاق افتاد تفاوت زیادی با انتظارات مسئولان سازمان بورس از دامنه نوسان نامتقارن بود.
طوری که استقبال از این دامنه نوسان تنها یک روز دوام آورد و از روز یکشنبه شاهد تشکیل صف‌های فروش سنگین و از بین رفتن قابلیت نقدشوندگی سهام بودیم. صف‌های فروش یکی پس از دیگری تشکیل می‌شدند و نصف بازار می‌بلعیدند.
حالا باید ببینیم برنامه بعدی چیست؟ آیا قرار است یک ماه باقی مانده از سال را شاهد تشکیل صف‌های فروش باشیم؟ اینطور که پیداست آخرین تیر شورای عالی بورس به هدف نخورده و حالا بازار در شرایط سختی قرار دارد که هم ادامه دامنه نوسان نامتقارن و هم حذف آن نتیجه روشنی در پی ندارد.
*** نصف بازار در چاه صف فروش
از روز یکشنبه با اینکه شاخص کل بورس روند صعودی شنبه را ادامه می‌داد، شاهد تشکیل صف فروش در محدوده منفی دو درصد برای بیش از نصف نمادهای بازار سرمایه بودیم. روزانه حدود ۳۴۰ تا ۳۶۰نماد با صف فروش روبه‌رو می‌شدند و ارزش این صف‌ها بعضا به ۲۰۰میلیارد تومان و در مجموع به حدود چهار هزار میلیارد تومان می‌رسید.
موردی که نشان می‌دهد عملا بازار قفل شده و امکان فروش سهام وجود ندارد. هفته آخر ماه خیلی از مشتریان اعتباری کارگزاری‌ها باید سهام خود را فروخته تا اعتبار کارگزاری را سر جایش برگردانند، اما صف‌های خرید بزرگ در بورس دردسرهای زیادی برای آنها درست کرد.
*** دامنه نوسان چطور ارزش معاملات را کاهش داد؟
معاملات عجیب و غریب ۲۵هزار میلیارد تومانی روز شنبه، در کمتر از چند روز تا هفت هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد. در بازار هفته گذشته کمتر کسی دلش می‌آمد سراغ خرید سهام برود. چراکه می‌دانست هر لحظه ممکن است نماد دچار صف فروش شود و در بازار نزولی گیر بیافتد.
کما اینکه روز یکشنبه فاصله بین صف‌های خرید و فروش کمتر از یک ساعت بود و در مدت زمان کوتاهی ورق در بازار برگشت. با چنین اتفاقی کمتر کسی دستش به خرید سهام می‌رود و برای همین شاهد کاهش چشمگیر ارزش معاملات هستیم. این مورد در حال اتفاق افتاده که روز شنبه معاملات روزانه بورس به رقم کم‌سابقه ۲۵هزار میلیارد تومان رسیده بود و سه شنبه به حدود یک چهارم یعنی هفت هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد.
*** پول‌ها دوباره به پارکینگ می‌روند
روز شنبه رکورد ورود پول به بورس در فصل زمستان شکسته شد و حدود هزار و ۴۰۰میلیارد تومان پول جدید وارد بورس شد، اما چه فایده که روزهای بعد شاهد خروج پیاپی پول از بورس بودیم. علاوه بر گروه ناامیدانی که به کلی پول خود را از بورس بیرون بردند، حتی حرفه‌ای‌ها هم دست به فروش سهام زده و شاهد ورود پول‌های بزرگ توسط سهامداران حقیقی به صندوق‌های درآمد ثابت بودیم. موردی که نشان می‌دهد بزرگان بورس حداقل در کوتاه مدت امیدی به بازگشت روند صعودی ندارند و ترجیح می‌دهند به سود حداقلی و بدون ریسک صندوق‌های درآمد ثابت اکتفا کنند.
*** یک روز مثبت معادل چهار روز منفی
تنها نکته مثبت دامنه نوسان نامتقارن در هفته گذشته این بود که همان روز اول برای صعودی کردن شاخص کل کافی بود. طوری که روز شنبه شاخص بورس با جهش ۴۸هزار واحدی چنان رشدی را به ثبت رساند که با وجود بازار قرمز یکشنبه تا چهارشنبه، شاخص به سر جای اول خود برنگشت و نهایتا بازدهی مثبت ۱٫۹درصدی را با رشد ۲۴هزار واحدی از خود به جا گذاشت.
موردی که نشان می‌دهد حتی اگر برای دو روز دیگر روند نزولی بورس ادامه پیدا کند، بازار بعید است به سر جای اول خود برگردد. با این وجود باید گفت بازدهی مثبت شاخص کل وقتی کمتر کسی توانایی فروش سهامش را دارد، به چه دردی می‌خورد؟
*** یک گام برای مثبت شدن شاخص بورس
دامنه نوسان نامتقارن باعث شده حتی اگر دو گروه شاخص‌ساز روند صعودی داشته باشند و کل بازار درگیر صف فروش شود، همچنان روند شاخص کل صعودی خواهد ماند. چراکه آن دو گروه شاخص‌ساز شش درصد افزایش قیمت پیدا کرده و دیگر گروه‌ها دو درصد کاهش داشته‌اند.
با این تفسیر اگر به ازای هر سه نماد منفی تنها یک نماد مثبت در بازار حضور داشته باشد، شاخص کل نزولی نخواهد شد. اتفاقی که در هفته گذشته هر روز برای شاخص هم‌وزن افتاد و با وجود روند نزولی بازار و تشکیل صف‌های فروش، شاخص هم‌وزن هیچ‌موقع رنگ قرمز به خود نگرفت.
*** تاثیر معکوس دامنه نوسان بر کنترل هیجان بازار
با اینکه دامنه نوسان غیرمتقارن قرار بود جلوی هیجانات بازار را بگیرد، اما در عمل دیدیم این مورد هیچ تاثیری در رفتار غیرمنطقی سهامداران نگذاشت. روز شنبه نصف بازار به صف خرید رسیده بود و سهامداران برای خرید سهام در محدوده مثبت شش درصد از یکدیگر سبقت می‌گرفتند و همه سهم‌ها به طور ناگهانی ارزنده شدند .
ولی یک روز بیشتر طول نکشید که همان سهامدارانی که برای خرید صف بسته بودند، به صف فروش بروند. موردی که نشان می‌دهد رفتار هیجانی سهامداران اتفاقا با تغییرات قوانین تشدید می‌شود و نگرانی‌ها از آینده بازار افزایش پیدا می‌کند. به همین خاطر است که اغلب کارشناسان بورس با تغییر دامنه نوسان به خصوص اعمال دامنه نامتقارن منفی دو تا مثبت شش درصدی مخالفت کردند.
*** نه راه پس، نه راه پیش…
بازار در شرایط فعلی عملا راهی پیش رویش نمانده. شورای عالی بورس از آخرین تیر برای حمایت از بازار استفاده کرده و به هدف نخوردن آن شرایط سختی را برای بازار به وجود آورده. در چنین حالتی برداشتن دامنه نوسان نامتقارن و بازگشت به روزهای عادی می‌تواند باعث شود صف‌های فروش به جای منفی دو درصد در محدوده منفی پنج درصد تشکیل شوند و شرایط را برای سهامداران سخت‌تر کند.
از طرف دیگر ادامه شرایط فعلی عملا نقدشوندگی بازار را از بین می‌برد و با کاهش چشمگیر ارزش معاملات روزانه و تشکیل صف‌های فروش بزرگ، دیگر امیدی به بازار باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی تنها سیگنال‌های سیاسی و اخبار مربوط به برجام می‌تواند ناجی بازار باشد.
