بررسی کارنامه گوهر خیراندیش به بهانه سالروز تولدش
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | گوهر خیراندیش ازجمله بازیگرانی است که وقتی نامش را می‌شنویم انواع و اقسام شخصیت‌های مختلف با گریم‌های متفاوت در ذهن‌مان نقش می‌بندد. بازیگری پرکار که در دهه‌های هفتاد و هشتاد و نود به‌طور متوسط در هر دهه، بالای سی فیلم و سریال بازی کرده. خودش در پاسخ به این سوال که چند اثر در کارنامه دارد، جواب مشخصی ندارد و می‌گوید فقط می‌داند بالای صد‌وپنجاه فیلم و سریال بازی کرده و جالب اینجاست که حتی یک نقش هم نیست که در فیلم یا سریالی ایفا کرده باشد و از آن راضی نباشد. چون معتقد است در هر نقشی حتی نقش‌هایی که در فیلم‌های تجاری بازی کرده، از تمام انرژی و توانش بهره برده است.
خیراندیش از جمله بازیگرانی است که با وجود بازی در نقش‌های مشابه، هیچ‌وقت خودش را تکرار نمی‌کند. برای رسیدن به واقعیت و عمق نقش‌ها دست به هر کاری می‌زند و حتی با کارگردان وارد تعامل می‌شود تا به بخش‌هایی از فیلمنامه که مرتبط با بازی خودش است، چیزی اضافه کند. او ابایی از تغییر چهره و تحمل گریم‌های سنگین ندارد و اگر از نقشی خوشش بیاید دیگر هیچ چیز جلوی راهش را نمی‌گیرد. به بهانه سالروز تولد گوهر خیراندیش، پرونده‌ای را به مرور آثار این بازیگر باتجربه و توانمند اختصاص داده‌ایم. طبیعتا تعداد آثار موفق و درجه یکی که خلق کرده و از خودش به‌جا گذاشته، بسیار بیشتر از اینهاست اما سعی کرده‌ایم در هر موردی دست روی بهترین‌ها بگذاریم.
گوهر خیراندیش از جمله بازیگرهای پرکار سینما و تلویزیون است. با اینکه مدام با پیشنهادهای مختلفی برای ایفای نقش زنان میانسال، فقیر، قدرتمند و … قرار می‌گیرد و گهگاه از میان نقش‌هایی مشابه هم دست به انتخاب می‌زند اما به‌هیچ‌وجه نقش‌هایش را تکرار نمی‌کند. همواره سعی‌اش بر این است که حتی شده با کوچکترین ویژگی یا رفتار جدید، تغییری در نقش‌هایش ایجاد کند. مثلا او تا به حال نقش چند زن میانسال محجبه را ایفا کرده که همسرش با زنی جوان و جذاب وارد رابطه شده و او را رها کرده. در هیچ‌کدام از این نقش‌ها مشابه ظاهر نشده. یا مثلا با اینکه بارها نقش زن فقیر را از او دیده‌ایم، اما نمی‌توانیم هیچ کدام را کنار هم بگذاریم و ویژگی‌های یکسانی برایشان درنظر بگیریم. در این بخش مروری داریم بر فیلم‌ها و سریال‌های موفق و ماندگار گوهر خیراندیش.
بانو| داریوش مهرجویی| ۱۳۷۰
نام نقش: هاجر
ویژگی نقش : هاجر از طبقه فرودست جامعه است. همسر کرمعلی، سرایدار یک باغ که بیمار است و به زودی باید باغ را ترک کند. بانو وقتی متوجه حال بد هاجر می‌شود او را با خودش به خانه می‌آورد و از او مراقبت می‌کند. هاجر که ابتدا زنی گوشه‌گیر و بیمار و ضعیف است رفته رفته تغییر ماهیت می‌دهد و هر روز تسلط بیشتری بر امورات خانه بانو پیدا می‌کند. با مظلوم‌نمایی به آشپزخانه نفوذ می‌کند و زن خدمتکار خانه را فراری می‌دهد. بعد یکی‌یکی فامیل‌هایش را به آنجا می‌آورد و به اصطلاح به همراه خانواده آنها چتر می‌اندازد. از جایی به بعد احساس می‌کند از آن خانه سهم دارد و باید هرطور شده بخشی از اموال بانو را صاحب شود. به همراه بقیه اعضای خانواده، عتیقه‌ها و فرش‌ها را می‌دزدد و باعث می‌شود بانو که از ابتدای فیلم به عنوان زنی خوش قلب و مهربان با آنها مدارا نشان داده در پایان با بحران روحی بزرگی روبه‌رو شود.
قدرت بازیگر: خیراندیش سال ۱۳۷۰ برای فیلم «بانو» سنگین‌ترین گریم روی صورتش انجام شد و یکی از اثرگذارترین نقش‌هایش را به نمایش گذاشت. او در این نقش، حتی نظر مثبت بسیاری از منتقدان سخت‌گیر سینما را به خود جلب کرد. آن‌هم درحالیکه فقط پنج سال از اولین حضورش در سینما می‌گذشت. تغییر رویه هاجر از یک زن مظلوم بیمار به زنی قدرتمند و سلطه‌جو به‌خوبی در بازی گوهر خیراندیش قابل درک است.
میزان موفقیت: با اینکه یکی از بهترین بازی‌هایش را در فیلم بانو به نمایش گذاشت اما در جشنواره دهم فیلم فجر، موفقیتی نصیبش نشد. گرچه هنوز هم هاجر یکی از بهترین نقش‌های خیراندیش به حساب می‌آید.
ارتفاع پست|ابراهیم حاتمی‌کیا| ۱۳۸۰
نام نقش: ننه عطیه
ویژگی نقش: ننه عطیه هم مثل سایر اعضای فامیل به بهانه اینکه قاسم، دامادش برای همه در یک شهرک صنعتی در بندرعباس کار پیدا کرده، برای همراهی با دختر باردارش با آنها راهی سفر می‌شود. هیچ اطلاعی از تصمیم قاسم و نرگس ندارد. زمانی که متوجه می‌شود قاسم قصد هواپیماربایی دارد مقابلش می‌ایستد. درواقع مادر نرگس به بزرگترین مخالف او برای دزدی هواپیما تبدیل می‌شود. او برای همه حتی مامورانی که قصد دستگیری قاسم را دارند مادری می‌کند. مدام از قاسم مقابل آنها و از آنها در مقابل قاسم دفاع می‌کند. درواقع مثل یک لیدر، بخش مهمی از اتفاق‌های داخل هواپیما را هدایت می‌کند. تلاش می‌کند غائله ختم به خیر شود و بتوانند با آرامش سر خانه و زندگی‌شان برگردند.
قدرت بازیگر: گوهر خیراندیش در «ارتفاع پست» موفق شد ملموس‌ترین و واقعی‌ترین تصویر را از یک زن مسن جنوبی به نمایش بگذارد؛ زنی که حاضر است برای نجات عزیزانش دست به هرکاری بزند. نکته قابل توجه در بازی خیراندیش خصلت دوگانه‌ای است که از خودش به نمایش می‌گذارد. از یک طرف حمایت مخاطب را به عنوان یک مادر برمی‌انگیزد و از طرف دیگر به عنوان بزرگترین مانع بر سر راه قهرمان داستان، حرص مخاطب را در می‌آورد. ابتدا به صورت زنی قدرتمند و مطمئن ظاهر می‌شود اما رفته رفته با سخت شدن ماجرا از قدرتش کم می‌شود و نهایتا اوج استیصالش را به نمایش می‌گذارد.
میزان موفقیت: گوهر خیراندیش با بازی در نقش مادر این فیلم توجه داوران جشنواره بیستم را به خودش جلب کرد و دیپلم افتخار بازیگر نقش اول زن را به خودش اختصاص داد.
نان عشق و موتورهزار| ابوالحسن داوودی| ۱۳۸۰
نام نقش: مهین بانو
«مهین بانو؛ مادربزرگ باران ممکن است ظاهرش یک مقدار بداخلاق به نظر بیاید اما باطنش صد مرتبه بدتر است.» این تعریفی است که راوی «نان و عشق و موتور ۱۰۰۰» ابتدای فیلم از شخصیت مهین بانو ارائه می‌کند. مهین بانو زنی مقتدر است که کسی اجازه ندارد روی حرفش حرف بزند. از یکطرف تلاش می‌کند باران با ازدواج، به ارث و میراثش برسد و از طرف دیگر با شهروز، داماد خواهرش همدست می‌شود تا با جور کردن اسناد و مدارک تقلبی، خانه و وسایل را بفروشد و به جیب بزند. او هر ترفندی می‌زند تا عموی باران مجبور شود ارثیه‌اش را برای او به جا بگذارد. البته نهایتا هم نقشه‌هایش به جایی نمی‌رسد.
قدرت بازیگر: خیراندیش برخلاف فیلم‌های مهم قبلی، اینبار در قالب زنی از طبقه مرفه جامعه قرار می‌گیرد؛ زنی که مثل هاجر فیلم «بانو» در پی تسلط روی اموال دیگران است و از هیچ کاری برای رسیدن به مقصودش روی‌گردان نیست. گریم هم در شکل‌گیری دقیق نقش موثر است. موهای جوگندمی و عینکی متفاوت که باعث می‌شود خیراندیش کاملا برای این نقش تغییر چهره دهد و بتوانیم او را در این قالب بپذیریم.
میزان موفقیت: «نان و عشق وموتور ۱۰۰۰» در ابتدای دهه هشتاد فیلم کمدی قابل قبولی بود و بسیار مورد توجه قرار گرفت اما جزو فیلم‌هایی نبود که جایزه‌ای به خودش اختصاص دهد. بازی گوهرخیراندیش، متفاوت و اثرگذار بود اما برایش جایزه‌ای به همراه نداشت. البته از آنجایی که اصل داستان روی محور دو شخصیت فرشته و برزو تمرکز داشت، نقش مهین بانو به نسبت فرعی به نظر می‌رسید و شاید خیلی‌ها او را به یاد نداشته باشند.
