بازیگران مطرحی که تصمیم به کارگردان شدن گرفته‌اند
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | تعداد بازیگران مطرحی که بعد از بازی در چند نقش درجه یک و تجربه موفقیت با دریافت سیمرغ و دیپلم افتخار یا تاثیرگذار شدن در گیشه، تصمیم گرفته‌اند به اهداف دیگری بیاندیشند و به سمت کارگردانی بروند کم نیست. بعضی از آنها بعد از یک تجربه ناموفق در عرصه کارگردانی، تصمیم گرفتند راهی را که آمده‌اند برگردند و دوباره در همان مسیر بازیگری قرار بگیرند. برخی دیگر در نقطه شروع چنان موفقیتی به‌دست آورده‌اند که احساس کرده‌اند کارگردانی موفق‌تر نسبت به بازیگر هستند و از ابتدا هم باید روی همین مسیر پافشاری می‌کرده‌اند و به همین دلیل عمده تمرکزشان را روی کارگردانی گذاشته‌اند.
عده دیگر که تعدادشان بیشتر از سایرین است هم در عرصه کارگردانی موفقیت‌هایی به‌دست آورده‌اند و هم ترجیح داده‌اند بازیگری را ادامه دهند. در این پرونده به بهانه رفتن امیر جدیدی سراغ کارگردانی کنسرت-نمایش «سی‌صد» و موفقیت هادی حجازی‌فر کارگردان فیلم «موقعیت مهدی» در گیشه اکران بهار، سراغ بازیگرانی رفته‌ایم که بعد از رسیدن به موفقیت، تصمیم به کارگردان شدن گرفته‌اند. طبیعتا تعداد این بازیگران بیشتر از اسامی است که به آنها اشاره کرده‌ایم.
محمدعلی فردین/ ۱۱ فیلم
سال ورود به عرصه کارگردانی: ۱۳۴۱
اولین فیلمی که ساخت: گرگ‌های گرسنه
تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی کرد: ۱۱ فیلم در فاصله سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ کارگردانی کرد که معروفترین آنها »گدایان تهران» و «سلطان قلب‌ها» بود، دو فیلمی که در گیشه نسبت به دیگر ساخته‌هایش فروش نسبتا بیشتری داشتند.
در چه دوره‌ای وارد کارگردانی شد: دهه ۴۰، بدون هیچ تردیدی دهه فردین است، دهه‌ای که او به اوج شهرت رسید و حضورش در هر فیلمی ضامن قطعی فروش آن بود. او در همان اوایل دهه۴۰ که فقط در شش فیلم بازی کرده بود پشت دوربین رفت.
ارزیابی کیفی: فعالیت فردین در عرصه کارگردانی را در این دهه باید به دو بخش تقسیم کرد نیمه اول آن که قبل از فیلم «گنج قارون» است و نیمه دوم آن که بعد از این فیلم است. او سال ۴۴ نقش علی بی‌غم را در فیلم «گنج قارون» بازی کرد که محبوبیت غیرقابل تصوری را برای او رقم زد. فردین بعد از آن یعنی از سال ۴۵ تا ۵۰، چهار فیلم دیگر ساخت که «سلطان قلب‌ها» ماحصل این دوران است.
فیلم «سلطان قلب‌ها» به همراه فیلم «گدایان تهران» جزو آثار محبوب و پرفروش سینمای ایران در آن سال‌ها بود که به کارگردانی فردین ساخته شد. با آغاز دهه ۵۰ عصر علاقه فراوان به فردین که زمانی در مردم ایران بسیار زیاد وجود داشت کم‌کم در سینمای فارسی ایران رو به زوال رفت. با تغییر سلیقه مخاطبان و علاقه جوانان به طیف جدیدی از فیلم‌ها، از یک جایی به بعد فیلم‌هایش در مقام بازیگر دیگر خواهان زیادی نداشت. فردین باز هم در این دهه چهار فیلم ساخت که البته هیچ‌کدامشان به لحاظ فروش و بالا بردن محبوبیت ارمغانی برایش به همراه نیاوردند و بعد هم که دیگر ادامه نداد.
ایرج قادری/ ۴۱ فیلم
سال ورود به عرصه کارگردانی: ۱۳۴۴
اولین فیلمی که ساخت: داغ ننگ
تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی کرد: طی پنج دهه حضور در سینمای ایران ۴۱ فیلم را کارگردانی کرد. ۱۴ فیلم قبل از انقلاب ساخت و ۲۷ فیلم را هم بعد از انقلاب کارگردانی کرد.
در چه دوره‌ای وارد کارگردانی شد: ایرج قادری در هیچ دوره‌ای نتوانست تبدیل به سوپراستار اول سینمای ایران شود، دهه ۳۰ پشت سر خود نام بزرگی چون ناصر ملک‌مطیعی را داشت و در دهه ۴۰ هم کاملا زیر سایه فردین بود و در دهه ۵۰ هم نتوانست در کنار بازیگری چون وثوقی عرض اندام کند، اما با این حال در همه این سال‌ها همیشه دومین و یا سومین بازیگر محبوب مخاطبان بود. او در شرایطی وارد عرصه کارگردانی شد که ۱۰ سال از حضورش در سینما به عنوان بازیگر می‌گذشت و در ۹ فیلم سینمایی بازی کرده بود. در این شرایط تصمیم گرفت خودش پا به عرصه کارگردانی بگذارد، آن هم در سالی که فردین به شکلی بلامنازع تنها سوپراستار سینمای ایران بود. در آن شرایط شاید این بهترین تصمیم برای قادری بود تا بتواند خودش را در سینما ثابت کند.
ارزیابی کیفی: فیلم‌های قادری دقیقا اصل فیلمفارسی بود. او با همان فرمول‌های سینمای فارسی از نیمه دهه ۴۰ تا پیروزی انقلاب ۲۷ فیلم ساخت؛ فیلم‌هایی که هیچ‌کدام آثار شاخصی در سینمای ایران محسوب نمی‌شوند. قادری بعد از انقلاب و تا قبل از ممنوع‌الکاری‌اش سه فیلم ساخت که در این میان «تاراج» به فیلم محبوبی تبدیل شد و بازیگر اصلی‌اش جمشید آریا را هم تبدیل به سوپراستار کرد. قادری بعد از این فیلم دیگر اجازه فعالیت در سینما را به دست نیاورد تا اینکه در سال ۱۳۷۳«می‌خواهم زنده بمانم» را ساخت که اثری متفاوت در کارنامه او بود. اما قادری بعد از این فیلم دوباره در همان مسیر فیلم‌های قبلی‌اش گام برداشت.
فرامرز قریبیان/ ۴ فیلم
سال ورود به عرصه کارگردانی: ۱۳۶۵
اولین فیلمی که ساخت: جدال در تاسوکی
تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی کرد: از سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۳۹۰ ،چهار فیلم را جلوی دوربین برد.
در چه دوره‌ای وارد کارگردانی شد: فرامرز قریبیان در فیلم «بیگانه بیا» نقشی کوتاه را برعهده داشت، اما بعد از آن با بازی در فیلم‌های «خاک» و «گوزن‌ها» حسابی مطرح شد و به چشم آمد و تبدیل به یکی از بازیگران مطرح سینمای موج نو آن سال‌ها شد. بازیگری که بعد از انقلاب به دلیل ممنوعیت فعالیت خیلی از ستاره‌های سینمای قبل از انقلاب تبدیل به انتخاب اول کارگردانان و به نوعی در سینما به ستاره نیمه اول دهه شصت تبدیل شد و تنها بازیگر چهره آن سال‌ها بود.
ارزیابی کیفی: دو فیلم اولش «جدال در تاسوکی» و « قانون» کارهای خوبی از آب در نیامدند، بعد از این دو شکست، با فیلمنامه‌ای از مسعود جعفری جوزانی روایتی تازه از داستان «داش آکل» نوشته صادق هدایت را ساخت؛ فیلمی که پیش‌تر مسعود کیمیایی آن را اقتباس کرده بود. قریبیان بعد از این دو فیلم، فیلمی با نام «چشم‌هایش» ساخت. فیلمی که همنام رمان مطرحی از بزرگ علوی است اما داستانی متفاوت را پیش می‌برد.
«چشم‌هایش» در مقایسه با آثار قبلی، گامی رو به جلو برای قریبیان بود. بین این فیلم و فیلم آخرش «گناهکاران» ۱۲ ســال فاصله افتاد. سال ۱۳۹۰ فیلم «گناهکاران» را به تهیه‌کنندگی خودش ساخت. او فیلم آخرش را بر اساس فیلمنامه‌ای از پسرش سام قریبیان جلوی دوربین برد که ماحصلش فیلم خوب و آبرومندی شد و به نوعی شگفتی خیلی‌ها را به همراه داشت. داستان درباره قتل مرموز زنی بود که از چند منظر مورد بررسی قرار می‌گرفت. پای چند مظنون به قتل در میان بود که هربار داستان از نقطه نظر یکی از آنها روایت می‌شد. «گناهکاران» را می‌توان بهترین فیلم فرامرز قریبیان به حساب آورد.
مهدی هاشمی/ ۱ فیلم
سال ورود به عرصه کارگردانی: ۱۳۷۷
اولین فیلمی که ساخت: مهدی هاشمی سال ۱۳۷۷ همراه با برادرش ناصر هاشمی فیلم سینمایی «بال‌های سپید» را کارگردانی کرد.
تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی کرد: «بال‌های سپید» اولین و آخرین فعالیت مهدی هاشمی در این عرصه بود و بعد از آن تصمیم گرفت مجددا به دنیای بازیگری برگردد و همین مسیر را ادامه دهد.
در چه دوره‌ای وارد کارگردانی شد: مهدی هاشمی یک بار هوس کارگردانی کرد و همراه برادرش ناصر، سال ۷۷ پشت دوربین «بال‌های سپید» ایستاد. هاشمی زمانی دست به این تجربه زد که بازیگری مطرح بود و فیلم‌های شاخص زیادی درکارنامه داشت. فیلم‌هایی مثل «مرگ یزدگرد»، «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما»، »دو فیلم با یک بلیت»، «همسر»، «معجزه خنده» و… هاشمی زمانی دست به ساخت فیلم زد که برای فیلم «خارج از محدوده» به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد، نامزد سیمرغ شده بود، سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای بازی در فیلم «دو فیلم با یک بلیت» به کارگردانی داریوش فرهنگ گرفته بود و برای بازی در فیلم «همسر» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده هم نامش در فهرست نامزدهای سیمرغ قرار داشت. او همچنین در تلویزیون به واسطه بازی در سریال «سلطان و شبان» بسیار مورد توجه قرار گرفته بود.
ارزیابی کیفی: «بال‌های سپید» براساس فیلمنامه‌ای نوشته خود مهدی هاشمی ساخته شده بود. ماجرای فیلم از این قرار بود که تعدادی از دانشجویان رشته بازیگری به دیدن یکی از استادان رشته تعزیه خوانی می‌رفتند و این استاد تعزیه ماجرای نوجوانی به نام مراد را برایشان تعریف می‌کرد که همیشه آرزو داشته در تعزیه نقش حضرت قاسم را بازی کند و … این فیلم در اکران موفقیت چندانی به دست نیاورد و احتمالا به همین دلیل هم بود که هاشمی تصمیم گرفت بعد از آن برای همیشه کارگردانی را رها کند. نکته قابل توجه اینجاست که در ادامه مسیر بازیگری اتفاق‌های بسیار مهمی برای این بازیگر افتاد.
نیکی کریمی/ ۵ فیلم
سال ورود به عرصه کارگردانی: ۱۳۸۳
اولین فیلمی که ساخت: یک شب
تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی کرد: پنج فیلم از سال ۱۳۸۳ تاکنون ساخته است.
در چه دوره‌ای وارد کارگردانی شد: نیکی کریمی درست در دوران اوج بازیگری‌اش وارد عرصه کارگردانی شد. او در مدت ۱۵ سال یعنی از سال ۶۸ که کار بازیگری را شروع کرد تا همین سالی که پشت دوربین کارگردانی رفت، به هر موفقیتی که در بازیگری می‌بایست دست پیدا کند، رســید. از همکاری با کارگردان‌های مطرح و حضور داشتن در پروژه‌های مهم سینما گرفته تا کسب جوایز متعدد بازیگری در جشنواره‌های مختلف داخلی و بین‌المللی و … درواقع زمانی به این عرصه ورود کرد که دیگر بازیگری را به کمال رسانده بود.
ارزیابی کیفی: فیلم «شب» را سال ۸۳ ساخت، اما این فیلم به محاق توقیف رفت تا اینکه سال‌ها بعد بالاخره در گروه سینمایی «هنر و تجربه» به نمایش درآمد. نیکی کریمی بعد از آن «چند روز بعد» را ساخت که بدون اکران در سینماها مستقیم وارد شبکه نمایش خانگی شد. فیلم بعدی‌اش «سوت پایان» هم اکران نیمه‌موفقی داشت. درکل بسیاری از منتقدان سینمای او را متاثر از سینمای عباس کیارستمی می‌دانند و فیلم‌هایش طیف خیلی خاصی از مخاطبان را جلب می‌کند. کریمی سال ۹۳ فیلم سینمایی «شیفت شب» را کارگردانی کرد و در فاصله بین این فیلم تا جدیدترین فیلمش «آتابای»، یکبار هم تجربه تهیه‌کنندگی را در فیلم «آذر» داشت.
«آتابای» مهمترین فیلم کارنامه نیکی کریمی به حساب می‌آید. فیلمی که فیلمنامه‌اش را به همراه هادی حجازی‌فر نوشت و حال‌وهوایش به کل با آثار قبلی‌اش فرق داشت. «آتابای» در سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت سیمرغ بلورین در ۵ بخش بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین نقش مکمل مرد، بهترین فیلمبرداری و بهترین موسیقی متن شد. در جشن انجمن منتقدان هم برنده بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و بهترین موسیقی متن شد.
