بغداد؛ قصه کوتاه شهر هزار و یک شب
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | به دلیل وقایع سیاسی که این هفته در پایتخت عراق یعنی بغداد رخ داد، نگاهی کردیم به این شهر و چند نکته گفتیم برایتان از شهر هزار و یک شب و چهل دزد و البته شهری که این روزها بیش از هر محله دیگرش، ما منطقه سبزش را می‌شناسیم.
وقایع سیاسی این هفته بغداد، از اعتراض خونین نیروهای سیاسی شیعه نزدیک به ایران نسبت به نتایج انتخابات در شامگاه جمعه تا حمله تروریستی به اقامتگاه نخست وزیر عراق در منطقه سبز این شهر، بهانه خوبی بود تا دانسته‌هایمان در مورد بغداد را مرور و شاید به روزرسانی کنیم.
یک: بغداد را منصور دوانیقی تاسیس کرده است. او دومین خلیفه دوره عباسی است. تاریخ ساخت این شهر به سال ۷۶۲ تا ۷۶۶ میلادی بازمی‌گردد. به این ترتیب، این شهر را باید شهری حدودا هزار و دویست و پنجاه ساله بدانیم.
دو: بغداد در کنار رود دجله تاسیس شده است. این رودخانه عملا بغداد را به دو بخش تقسیم کرده است. بخش قدیمی شهر، بخش غربی آن است. بغداد در ابتدا به صورت دایرهای تاسیس شد که به وسیله یک دیوار اصلی با برج‌های مدور و یک خندق احاطه شده بود. نام شهر هم در ابتدا «مدینه السلام» بود یعنی شهر صلح.
سه: بغداد حدود ۱۰۰ سالی رونق داشت تا اینکه معتصم،خلیفه عباسی، پایتخت خود را به سامرا در نزدیکی این شهر منتقل کرد اما کمتر از ۱۰ سال بعد، این شهر دوباره پایتخت شد. با این حال، حمله به شهر و تخریب آن در سال ۶۳۷ هجری به دست هلاکو خان، در سال ۹۷۹ هجری به‌دست تیمور لنگ و در سال ۱۰۱۷ به دست ترک‌ها باعث شد که کم کم از آن بغداد افسانه‌ای فاصله بگیریم تا اینکه دوباره در قرن بیستم میلادی، بغداد توانست به قطبی در جهان عرب تبدیل شود.
چهار: بغداد در سال ۱۹۲۱ به عنوان پایتخت عراق انتخاب شده و از همان موقع تاکنون، پایتخت باقی مانده است. این شهر بزرگ‌ترین شهر عراق و دومین شهر بزرگ در جهان عرب بعد از قاهره است. جمعیت کنونی‌اش نزدیک به ۹ میلیون نفر است که تنه به تنه جمعیت تهران می‌زند اما مساحت آن از تهران حدود ۲۰۰ کیلومتر مربع کمتر است و از این رو، عجیب نیست که یکی از گلایه‌های همیشگی ساکنین این شهر، شلوغی بیش از حد آن و ترافیک است.
پنج: از دوران طلایی یا افسانه‌ای بغداد حرف زدیم. منظورمان به طور مشخص، دوران خلافت هارون الرشید است که توانسته بود دانشمندان و هنرمندان بسیاری را در این شهر جمع کند و آثار علمی و هنری پر ارزشی در این شهر پدید آورد. یکی از نوستالژیک‌ترین این آثار برای ما، داستان‌های هزار و یک شب است. اصل کتاب هزار و یک شب را متعلق می‌دانند به هندوستان ولی ترجمه آن در قرن سوم هجری، در بغداد صورت گرفته؛ ضمن اینکه بخشی از داستان‌های این کتاب من جمله علی بابا و چهل دزد بغداد نیز در این شهر می‌گذرد.
شش: خلافت عباسی در بغداد، طبیعتا باعث تحدید‌هایی نسبت به شیعیان و ظلم و تعدی نسبت به ائمه شیعه هم شد. از امام هفتم شیعیان به بعد، به غیر از امام رضا (ع)، محل شهادت و مدفن همه ائمه در نزدیکی بغداد بوده است. در حال حاضر مزار امام موسی کاظم و امام محمد تقی در یکی از محله‌های شمالی شهر بغداد، در بخش غربی رود دجله، به نام کاظمین یا کاظمیه قرار دارد. سامرا، هم شهری است بین تکریت و بغداد که بارگاه امام هادی و امام عسگری و نیز محل تولد حضرت مهدی (عج) در آنجا قرار دارد.
هفت: و در نهایت درباره منطقه سبز بغداد هم باید بدانید که منطقه‌ای به وسعت ۱۰ کیلومتر مربع در محله کرخ واقع در مرکز شهر بغداد و در ساحل رود دجله که مراکز دولتی و ادارات مهم حکومت ائتلاف موقت عراق، سفارتخانه‌های آمریکا و ایران در آنجا قرار دارند. دورتادور منطقه سبز بغداد دیوارهای بتنی بلند کشیده شده‌است و نیروهای امنیتی با دقت از آن مراقبت می‌کنند.
البته پیش‌از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی، چیزی به نام منطقه سبز بغداد وجود نداشت ولی در همین منطقه ساختمان ریاست‌جمهوری صدام حسین و مجموعه‌ای از کاخ‌های متعلق به خانواده وی قرار داشت. اعتراضات هفته گذشته، وقتی به خشونت کشیده شد که نیروهای امنیتی تصور کردند معترضان، قصد دارند وارد این منطقه شوند و بعد از آن هم منزل مصطفی کاظمی در همین منطقه مورد حمله پهپادی قرار گرفت.
