اخبار افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی فریبتان ندهد
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | شاید شما هم از جمله کسانی باشید که با شنیدن خبر افزایش سرمایه یک شرکت، برای خرید سهام آن ترغیب می‌شوید در حالی که افزایش سرمایه همیشه سودآور نیست. موردی که حالا تبدیل به اشتباه عمومی شده و وقتی از یک سهامدار می‌پرسیم چرا سهام آن شرکت را خریدی، در پاسخ به اخبار افزایش سرمایه اشاره می‌کند.
این در حالی است که در خیلی از مواقع افزایش سرمایه شرکت می‌تواند به ضرر سهامداران آن تمام شود. به خصوص اگر درصد افزایش سرمایه قابل توجه باشد و برای بازگشایی نماد شرکت در بورس لازم باشد تا افزایش سرمایه در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ثبت شود. در چنین شرایطی ممکن است چند ماه نماد شرکت در بورس متوقف بماند و در این مدت سهامداران امکان فروش سهام خود را نخواهند داشت.
تازه این امکان وجود دارد که در زمان بازگشایی بدون محدودیت دامنه نوسان شاهد ریزش قیمت سهام باشیم. این موضوع برای خیلی از نمادهایی که در تابستان افزایش سرمایه را تصویب کردند و نماد آنها در مهر و آبان بازگشایی شد اتفاق افتاد. چهار مدل افزایش سرمایه داریم و اینکه شرکت از چه محلی می‌خواهد سرمایه ثبت شده خود را افزایش دهد اهمیت زیادی دارد. اغلب شرکت‌ها برای افزایش سرمایه روی تجدید ارزیابی دارایی‌ها حساب باز می‌کنند.
شرکت‌هایی که عملکرد خوبی دارند و در سال‌های گذشته سود زیادی کرده‌اند، از محل سود انباشته سرمایه خود را افزایش می‌دهند. بعضی شرکت‌ها هم برای افزایش سرمایه سهام جدید منتشر می‌کنند. در مدل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، سهام چاپ شده با قیمت ۱۰۰تومان و در مدل صرف سهام، با قیمت روز بازار فروخته می‌شود. هر کدام از این مدل‌ها مزایا و معایبی دارند اما می‌توان گفت در بین آنها تنها افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌تواند برای سهامداران سودآور باشد و بهتر است زمانی که خبر افزایش سرمایه با دیگر مدل‌ها را می‌شنویم، دست و پایمان را گم نکنیم.
*** افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها؛ نخریم
یک شرکت علاوه‌بر سرمایه‌های نقدی، کلی ملک و دارایی‌های فیزیکی دارد. برای مثال ساختمان یک کارخانه یا زمینی که به نام یک شرکت است، از جمله دارایی‌های آن شرکت محسوب می‌شود. شرکت‌ها فهرست دارایی‌هایشان را به همراه ارزش روز آنها در صورت‌های مالی که در اختیار سازمان بورس می‌گذارند، درج می‌کنند.
ارزش این دارایی‌ها در طول زمان ممکن است بیشتر شود و این موضوع برای یک شرکت سودآور است. برای مثال افزایش قیمت مسکن می‌تواند باعث افزایش ارزش اماکن در اختیار یک شرکت شود. برای همین شرکت‌ها هر چند سال یکبار، دارایی‌هایشان را تجدید ارزیابی می‌کنند.
بعد از تجدید ارزیابی مشخص می‌شود یک شرکت که تا پیش از این برای مثال ۱۰۰میلیارد تومان دارایی داشته، افزایش ارزش آنها با توجه به تورم باعث شده دارایی‌های شرکت به ۲۵۰میلیارد تومان برسد. در چنین شرایطی با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، ارزش اسمی شرکت به‌روز‌رسانی می‌شود. شرکت‌هایی که زیان انباشته آنها زیاد است و به نصف سرمایه ثبت شده رسیده، با استفاده از این روش، سرمایه ثبت شده خود را افزایش می‌دهند تا از ماده ۱۴۱ قانون تجارت خارج شوند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها عملا هیچ تاثیری در عملکرد شرکت ندارد. کارخانه همان کارخانه است و زمین همان زمین. با ارزیابی دوباره دارایی‌ها صرفا صورت‌های مالی اصلاح می‌شود و ارزش اسمی شرکت تغییر می‌کند. برای همین این مدل افزایش سرمایه سودی برای سهامداران نخواهد داشت. اتفاقا این موضوع ممکن است به ضرر آنها تمام شود. به خصوص زمانی که درصد افزایش سرمایه از حدی بیشتر باشد، نماد شرکت برای مدت طولانی و بیش از یک ماه متوقف خواهد ماند. این توقف یک یا چند ماهه حق خرید و فروش سهام را از سهامداران می‌گیرد و آنها اختیاری برای دارایی‌هایشان نخواهند داشت.
*** افزایش سرمایه از محل سود انباشته؛ بخریم
شرکت‌ها هر سال سود عملکرد خود را بین سهامدارانشان تقسیم می‌کنند، اما بعضا بخشی از سود سالانه در حساب شرکت باقی می‌ماند که به آن سود انباشته می‌گویند. به عبارتی شرکت‌ها می‌توانند به جای تقسیم کل سود حاصل از فروش کالاها یا خدماتشان، بخشی از آن را در حساب شرکت نگه دارند. شرکت‌ها برای استفاده از سودی که در طی سال‌ها جمع شده، سراغ افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌روند و آن را به ارزش شرکت اضافه کنند.
برای مثال فرض کنید یک شرکت با ارزش ۱۰۰میلیارد تومان توانسته رقمی حدود ۲۰میلیارد تومان سود سالانه داشته باشد. این شرکت می‌تواند صرفا بخشی از این سود را به صورت نقدی بین سهامداران تقسیم کند و مابقی آن را به دارایی‌های شرکت اضافه کند. درصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته عموما چندان بالا نیست. بعد از پایان فرآیند افزایش سرمایه، به تعداد سهام اضافه و از قیمت آن کم می‌شود. تعداد سهام اضافه، اصطلاحا سهام جایزه نام دارد.
سهام جایزه با کمی تاخیر به پرتفوی یا سبد دارایی سهامداران اضافه می‌شود و تا مدتی قابل معامله نیست. از این نظر افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌تواند دردسرساز شود چراکه در این دوره زمانی دارایی سهامداران کاهش پیدا می‌کند و بخشی از آن غیرقابل معامله می‌شود. با این وجود افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌تواند در بلندمدت برای سهامداران مفید باشد. زمانی که یک شرکت از محل سود انباشته افزایش سرمایه می‌دهد، منابع جدید برای توسعه شرکت به کار گرفته می‌شود و این موضوع به نفع سهامداران خواهد بود.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته علاوه‌بر جذب منابع مالی می‌تواند فواید دیگری هم برای شرکت و سهامدارانش داشته باشد. زمانی که شرکت اعلام می‌کند در سال‌های اخیر به قدری سود کرده که می‌تواند سرمایه ثبت شده خود را افزایش دهد، این موضوع به تنهایی می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد خوب شرکت باشد. شرکت‌های زیان‌ده توانایی چنین کاری ندارند و با این حساب می‌توان گفت همین که یک شرکت خبر از افزایش سرمایه از محل سود انباشته بدهد، به معنای ارزنده بودن سهام آن است.
*** افزایش سرمایه از محل آورده نقدی؛ نخریم
شرکت‌ها می‌توانند برای جذب منابع مالی، سهام جدید منتشر و بفروشند. این مدل اصطلاحا افزایش سرمایه از محل آورده نقدی نام دارد. شرکت‌ها در این مدل سهام جدید را باید با قیمت اسمی یعنی ۱۰۰تومان بفروشند. از آنجا که قیمت سهام در بورس خیلی بیشتر از این حرف‌ها است، سهامداران قبلی شرکت برای خرید سهام جدید ۱۰۰تومانی در اولویت هستند. برای همین بعد از تصویب افزایش سرمایه درجلسه مجمع عمومی، اوراق حق تقدم در اختیار سهامداران شرکت قرار می‌گیرد.
سهامداران می‌توانند از حق تقدم خود استفاده و سهام جدید را با مبلغ ۱۰۰تومان بخرند، یا حق تقدم خود را به دیگران بفروشند. در جریان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، قیمت سهام تعدیل شده و کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به ضرر سهامداران تمام خواهد شد چراکه دارایی آنها کمتر می‌شود و به جای آن اوراق حق تقدم در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد. سهامداران زمانی به دارایی اولیه خود می‌رسند که بتوانند اوراق حق تقدم را به قیمت سهام اصلی بفروشند یا با پرداخت ۱۰۰تومان به شرکت، آن را به سهام اصلی تبدیل کنند.
تبدیل اوراق حق تقدم به سهام اصلی ماه‌ها طول می‌کشد و پیچیدگی این فرآیند باعث شده تنها سهامداران عمده اقدام به چنین کاری کنند. برای همین تا زمانی که قیمت معاملات اوراق حق تقدم به اندازه قیمت سهام اصلی نرسد، سهامدار متضرر خواهد شد. برای همین است که می‌گوییم افزایش سرمایه از محل آورده نقدی نمی‌تواند چندان برای سهامداران سودآور باشد.
با این وجود روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی گزینه خوبی برای سهامداران بزرگ، چه اشخاص حقیقی و چه شرکت‌های حقوقی است چراکه آنها تعداد سهام قابل توجهی دارند و با طی کردن فرآیند تبدیل اوراق حق تقدم به سهام اصلی می‌توانند سود زیادی نصیب سرمایه‌شان کنند.
*** افزایش سرمایه از محل صرف سهام؛ نخریم
بعضی شرکت‌ها برای کم کردن فاصله بین ارزش واقعی سهام و ارزش بازار و همچنین بیشتر کردن سرمایه و دارایی‌ها شرکت، سهام جدید را با قیمت روز بازار عرضه می‌کنند. باید توجه داشته باشید که سهام جدید در بورس فروخته نمی‌شود و از طریق پذیره‌نویسی عرضه می‌شود. در چنین شرایطی شرکت‌ها با فروش سهام جدید می‌توانند از اختلاف ارزش واقعی و قیمت روز بازار استفاده کنند تا سرمایه جدید به شرکت تزریق شود.
شاید در ظاهر با این روش نقدینگی جدید وارد شرکت می‌شود، اما این اتفاق ممکن است بعضا باعث پایین آمدن قیمت سهام شود و نهایتا به ضرر سهامداران باشد چراکه با افزایش سرمایه از محل صرف سهام، تعداد سهام شرکت اضافه می‌شود و این تعداد سهام جدید در اختیار دیگران قرار می‌گیرد. چیزی شبیه چاپ پول که در نهایت باعث کاهش ارزش پول در دست مردم خواهد شد. در مدل افزایش سرمایه از محل صرف سهام هم شرایط به همین صورت است.
هرچند این مدل می‌تواند سود زیادی برای شرکت داشته باشد. دستورالعمل افزایش سرمایه از محل صرف سهام چند ماه پیش در دولت تصویب شد و اخیرا به شرکت‌های بورسی ابلاغ شده است. شاید تا حالا کمتر شاهد این مدل افزایش سرمایه بوده باشیم اما احتمالا در آینده شرکت‌ها روی این گزینه برای افزایش سرمایه حساب باز خواهند کرد. صرف سهام شباهت زیادی با آورده نقدی دارد.
در هر دو مدل شرکت سهام جدید منتشر می‌کند و با فروش آن منابع مالی به دست می‌آورد. با این تفاوت که در روش آورده نقدی، سهام جدید با قیمت ۱۰۰تومان فروخته می‌شود و اختلاف قیمت آن با تابلو به جیب سهامداران می‌رود اما در روش صرف سهام، سهم‌های جدید با قیمت نزدیک به بازار فروخته می‌شود و اختلاف ارزش اسمی و قیمت روز سهم به جیب شرکت خواهد رفت.
