باز‌هم داستان پرحرف و حدیث بارورسازی ابرها
روزنامه هفت صبح | مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها اعلام کرده که پروژه جدید این مرکز به زودی اجرا خواهد شد در حالی که هنوز مدت زیادی از غائله تاثیرگذاری این کار بر وقوع سیلاب‌های اخیر نمی‌گذرد. فرید گلکار، رئیس مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها دیروز گفت: «بر‌اساس قرارداد امضا شده با نیروی هوافضای سپاه، یک فروند هواپیما با تجهیزات کامل آماده آغاز عملیات باروری ابرهاست.»
او ادامه داد: «طی قراردادی که با نیروی هوافضای سپاه منعقد کرده‌ایم یک هواپیما و تعدادی پهپاد آماده انجام این عملیات شدند. اگرچه مدتی در اجرای این عملیات وقفه ایجاد شد اما در نهایت تا دو هفته دیگر هواپیما آماده خواهد بود البته پهپاد‌ها را کمی زودتر آماده خواهیم کرد ولی اینکه چه زمانی عملیات اجرایی شود، بستگی به شرایط جوی کشور دارد.»اینطور که گلگار گفته این عملیات روی کوهستان‌های زاگرس بخشی کوچکی از البرز و ایران مرکزی یعنی اصفهان، فارس، یزد و بخشی از کرمان انجام می‌شود.
این حرف‌ها در حالی زده می‌شود که مدت زیادی از وقوع سیل در شهرهای جنوب شرقی کشور نمی‌گذرد و این دو موضوع در کنار هم یادآور روزهای پرحاشیه‌ای برای دست‌اندرکاران بارورسازی ابرهاست چون درست همزمان با وقوع سیلاب‌های گسترده در نقاط مختلف کشور حرف و حدیث‌هایی در مورد نقش بارورسازی ابرها در دیوانه شدن آسمان راه افتاد، حرف‌هایی که واکنش‌های متعددی برانگیخت.
از یک طرف رئیس هیات ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها در نشست خبری که بعد از جمع بندی کارشناسان داشت اعلام کرد که دانشمندان در مورد تاثیر بارورسازی ابرها بر وقوع سیلاب‌های اخیر و شکل‌گیری سامانه‌های بارشی به نتیجه خاصی نرسیده‌اند.» از طرف دیگر کاوه مدنی هم در توئیتی نوشت: «سیل‌های اخیر در کشور، ارتباطی به باروری ابرها، پروژه هارپ و پس فرستادن ابرهای دزدیده شده ندارد!» با این وجود کسانی که ادعای دست داشتن پروژه‌های بارورسازی ابرها در راه افتادن سیل را مطرح می‌کردند کوتاه نیامدند.
ویدئوهایی در شبکه‌های مجازی دست به دست شد که ادعا می‌کرد کمی قبل از وقوع سیل در آسمان مناطق سیل زده بارورسازی انجام شده است. این حرف‌ها تا جایی ادامه پیدا کرد که خود فرید گلکار شروع به مصاحبه کرد و گفت که اصلا مدت‌هاست عملیاتی برای بارورسازی ابرها انجام نشده است. او گفت: «نه تنها در یک ماه اخیر بلکه در دو سال گذشته هیچ پروژه عملیاتی جدی و گسترده‌ای در کشور اجرا نشده است.
تمام اقدامات ما در این مدت مربوط به تست، ایجاد زیرساخت، آزمایش و آماده سازی برای سال آبی ۹۹-۹۸ بوده که این سال از مهرماه ۱۳۹۸ شروع می‌شود. ضمن آنکه در این زمینه دو شرط برای اجرای بارورسازی ابرها وجود دارد؛ اول اینکه اگر در هر شرایطی اخطار رسمی سازمان‌های معتبر مانند هواشناسی یا سازمان مدیریت بحران کشور صادر شود که نشان دهد افزایش بارش‌ها منجر به بروز سیل خواهد شد، بارورسازی ابرها ممنوع است.
در این باره ما پروتکل توقف عملیات داریم و با هر اخطاری از این سازمان‌ها باید پروژه را متوقف کنیم. در ۲۰ سال گذشته این موضوع را رعایت کرده‌ایم و همچنان به آن پایبند هستیم.» این حرف‌ها که منتشر شد بعضی‌ها شروع کردند به گمانه زنی درباره اینکه لابد دشمن با بارورسازی ابرها و فرستادن آنها به ایران کاری کرده که ناگهان سیل یک سوم مساحت کشور را بردارد. این‌بار هم گلکار مجبور به جواب دادن شد و اعلام کرد که دامنه اثرگذاری عملیات بارورسازی محدود است ضمن اینکه نمی‌توان ابرهای یک نقطه را بارور کرد و بعد آنها را به چند هزار کیلومتر دورتر فرستاد یا ابرها را منحرف کرد. اینجا بود که خیلی‌ها به یاد حرف‌های رئیس سازمان پدافند غیرعامل افتادند که تقصیر خشکسالی را به گردن ابردزدی کشورهای همسایه انداخته بود.
*** رفع خشکسالی بدون سیل؟
اگرچه سیل و طغیان رودخانه‌ها چشم خیلی از اهالی شهرها را ترسانده اما حتی اگر به حرف‌های کارشناس‌ها درباره بی‌تاثیر بودن بارورسازی ابرها بر وقوع سیلاب اعتماد کنیم باز هم این پروژه با چالش دیگری رو‌به‌رو است و آن میزان اثرگذاری است. در حالی که فرید گلکار در مصاحبه اخیرش اعلام کرده که بودجه هفت میلیاردی مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها دیر تخصیص پیدا کرده و برای رفع نواقص به هفت میلیارد دیگر هم نیاز است، بعضی از مسئولان مسائل آب و هوایی می‌گویند که بارورسازی ابرها کمکی به رفع خشکسالی نمی‌کند و در نهایت نمی‌توان به آن دل بست.
سحرتاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی در واکنش به خبر اجرای پروژه بارورسازی طی دو هفته آینده، می‌گوید:«هدف از بارورسازی ابرها بسیار مهم است. بارورسازی ابرها سبب رفع خشکسالی کشور یا افزایش ذخایر آب زیرزمینی نمی‌شود. سازمان جهانی هواشناسی نیز اعلام کرده است که بارورسازی ابرها نمی‌تواند در رفع خشکسالی موثر باشد. در کشور امارات هم مدت‌ها روی پروژه بارورسازی ابرها کار کردند و به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. شاید بارورسازی ابرها در حد بارش برای یک مزرعه پاسخگو باشد اما به هیچ‌وجه در مقیاس کلان جوابگو نخواهد بود و سبب افزایش ذخایر آبی کشور نمی‌شود.»
او از این فرصت برای اعتراض به ناهماهنگی موجود بین مرکز مطالعات…… و سازمان هواشناسی هم استفاده می‌کند و می‌گوید:«برای بارورسازی ابرها نیاز به اطلاعات جوی و هواشناسی است. برای مثال باید ابر خاصی را در ارتفاع مشخصی بارور کرد. همچنین سایر عوامل جوی از جمله باد در امر بارورسازی ابرها موثر است. ما تاکنون تبادل اطلاعات هواشناسی با دستگاه‌های مختلف برای بارورسازی ابرها نداشته‌ایم اما بانک اطلاعاتی مشترکی از اطلاعات هواشناسی بین دستگاه‌های مختلف وجود دارد که ممکن است برای بارورسازی ابرها از آن اطلاعات استفاده کنند.»
احد وظیفه، کارشناس نام آشنای هواشناسی هم این حرف‌ها را تایید می‌کند و می‌گوید: «نتیجه بارورسازی ابرها در طبیعت ثابت شده نیست، حتی اگر در حد آزمایشگاه ثابت شده باشد چون هیچ گزارشی در دنیا وجود ندارد که تاثیر بارورسازی ابرها را در منطقه‌ای وسیع تایید کند. بارورسازی ابرها عملیات اساسی برای تغییر روند بارش‌های کشورها و ایجاد ترسالی به حساب نمی‌آید. کشورهای پیشرفته دنیا هم این عملیات را به شکل محدود و در نقاط محدودی انجام می‌دهند و به دلیل تاثیرات محدود آن جزو سیاست کشورها برای رفع خشکسالی و افزایش میزان بارش‌ها نیست.»
با وجود این اظهارنظرها، اینطور که باشگاه خبرنگاران جوان سال گذشته نوشته، بررسی‌های موسسه آب دانشگاه تهران برای سال آبی ۹۴-۹۳ نشان می‌دهد که میزان افزایش بارش در ایران مرکزی به‌گونه‌ای بوده است که حدود ۲میلیارد متر مکعب آب (دو برابر حجم مخزن سد زاینده رود) از طریق بارورسازی ابرها استحصال شده است. طبق بررسی‌های این مرکز و ارزیابی صورت گرفته، هزینه قیمت تمام شده برای هر مترمکعب آب از روش بارورسازی، کمتر از ۵۰ تومان محاسبه شده است.
از طرف دیگر رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو به عنوان یکی از طرف‌های پروژه بارورسازی ابرها گفته که چنین پروژه‌هایی می‌تواند تا ۱۵درصد میزان بارش‌ها را افزایش دهد و همین ۱۵درصد برای بسیاری از مناطق خیلی هم خوب و موثر است. به همین دلیل هم بودجه بارورسازی ابرها از ۴ میلیارد تومان به ۹ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. خود گلکار هم این میزان تاثیرگذاری را تایید می‌کند و می‌گوید: «تاثیر یک‌بار عملیات در میزان افزایش بارش‌ها ۱۰ تا ۱۵درصد است اما با توجه به اینکه میزان هزینه این عملیات نسبت به سودآوری آن بسیار کم است، گفت: لازم است تا یک حساب جداگانه برای طرح‌های بارورسازی ابرها ایجاد شود چراکه شرایط جوی هوا منتظر تخصیص منابع نمی‌ماند و باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد.»
