زندگی آرام و بی‌دغدغه محمدعلی جمالزاده
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | فکر کنید یک نویسنده ایرانی در سال ۱۲۷۰ شمسی متولد شود و سال ۱۳۷۶ فوت کند. با خودتان می‌گویید وای وای چه دوره‌ای زندگی کرده. انقلاب مشروطیت، به توپ بستن مجلس، قحطی دوره احمدشاه، کودتای رضاخان، کشف حجاب اجباری، جنگ دوم جهانی، حمله متفقین به ایران، نهضت ملی شدن نفت، ترورهای فدائیان اسلام،کودتای ۲۸ مرداد، ۱۵ خرداد، رشد اقتصادی دهه چهل، ساواک، گروه‌های چریکی، انقلاب ۵۷، جنگ ایران و عراق و…
اما محمدعلی جمالزاده تقریبا هیچکدام از این حوادث را تجربه نکرد! او از۱۰سالگی توسط پدرش (جمال‌الدین واعظ اصفهانی )به بیروت فرستاده شد. و در نتیجه حوادث سال‌های ۱۲۸۳ تا ۱۲۸۷ را که انقلاب مشروطه و پیامدهای آن مثل توپ بستن مجلس بود تجربه نکرد. در ۱۸ سالگی از بیروت راهی اروپا شد. ابتدا در پاریس و سپس در لوزان و دوباره در دیژون.
در دوره‌ای به برلین رفت و مجله کاوه را منتشر کرد و در دوره‌ای هم سرپرست مدرسه کارمندان سفارت ایران در برلین شد. او در سال ۱۹۱۴ با یک دختر سوئیسی ازدواج کرده بود در حالیکه ۲۳ سال بیشتر نداشت. دومین ازدواجش در سال ۱۹۳۱ بود. در سن ۴۰ سالگی با یک دختر آلمانی. در دهه ۳۰ میلادی، به طور کامل در سوئیس مستقر شد.
چرا که در یک اداره وابسته به سازمان ملل استخدام شده بود. او ۲۵ سال در این اداره کار کرد و در سال ۱۹۵۵ بازنشسته شد(معادل ۱۳۳۷ وقتی که ۶۷ ساله بود) او در اروپا بود اما به خاطر اقامت در سوئیس، نوای جنگ و هیتلر را از دور تجربه کرد. بدون هیچ گزندی. این اقامت تا سال ۱۹۹۷ به طول انجامید. تا زمان مرگش در یک خانه سالمندان در همین شهر.
در تمام این سال‌های پرشمار او در مجموع کمتر از یک سال در کشور خودش گذراند که در کنار ۱۱ سال ابتدای زندگی‌اش، کمتر از ۱۲ سال در کشور خود زندگی کرده بود. با این حال او را از مفاخر ادب فارسی قلمداد می‌کنند و او را در کنار صادق هدایت و بزرگ علوی به عنوان پدرخوانده‌های ادبیات داستانی نوین ایران می‌دانند.
به‌خصوص با داستان زیبا و شیرین فارسی شکر است و یکی بود یکی نبود. خانه او در تمام این دوران به یکی از توقفگاه‌های هنرمندان ایرانی در سفرهایشان به اروپا بدل شده بود. کارنامه آثار ادبی جمالزاده در طی عمر طولانی‌اش بسیار طویل و مفصل است و همه این تحقیقات درباره تاریخ ادبیات ایران و به زبان فارسی نوشته شده است.
جالب است بدانید که جمالزاده در سال ۱۹۶۹ نامزد دریافت جایزه نوبل ادبی هم بوده است. البته کلمه نامزد کمی مبالغه است. نامش در فهرست ۱۰۳ نفری نویسنده‌های مطرح سال حضور داشته است و خب نوبل آن سال به ساموئل بکت رسید. وقتی جریان زندگی‌اش را مرور می‌کنم حیرت می‌کنم. از اینکه کسی بتواند این‌گونه خود را از گرداب حوادث و هیجانات بیرون نگاه دارد و عمری چنین طولانی و مفید رقم بزند.
* شرح عکس : باستانی پاریزی و مجید ستوده دو طرف جمالزاده ، ژنو.
