بحران خاموش آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران کرونا
روزنامه هفت صبح | محمد‌رضا یثربی، مدیر نظارت بر امور آزمایشگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی روز گذشته از اجرای برنامه جهانی نظام مراقبت‌های میکروبی در مراکز درمانی منتخب وزارت بهداشت در تهران خبر داده و گفته «به دلیل مقاومت میکروبی در دوران کرونا و کمرنگ شدن سایر مخاطرات بهداشتی، برخی امراض به بیماری‌های غیرقابل درمان بدل شده‌اند.»
به گفته او، برنامه نظام مراقبت میکروبی از سوی سازمان جهانی بهداشت اجرا شده و ایران نیز در این برنامه شرکت کرده است و از سوی آزمایشگاه مرجع سلامت هشت مرکز در کل کشور برای اجرای این برنامه انتخاب شده‌اند که بیمارستان شهید دکتر لبافی‌نژاد به‌عنوان مرکز درمانی منتخب در حوزه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
اما ماجرای مقاومت میکروبی ناشی از کرونا از آن دست بحث‌هایی است که در سراسر جهان جدی شده و نگرانی‌ها از تبعات آن هم بسیار بالاست. پیش از این تنها از امراضی نام برده می‌شد که ناشی از کرونا بودند و چند ماهی یا حتی بیش از یک سال فرد را درگیر می‌کردند. مانند نفس‌تنگی، مشکلات گوارشی، ریزش مو و… اما ماجرای مقاومت میکروبی متفاوت است.
نکته‌ای که مجتبی جهان‌تیغ، پزشک عمومی هم در صحبت با «هفت‌صبح» بر آن تاکید می‌کند. او می‌گوید مسئله مقاومت میکروبی اصلا چیز جدیدی نیست اما علت به‌وجود آمدن آن مهم است: «در ایران بعد از شیوع کرونا، با مصرف گسترده آنتی‌بیوتیک‌ها روبه‌رو شدیم. هرکس مریض شد، یا خودسرانه و یا با تجویز شروع به خوردن بیش از حد آنتی‌بیوتیک کرد. این ماجرا باعث شد تا بدن میلیون‌ها نفر نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها و اثرات آن مقاوم شود و در نتیجه شاهد مقاومت میکروبی باشیم.»
به گفته او، آنتی‌بیوتیک‌ها روی بیماری‌های ویروسی مانند کرونا یا آنفلوآنزا اثری ندارند، اما علاقه مردم به مصرف این داروها و راحتی در دسترس بودنشان عاملی شد تا با شیوع این بیماری مصرف آنها هم افزایش یابد: «نمونه‌اش قرص آزیترومایسین است که ناگهان با تجویز گسترده و مصرف گسترده‌اش روبه‌رو شدیم. حتی عده‌ای فقط شنیده بودند روی کرونا اثر دارد و آن را مصرف می‌کردند.
خوردن بیش از حد این قرص‌ها حالا عاملی شده تا بدن بسیاری از افراد به آنها واکنش نشان ندهد و برای درمان به آنتی‌بیوتیک‌های جدی‌تری نیاز باشد. نمونه‌اش درحال حاضر بسیار زیاد است. حتی در نوزادان یا کودکان هم دیده می‌شود. آنها برای یک عفونت ادراری ساده که سال‌های قبل با مصرف همین قرص‌ها درمان می‌شد، الان مجبور به بستری و دریافت دزهای بالای آنتی‌بیوتیک به‌صورت تزریقی هستند.»
جهان‌تیغ می‌گوید حالا در بسیاری از نقاط جهان این به مشکلی بعد از کرونا بدل شده: «وضعیت در ایران اما متفاوت است. در ایران، هر فرد می‌تواند با مراجعه به داروخانه و بدون تجویز پزشک، آنتی‌بیوتیک خریداری کند. برای مثال کپسول آموکسی‌سیلین که یکی از آنتی‌بیوتیک‌های به نسبت قوی است، پرتیراژترین قرص خریداری شده در ایران است. یعنی در صدر مصرف مردم قرار دارد.»
او به تجربه‌های خودش و سایر همکارانش اشاره می‌کند، به زمان‌هایی که بیمار به آنها مراجعه می‌کند و تا زمانی‌که آنها در نسخه‌اش آنتی‌بیوتیک ننویسند راضی نمی‌شود: «اعتماد از میان رفته و آنها نمی‌پذیرند این ماجرا چقدر برایشان در آینده می‌تواند خطرناک باشد. ما با بحران خاموش آنتی‌بیوتیک‌ها روبه‌رو هستیم و الان فقط نوک قله یخ پیداست. سیستم درمانی ما ماجرای مصرف افسارگسیخته آنتی‌بیوتیک را در دوران کرونا رها کرد و هیچ آموزش و آگاهی هم به مردم نداد.»
الگوی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در جهان هم روندی صعودی را طی می‌کند به‌گونه‌ای که مصرف آنتی‌بیوتیک از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی، بر‌اساس آمار سازمان بهداشت جهانی نزدیک به ۴۰درصد افزایش داشته است. تنها ۱۰درصد از موارد سرفه به دلیل ریشه باکتریال آن نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد و برای نزدیک به ۶۰درصد از موارد ویروس‌های سرماخوردگی آنتی‌بیوتیک نقش درمانی ندارد ولی متاسفانه توسط پزشکان تجویز می‌شود.
این پزشک عمومی می‌گوید مسئله مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بعضی از کشورها آنچنان مهم است که آنها حتی نسبت به دفن قرص‌های تاریخ مصرف گذشته هم حساس هستند. روش‌های دفن مخصوص دارند و نمی‌گذارند این قرص‌ها در طبیعت رها شوند: «نکته دیگر این است که وقتی مقاومت میکروبی ایجاد شود، باید آنتی‌بیوتیک‌های جدید تولید شود. تولید آنها زمان و هزینه زیادی می‌طلبد. مدت‌های بسیاری باید روی گروه‌های مختلف آزمایش شود و چندین سال تولید یک قرص زمان می‌برد.» جهان‌تیغ می‌گوید این بحران خاموش است. نباید اتفاق می‌افتاد و غفلت از این قضیه یکی از موارد سوءمدیریت در ماجرای کرونا بود. اتفاقی که تا دهه‌ها جامعه را درگیر خود خواهد کرد و به‌راحتی امکان رهایی از آن وجود ندارد.
