بی‌توجهی مدیری به واژه‌های غیرفارسی در دورهمی
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | در حال حاضر یکی از برنامه‌هایی که به مقوله آشتی مردم با زبان و ادبیات فارسی و روی آوردن آنها به اشعار مهم شاعران ایرانی از جمله سعدی و حافظ و مولانا و … تاکید دارد، «دورهمی» است. بارها دیده‌ایم که مهران مدیری تلاش کرده است نشان دهد مردم ایران با شعر و ادبیات ایرانی غریبه شده‌اند و خیلی‌ها حتی توانایی خواندن از روی متون ادبی را ندارند.
خب رفتن سراغ این بحث و تلاش برای تغییر در این زمینه اتفاق مهمی است اما مشکل اصلی اینجاست که با وجود تمام این تلاش‌ها، در «دورهمی» هیچ محدودیتی برای به کارگیری زبان فارسی در محاورات روزمره وجود ندارد. مهمان‌های برنامه پشت سر هم از واژه‌ها و اصطلاحات غیرفارسی استفاده می‌کنند و تلاشی هم برای اصلاح وجود ندارد. هفت صبح این مسئله را بررسی می‌کند.
*** بی‌توجهی به استفاده از واژه‌های غیرفارسی
چند وقتی است که مهران مدیری تلاش می‌کند تا مخاطبانش را به خواندن شعر و داستان و … ترغیب کند. این مسئله از زمانی شروع شد که دیوان حافظ یا سعدی را مقابل شرکت‌کنندگان می‌گذاشت و از آنها می‌خواست شعری را از رو بخوانند. بعد هم گلایه می‌کرد که چرا مردم ایران، اشعار شاعران بزرگشان را نمی‌خوانند و با آنها بیگانه‌اند.
از یک جایی به بعد، پرسش سوالاتی نظیر «مهم‌ترین کتاب ایرانی که خواندید؟»، «مهم‌ترین اثر فلان نویسنده فارسی زبان؟»، «چند شاعر زن ایرانی نام ببرید؟» و … هم به سوالات «دورهمی» اضافه شد. در هر مورد، وقتی مدیری در مقابل پاسخ‌های نادرست یا سکوت شرکت‌کننده‌ها قرار می‌گرفت، از آنها می‌خواست که روزی یک ربع هم که شده مطالعه کنند و از ادبیات دور نمانند. همه این موارد نشان می‌دهد که مدیری قصد دارد علاوه بر بحث سرگرمی، «دورهمی» را به محفلی برای جلب توجه مخاطبان به شعر و داستان و … تبدیل کند.
در چنین شرایطی طبیعتا انتظار می‌رود که روی به کارگیری زبان فارسی در محاورات توسط مهمان‌های برنامه هم تاکید شود اما عملا چنین اتفاقی نمی‌افتد. مهمان‌های برنامه بعضا از واژه‌هایی در میان صحبت‌هایشان استفاده می‌کنند که خیلی راحت می‌شود معادل فارسی‌شان را به کار برد.
*** علی لهراسبی و اسلایس کردن خیار!
مثلا اگر برنامه‌ای را که علی لهراسبی مهمان برنامه «دورهمی» بود دیده باشید حتما قبول دارید که حجم استفاده از واژه‌های غیرفارسی در آن زیاد بود. بیایید کل کلمات غیرفارسی استفاده شده در صحبت‌هایش را بررسی کنیم. ابتدای صحبت‌هایش گفت:«کنسرت داشتم توی میلان آمدیم لابی هتل، ساندچک هم کرده بودیم.» بعد گفت:« بهم گفت نگران نباش استرس هم نگیر الان من اوکی‌اش می‌کنم.» جای دیگری گفت:«همونجا خیار رو اسلایس اسلایس کردیم.»
از این‌جور کلمات در مکالماتش فراوان بود؛ جملاتی مثل: «خیلی وقت‌ها که هنوز آدم هیچ پوزیشنی یا موقعیتی به روش باز نشده!»، «دیتِیلِش رو می‌خوام اینطوری بهتون بگم که مثلا میگه تِمُپوی ۱۰۰ میگیره…»، «به نظرم اگر کپی‌رایت باشد که کلاس‌اُوِرِ برای همه»، «بارها شده خیلی از بازیگران پِرفِکت از جمله شما از مردم خواستید کپی نکنند»، «اگر یادتان باشد در سریال دریایی‌ها یک سری بازیگر پِرفِکت حضور داشتند» و ….
*** واژه‌های غیرفارسی در کلام فراستی و اوجی و یزدانی
این مسئله فقط منحصر به علی لهراسبی نبود. علی اوجی و رضا یزدانی با اینکه به اندازه علی لهراسبی از واژه‌های غیرفارسی استفاده نکردند اما باز هم می‌شد میان صحبت‌هایشان به یکی دو تا از این کلمات رسید. مثلا هردو مدام از اصطلاح «مارکت» استفاده می‌کردند یا جایی علی اوجی گفت:«رضا به خاطر استایلش نیست که موفقه!»
مسعود فراستی هم بارها از واژه‌های غیرایرانی استفاده کرد. چندبار در صحبت‌هایش گفت:« کات بریم جلو.» در جایی هنگام صحبت کردن درباره نقد گفت:« نقد مدیومم است، یعنی پروژه‌ام است.» در بخشی از صحبت‌هایش داشت درباره پدرش صحبت می‌کرد و گفت:«شاید بِیس این رفتار از پدرم باشد.» او در میان حرف‌هایش بارها از واژه‌های «امپرسیونیست» و «اکسپرسیونیست» و … صحبت به میان آورد و از یک سری اصطلاحات انگلیسی هم استفاده کرد.
*** پیشنهاد راه‌حل برای مسئله
طبیعتا در یک برنامه تلویزیونی نمی‌توان مدام جلوی مهمان برنامه را گرفت و از او خواست که برگردد و صحبت‌هایش را اصلاح کند اما همین که یکی دو بار به جای این کلمات، معادل فارسی‌شان توسط خود مدیری به کار رود هم مخاطبان و هم مهمان برنامه متوجه می‌شوند که برای حفظ زبان فارسی بهتر است این مسائل را رعایت کنند چون واقعا به کار بردن معادل فارسی واژه‌هایی مثل «پرفکت» و «اسلایس» و… کار سختی نیست!
راه‌حل دیگر که به‌خصوص درباره اصطلاحات می‌تواند کاربرد داشته باشد، نمایش معادل فارسی کلمات در پایین صفحه است؛ کاری که در برنامه‌ایی مثل «کتاب‌باز» نمونه‌اش را دیده‌ایم. حداقل اینطوری هم تلاش مدیری برای حفظ زبان فارسی بی‌نتیجه نمی‌ماند و هم مخاطبان متوجه معنای برخی واژه‌ها می‌شوند.
