بررسی همه وعده‌های اقتصادی کاندیداهای ریاست‌جمهوری
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | انتخابات ریاست جمهوری جمعه این هفته برگزار می‌شود. در چند هفته گذشته هفت نامزد این انتخابات وعده‌های مختلفی در حوزه اقتصاد مطرح کرده‌اند که شاید پرتکرارترین آن افزایش مبلغ یارانه نقدی باشد که بیشترین رقم مربوط به یارانه یک میلیون تومانی است. اغلب آنها گفته‌اند توجه ویژه‌ای به بخش مسکن خواهند داشت و سالانه بین ۶۰۰هزار تا یک میلیون و ۳۰۰هزار واحد مسکونی می‌سازند. سه کاندیدا وعده ایجاد چهار میلیون شغل و یکی دیگر وعده ایجاد ۵٫۶میلیون شغل در دوره چهارساله‌شان را مطرح کردند.
بعضی از آنها می‌گویند برنامه ویژه‌ای برای بورس دارند. یکی می‌خواهد صندوق جبران ضرر راه بیاندازد و یکی دیگر وعده حل مشکلات در سه روز اول دولت را داده است. نقطه مشترک وعده‌های نامزدها بالا بردن ارزش پول ملی و کاهش نرخ تورم است. در این گزارش سعی کردیم همه وعده‌های اقتصادی مطرح شده توسط هفت نامزد انتخابات ریاست جمهوری یعنی سعید جلیلی، محسن رضایی، ابراهیم رئیسی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی را همراه با نقاط قوت و ضعف آنها بررسی کنیم تا ببینیم تا چه حد وعده‌های نامزدها عملی خواهد بود.
*** وعده ایجاد شغل
ایجاد اشتغال یکی از موارد پرتکرار بین وعده‌های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است. هرکدام اعداد و ارقام متفاوتی را مطرح کرده‌اند. رئیسی وعده ایجاد چهار میلیون شغل در چهار سال را داده و می‌گوید با استفاده از ۷۰درصد ظرفیت خالی اقتصاد سالی یک میلیون شغل ایجاد خواهد کرد. مهرعلیزاده در وعده‌ای مشابه گفته با بالا بردن رشد اقتصادی به شش‌درصد و از راه‌های دیگر چهار میلیون شغل ایجاد خواهم کرد. جلیلی وعده داده تا با بسیج کردن همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها، در پایان دوره بیش از چهار میلیون شغل ایجاد کند. زاکانی رقم را بالا برده و می‌گوید در دولتش شش میلیون و ۷۰۰هزار شغل ایجاد خواهد کرد. قاضی‌زاده هاشمی وعده دو ساله داده و از ایجاد اشتغال سریع با مشغول به کار شدن نیمی از جوانان ظرف دو سال اول صحبت کرده است.
* نقطه ضعف: آمارها نشان می‌دهد در بازه سال‌های ۵۵ تا ۶۵ سالانه به‌طور میانگین ۲۲۵هزار نفر شاغل جدید وارد اقتصاد شده‌اند. در دوره بعدی یعنی ۶۵ تا ۷۵ تعداد شغل‌های ایجاد شده سالانه ۳۸۳هزار شغل بوده است. در بازه ۷۶ تا ۸۴ سالانه ۷۲۶هزار نفر به تعداد شاغلان اضافه شده است. در سال‌های ۸۴ تا ۹۲ تعداد شغل‌های ایجاد شده سالانه حدود ۷۸هزار شغل بوده است. همچنین برخی آمارها از ایجاد سالانه ۴۸۴هزار شغل در دولت دوازدهم حکایت دارد. موردی که نشان می‌دهد در طول این سال‌ها هیچ‌موقع تعداد شغل‌های ایجاد شده به یک میلیون در سال نرسیده است.
* نقطه قوت: ویروس کرونا حداقل ۷۰۰هزار نفر را بیکار کرده و چشم امید آنها به ایجاد شغل‌های جدید است. احتمالا در این مسیر فضای مجازی و وعده‌های حوزه مسکن هم به کمک نامزدها برای تحقق وعده‌هایشان بیاید.
* درصد تحقق: ۲۰درصد
*** وعده کاهش تورم و افزایش ارزش پول
نرخ تورم براساس وعده نامزدهای ریاست‌جمهوری قرار است بعد از تغییر دولت کاهش پیدا کند. مهرعلیزاده می‌گوید در عرض سه چهار ماه بعد از تشکیل دولتم، روند افزایش تورم را متوقف خواهیم کرد و تورم تثبیت خواهد شد. زاکانی می‌گوید در سال اول دولت تورم را به نصف نرخ فعلی خواهد رساند. رئیسی وعده داده تا بعد از نصف کردن نرخ تورم، آن را تک‌رقمی کند. قاضی‌زاده هاشمی گفته نه‌تنها تورم را تک‌رقمی می‌کنم بلکه آن را به زیر پنج‌درصد می‌رسانم.همتی هم در این حوزه گفته ارزش پول ملی را تقویت خواهم کرد.
* نقطه ضعف: نرخ تورم کشور در سال‌های بعد از انقلاب در سه سال به کمتر از ۱۰درصد رسیده و در نیمه دوم قرن ۱۴ هیچ‌موقع کمتر از پنج‌درصد نبوده. موردی که نشان می‌دهد نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری راه سختی برای عملی کردن وعده‌شان در پیش دارند. نکته دیگر اینکه هر مرتبه نرخ تورم کشور برای یک سال به نزدیکی یا کمتر از ۱۰درصد رسیده، یک یا نهایتا دو سال بعد از آن شاهد افزایش نرخ تورم به بیش از ۲۵درصد بوده‌ایم.
* نقطه قوت: گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند روند صعودی نرخ تورم در اردیبهشت‌ماه متوقف شده و مرکز آمار پیش‌بینی کرده تا پایان شهریور شاهد کاهش تورم باشیم. از طرفی در ماه‌های اول دولت هرکدام از روسای جمهور در ۲۴سال گذشته، نرخ تورم به کمترین میزان رسیده که شاید دلیل آن امیدواری نسبی رای‌دهنده‌ها به بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش انتظار آنها از تورم باشد.
* درصد تحقق: ۳۰درصد
*** وعده ساخت مسکن
شش کاندیدای ریاست جمهوری حداقل یک وعده یا برنامه برای حوزه مسکن اعلام کرده‌اند. رئیسی در برنامه خود از ساخت چهار میلیون واحد مسکونی با زمین رایگان، وام ارزان‌قیمت و بدون آورده اولیه خبر داده است. رضایی به طرح جهش تولید و تامین مسکن اشاره کرده و با نهضت خانه‌سازی به میدان آمده. او می‌خواهد وام مسکنی پرداخت کند که براساس آن آورده متقاضیان ۱۰درصد پول خرید خانه خواهد بود و ۹۰درصد باقی‌مانده را بانک‌ها پرداخت می‌کنند.
همتی می‌خواهد طرح ملی مسکن را با تولید سالانه ۶۰۰هزار واحد مسکونی پیگیری کند و واحدهای استیجاری در اختیار مردم بگذارد. قاضی‌زاده هاشمی طرح اجاره به شرط تملیک را ارائه کرده و می‌گوید «به سه دهک پایین بدون آورده اولیه و به صورت اجاره به شرط تملیک خانه می‌دهیم و در ۳۰سال پول مسکن را از آنها پس می‌گیریم. در سه دهک میانی مشارکت به شکل ۳۰ و ۷۰درصد است و در چهار دهک بالا مشارکت ۵۰، ۵۰ خواهد بود.» ساخت چهار و نیم میلیون مسکن در طول دوره چهارساله از دیگر برنامه‌های قاضی‌زاده هاشمی است.
جلیلی گفته «طبق برنامه ما، دولت زمین را در اختیار تعاونی‌های مسکن قرار می‌دهد و اقساط وام ساخت نیز با توجه به سطح درآمد هر خانوار مشخص می‌شود. تضمین کیفیت ساخت و عدم نیاز به آورده اولیه مزیت‌های طرح ما هستند.» وعده زاکانی هم ساخت سالانه ۳۰۰هزار مسکن حمایتی علاوه بر یک میلیون مسکن تصویب شده در مجلس است که در مجموع پنج میلیون و ۲۰۰هزار واحد در دوره چهارساله خواهد بود.
* نقطه ضعف: هشت سال از پایان دولت دهم می‌گذرد و همچنان بخشی از واحدهای مسکن مهر به بهره‌برداری نرسیده‌اند. دولت از سال ۹۸ طرح اقدام ملی مسکن را برای ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکونی در دو سال پایانی کلید زد اما تا اینجای کار حدود ۱۱هزار واحد مسکن ملی افتتاح شده و این یعنی دولت بعدی احتمالا باید اجرای طرح ملی مسکن را پیگیری کند. وزارت مسکن می‌گوید در حال حاضر سرعت تولید مسکن حدود ۲۸۰هزار واحد در سال است.
* نقطه قوت: قیمت هر مترمربع واحد مسکونی سال گذشته در تهران به نزدیک ۳۰میلیون تومان رسید. با چنین شرایطی امید به صاحبخانه شدن تقریبا از بین رفته و تنها طرح‌هایی مثل مسکن مهر و مسکن ملی می‌تواند امیدمان به خانه‌دار شدن را زنده نگه دارد.
* درصد تحقق: ۲۰درصد
*** وعده افزایش یارانه نقدی
رضایی در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری وعده ۱۰برابر کردن یارانه نقدی را مطرح کرده و می‌خواهد مبلغ یارانه را به ۴۵۰هزار تومان افزایش دهد. زاکانی گفته یارانه پنهان و آشکار را ساماندهی می‌کند و می‌خواهد ۷۰میلیون بن کالا ماهانه ۴۰هزار تومانی در کنار یارانه نقدی به سه دهک پایین با مبالغ ۵۰، ۱۵۰ و ۲۰۰هزار تومانی بپردازد. مهرعلیزاده وعده پنج برابر کردن یارانه نقدی را مطرح کرده است. همتی هم گفته با هدفمند کردن یارانه‌ها، یک میلیون تومان به سه دهک پایین جامعه پرداخت خواهد کرد. رئیسی وعده پرداخت کارت اعتباری خرید برای سه دهک پایین جامعه را مطرح کرده است.
* نقطه ضعف: اقتصاد‌دان‌ها روی تاثیر پرداخت یارانه نقدی بر افزایش نرخ تورم اتفاق نظر دارند. نامزدها اغلب گفته‌اند با از بین بردن یارانه پنهان یا حذف دهک‌های پردرآمد مبلغ یارانه را افزایش خواهند داد. حذف هر دهک می‌تواند ۱۰درصد به مبلغ یارانه دهک‌های پایین‌تر اضافه کند.
* نقطه قوت: جایگزین شدن بن خرید یا کارت اعتباری با پرداخت یارانه نقدی می‌تواند کلید حل مشکلات باشد. چراکه با در نظر گرفتن اعتبار خرید کالا، علاوه بر حمایت از مردم می‌توان آمار فروش کالاها را افزایش داد. این کار به تولید هم کمک خواهد کرد. توجه داشته باشید که در حال حاضر یارانه هر نفر با احتساب نقدی و معیشتی بیش از ۱۰۰هزار تومان است.
* درصد تحقق: ۵۰درصد
*** وعده پرداخت حقوق به زنان خانه‌دار
دو کاندیدای ریاست جمهوری وعده‌هایی برای پرداخت وام یا حقوق به زنان را مطرح کرده‌اند. همتی در مناظره‌های انتخابات وعده داده تا به زنان کارآفرین وام‌های خرد برای خوداشتغالی پرداخت کند. رضایی گفته خانه‌داری یک شغل محسوب می‌کند و به زنان خانه‌دار حقوق پرداخت خواهم کرد. شاید بتوان وعده رضایی درباره ارائه اینترنت ارزان به زنان سرپرست خانوار را هم در این دسته قرار داد.
* نقطه ضعف: پرداخت حقوق به زنان خانه‌دار تا حد زیادی انگیزه اشتغال بانوان را از بین خواهد برد.
* نقطه قوت: حدود ۶۲درصد زنان ایرانی خانه‌دار هستند و طبیعتا پرداخت حقوق مشخص از طرف دولت به این افراد می‌تواند وضعیت اقتصادی آنها را بهتر کند. احتمالا نامزدها برای عملی کردن وعده‌شان باید سراغ بیمه زنان خانه‌دار بروند. طرحی که هم‌اکنون در حال اجراست اما استفاده از آن ماهانه ۲۲۰هزار تومان به‌عنوان حق‌بیمه لازم دارد.
* درصد تحقق: ۵۰درصد
*** وعده حل کردن مشکل بورس
ردپای بحران بورس به وعده‌های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری رسیده. قاضی‌زاده هاشمی در اولین روزهای آغاز تبلیغات نامزدها وعده داد تا در صورت رسیدن به مقام ریاست جمهوری، در عرض سه روز مشکلات بورس را حل کند. رضایی وعده داده تا برای حمایت از سهامداران خرد، صندوق جبران زیان‌های مالباختگان را راه‌اندازی کند. تشکیل کانون سهامداران خرد از دیگر وعده‌های رضایی است. مهرعلیزاده می‌خواهد نقش سهامداران عمده در بازار بورس را به حداقل برساند و گفته دولت تنها در موارد استثنایی مثل بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ در بازار مداخله می‌کند. ایجاد صندوق بیمه‌ای و جبران خسارت مردم در بورس از وعده‌های رئیسی است. جلیلی گفته سه ماه بعد از آغاز دولتش ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران خُرد بورس را به حداقل می‌رسانیم.
* نقطه ضعف: جبران زیان سهامداران بورس عملا امکان‌پذیر نیست. چراکه هیچ داده‌ای وجود ندارد که نشان دهد هر نفر چقدر از سرمایه‌اش را از دست داده و دولت چه سهمی در این موضوع داشته است. همچنین منابعی هم برای جبران این ضررها در دسترس نیست. ۹۰درصد بازار در اختیار سهامداران عمده ازجمله دولت است و عملا نمی‌توان نقش آنها در تعیین روند بورس را نادیده گرفت. اگر مشکل بورس از همین امروز حل شود و تمام نمادها صف خرید داشته باشند، بعد از سه روز نهایتا ۱۵درصد ضررها جبران خواهد شد.
* نقطه قوت: تاکید روی بیمه سهام و تشکیل کانون سهامداران خرد می‌تواند رویای قدیمی سهامداران بورس را به واقعیت تبدیل کند. علاوه بر این بازگشت اعتماد به بازار سرمایه نه‌تنها شرایط بورس را بهتر می‌کند، بلکه روی بازارهای دیگر مثل طلا و ارز تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
* درصد تحقق: ۲۰درصد
*** وعده افزایش وام ازدواج
افزایش وام ازدواج یکی از اولین وعده‌های قاضی‌زاده هاشمی در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری است. او وعده داده تا با تشکیل صندوق رفاه جوانان، به هر زوج ۵۰۰میلیون تومان وام برای اشتغال، ازدواج و مسکن پرداخت کند.
* نقطه ضعف: منابع سپرده‌های قرض‌الحسنه بانک‌ها برای پرداخت وام ۷۰میلیونی فعلی کافی به نظر نمی‌رسد. چراکه آنها بیش از منابعی که در اختیار دارند را به پرداخت وام اختصاص داده‌اند. با این حساب بعید به نظر می‌رسد بانک‌ها بتوانند از پس همین وام ازدواج ۷۰میلیونی بربیایند. به علاوه اینکه همین حالا شاهد ازدواج‌های صوری برای دریافت وام هستیم و افزایش مبلغ وام می‌تواند ازدواج‌های صوری را بیشتر کند. قسط وام ۵۰۰میلیونی با احتساب بازپرداخت ۱۲درصدی و حدود هفت درصد سود حدود شش میلیون تومان خواهد بود. چه کسی می‌تواند چنین قسطی پرداخت کند؟
* نقطه قوت: وام مسکن زوج‌ها در حال حاضر ۲۴۰میلیون است که در کنار وام ازدواج ۷۰میلیونی مجموع وام هر زوج به حدود ۳۱۰میلیون تومان می‌رسد. افزایش مبلغ وام می‌تواند طلسم استفاده از منابع جاری بانک‌ها برای پرداخت وام را بشکند تا دست بانک‌ها برای ارائه تسهیلات بازتر شود.
* درصد تحقق: صفر
