تجربه سه ماه زندگی با دامنه نامتقارن در بورس
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی| امروز شنبه ۲۵ اردیبهشتماه، بورس به حالت کارخانه برمیگردد. درست سه ماه پیش درچنین روزی دامنه نوسان نامتقارن منفی دو تا مثبت شش درصدی برای سهام شرکتهای بورسی و فرابورسی اجرا شد و حواشی مختلفی را برای بازار به وجود آورد. حالا بعد از گذشت سه ماه سازمان بورس بدون هیچ توضیحی درباره اینکه هدف از دامنه نوسان غیرمتقارن چه بوده و این طرح تا چه حد به اهداف خود رسیده، میخواهد دامنه نوسان قیمت را مثل گذشته به منفی پنج تا مثبت پنج درصد بازگرداند.
ما به جای آنها سعی کردیم در این گزارش اتفاقاتی که در این سه ماه افتاده را با هم مرور کنیم تا ببینیم تصمیم مدیران سازمان در ۲۵ بهمنماه ۹۹ چه تاثیری بر معاملات بورس گذاشته است. نتایج نشان میدهد دامنه نامتقارن نه تاثیری بر ریزش شاخص کل داشته، نه جلوی خروج پول از بورس را گرفته. در طرف مقابل رونق معاملات را از بین برده و میانگین ارزش معاملات روزانه را به یک سوم کاهش داده است. این یعنی معامله دو سر باخت!
*** تاثیر دامنه نامتقارن بر شاخص بورس؛ کاهش ۸۰هزار واحدی
نمودار تغییرات شاخص کل بورس تهران در روزهای بعد از اجرای دامنه نوسان نامتقارن بیشتر به رشتهکوه شباهت دارد. با شنیده شدن خبر دامنه نامتقارن، شاخص بورس از کف یک میلیون و ۱۳۵هزار واحدی به یک میلیون و ۲۶۴هزار واحد جهش کرد، اما به محض اجرای مصوبه، شاخص کل به روند نزولی افتاد که تا نیمه اسفند ادامه داشت و عدد شاخص به یک میلیون و ۱۶۹هزار واحد رسید.
به عبارتی جهش یک هفتهای شاخص با ریزش دو هفتهای روبرو شد. مجددا شاخص کل از ۱۶اسفندماه تا هفت فروردین۱۴۰۰ به مدت دو هفته روند صعودی داشت و بعد از آن تا همین هفته گذشته یعنی ۱۹اردیبهشت و به مدت شش هفته شاهد روند نزولی شاخص کل بودیم. در هفتهای که گذشت سهامداران بورس در واکنش به خبر بازگشت دامنه نوسان متقارن درست همان کاری را کردند که با شنیدن خبر دامنه نوسان غیرمتقارن انجام دادند و شاهد رشد شاخص کل بودیم. در نهایت هدف دامنه نامتقارن برای نجات بورس عملا بینتیجه ماند و در نهایت شاخص به مدت سه ماه حدود ۸۰هزار واحد کاهش پیدا کرد. در این دوره به ازای هر یک هفته صعود، دو تا سه هفته روند نزولی داشتیم.
*** تاثیر دامنه نامتقارن بر ارزش معاملات روزانه؛ کاهش ۶۰ درصدی
دامنه نوسان غیرمتقارن باعث شد بورس اوراق بهادار با آنهمه عظمت برابر معاملات روزانه یک ارز دیجیتال در تنها یک صرافی ایرانی شکست بخورد. کاهش ارزش معاملات روزانه در دوران اجرای دامنه نوسان غیرمتقارن به وضوح مشهود بود. اتفاقی که باعث شد رکورد کمترین ارزش معاملات در یک سال اخیر شکسته شود.
در تاریخ ۲۹ فروردینماه تنها ۷۴۷میلیارد تومان سهام در بازار بورس تهران معامله شد که کمترین میزان معاملات خرد در یک سال اخیر به حساب میآید. به طوری که در سه ماهی که از اجرای دامنه نوسان گذشته، میانگین ارزش معاملات روزانه سهام در بازار بورس تنها چهار هزار و ۱۰۰میلیارد تومان بوده و در مجموع ۵۸روز کاری حدود ۲۳۷هزار میلیارد تومان معامله در بورس انجام شده.
اگر فکر میکنید این رقم عدد بزرگی است، باید بگوییم در ۵۸روز کاری منتهی به ۲۵ بهمنماه مجموع ارزش معاملات بورس بیش از ۶۲۹هزار میلیارد تومان بوده و هر روز به طور میانگین ۱۰هزار و ۸۴۰میلیارد تومان سهام در بورس معامله شده است. موردی که نشان میدهد دامنه نوسان نامتقارن ارزش معاملات و به تبع آن نقدشوندگی و رونق بورس را تقریبا به یک سوم کاهش داده است.
*** تاثیر دامنه نامتقارن بر سرانه فروش؛ افزایش دو میلیون تومانی
بررسی سرانه خرید و فروش سهام در بورس نشان میدهد دامنه نوسان غیرمتقارن تاثیر چندانی بر سرانه خرید سهام نگذاشته است. طوری که روزانه عموما هر خریدار، ۲۰میلیون تومان سهام خود را فروخته است. این رقم از تقسیم ارزش کل معاملات به تعداد خریداران به دست آمده. در طرف مقابل فروشندهها قویتر شدهاند و سرانه فروش از روزانه ۱۳میلیون به حدود ۱۵میلیون تومان رسیده.
موردی که نشان میدهد در روزهایی که اغلب نمادها درگیر صف فروش بودند، بزرگان بورس با سفارش سرخطی شانس بیشتری برای فروش سهام داشتند. همچنین بررسی آمارهای سازمان بورس نشان میدهد در ۵۸روز کاری که دامنه نوسان غیرمتقارن بوده، ارزش هر معامله در بورس به طور میانگین ۱۰میلیون تومان بوده درحالی که در دوره مشابه قبل از اجرای دامنه نوسان ارزش هر معامله حدود هفت میلیون و ۸۰۰هزار تومان بود. این موضوع نشاندهنده خروج سهامداران خرد از بازار و معامله بین بزرگان و سرمایهگذارهای کلان است.
*** تاثیر دامنه نامتقارن بر روند خروج پول؛ افزایش چهار هزار میلیاردی
سهامداران بورس در دوران اجرای دامنه نوسان غیرمتقارن اغلب از کوچکترین فرصتها برای خروج پول از بورس استفاده کردند. هرچند میزان خروج روزانه پول توسط سهامداران حقیقی کمتر بود و آنها در طول روز نهایتا میتوانستند ۶۰۰میلیارد تومان سهام خود را به شرکتهای حقوقی بفروشند، اما در طول سه ماه اجرای دامنه نوسان نامتقارن، در مجموع حدود ۲۱هزار و ۴۰۰میلیارد تومان سرمایه از بورس خارج شد. در سه ماه منتهی به ۲۵بهمنماه در مجموع ۱۷هزار و ۹۰۰میلیارد تومان از بورس خارج شده بود.
این در حالی است که پیش از اجرای دامنه نوسان، خروج پول روزانه میتوانست به حدود دو هزار و ۳۰۰میلیارد تومان برسد که نشان میدهد پیش از اجرای دامنه نوسان نقدشوندگی بازار تا چه حد بوده است. با این حساب میتوان گفت دامنه نامتقارن نهتنها آسیب جدی به نقدشوندگی بازار وارد کرده، بلکه در مجموع موفق نشده سهامداران را در بورس نگه دارد.
*** تاثیر دامنه نامتقارن بر صفهای فروش؛ افزایش دو برابری
این روزها عموما ۷۵درصد نمادهای بازار سرمایه دچار صف فروش هستند و تعداد صفها به حدود ۴۳۰ نماد میرسد. زمانی که شاخص صعودی است بعضی از صفهای فروش جمعآوری میشوند و تعداد نمادهای دارای صف فروش بعضا به ۶۵درصد کاهش پیدا میکند، اما ارزش صفها در محدوده پنج هزار و ۵۰۰میلیارد تومان قرار دارد.
برای مقایسه سراغ یکی از بدترین روزهای بورس قبل از اجرای دامنه نوسان غیرمتقارن رفتیم. ۱۸ بهمنماه شاخص کل حدود ۳۸هزار واحد ریزش داشت و تنها ۳۹ نماد از این ریزش جان سالم به دربردند و با افزایش قیمت سهام مواجه بودند. در این روز سراسر قرمزرنگ تنها ۵۵درصد بازار سرمایه یعنی ۳۵۰ نماد صف فروش داشتند و ارزش مجموع صفها تنها دوهزار و۸۰۰ میلیارد تومان بود.
موردی که نشان میدهد دامنه نوسان غیرمتقارن تعداد نمادهای دارای صف فروش را تقریبا ۸۰ نماد بیشتر کرده و ارزش صفهای فروش حدود دو برابر شده است، همچنین در بعضی روزها ارزش صفهای فروش زیر سایه دامنه نوسان غیرمتقارن به عدد هفت هزار میلیارد تومان رسیده است.