بازخوانی تاریخی از ماه اول گسترش کرونا
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | سال پیش اینموقع، تازه داشتیم یاد میگرفتیم کیت چیست؟ ماسک جراحی با ان۹۵ چه فرقی دارد؟ وسواس پیدا کرده بودیم که خریدهایمان را باید چطور بشوییم که آب داخلشان نرود و سر ۱۰ یا ۲۰ ثانیه شستوشوی دستهایمان بحث میکردیم. در این یک سال چهرههای زیادی در ذهنمان ماندگار شدند: مثل تصویر دکتر حریرچی در وزارت بهداشت که خبر ابتلای خودش را داد.
مثل چهره دکتر مینو محرز و همکارانش در ستاد مقابله با کرونا. مثل تصویر نرجس خانعلیزاده، اولین پرستاری که جانش را از دست داد و مانند تصویر افرادی که حتی نامی از آنها هم نمیدانیم. برای از یاد نبردن رنج، پشتکار و شجاعت آنهایی که در این پاندمی حضور ثابتی در حافظه تصویریمان پیدا کردهاند، مروری روی ۳۰ روز ابتدایی گسترش ویروس کرونا داشتهایم تا بعضی آدمها و قصههایشان را از یاد نبریم.
*** چه کسی اولینبار گفت کرونا؟
اولینبار محمد مولایی بود که اصرار میکرد برادرش مبتلا به کرونا شده و تا از او تست نگرفتند نتوانست اطرافیان را به این موضوع قانع کند که کرونا داخل مرزهای ایران هم وارد شده است. تلاشها و پیگیریهای دکتر مولایی دستآخر باعث شد که اول اسفند وزارت بهداشت رسما اعلام کند که کرونا به ایران آمده است.
*** اولین فردی که گفت ماسک بزنید؟
به محض اینکه مرگ دو نفر در قم تایید شد، قاسم جانبابایی، معاون درمان وزیر بهداشت اولین فردی بود که به قم رفت و چند توصیه مشخص داشت: «از دست دادن و روبوسی و از رفتن به جاهای شلوغ خودداری کنید و ماسک بزنید.»
*** اولین پرستاری که جانش را از دست داد؟
نرجس خانعلیزاده اولین پرستاری بود که قربانی کرونا از میان کادر درمان بود. تصویر پراضطراب و نگران او در بیمارستانی در لاهیجان احتمالا یکی از تصاویر ماندگار ۳۰ روز اول گسترش کرونا در ایران بود.
*** اولینبار مدارس کی تعطیل شد؟
مدرسههای شهرستانهای تهران، اهواز، مشهد، اراک، همدان، قزوین، کرمانشاه، آبادان، ماهشهر، ساوه، خمین و استان کهگیلویهوبویراحمد جزو اولین مدارسی بودند که شنبه، سوم اسفند تعطیل شده و تا امروز دیگر باز نشدند.
*** اولینبار چه کسی گفت قرنطینه نباشد؟
ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت اولین نفری بود که گفت قرنطینه مربوط به قرون وسطی است و به دنبال او مینو محرز و دیگران در ستاد مقابله با کرونا با تعطیلی کامل شهر مخالفت کردند.
*** چه کسی گفت همگی ماسک بزنیم؟
اولینبار که سازمان بهداشت جهانی بحث ماسک را به گفتوگوی روزمره ما باز کرد، اما آن زمان میگفتند که فقط دو گروه واجب است ماسک بزنند: اول آنهایی که بیمارند و آنهایی که از بیمار مراقبت میکنند.
در ایران هم اولینبار پنجم اسفند، عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت دقیقا همین توصیه را کرد. او گفت که هیچ شواهدی در مورد مفید بودن استفاده از ماسک برای محافظت از افراد غیر بیمار وجود ندارد. بعد هم گفت که ماسکهای N95 فقط مناسب افراد مبتلاست.
*** چه کسی اولینبار گفت فقط الکل ۷۰ درصد ضدعفونی میکند؟
به غیر از سازمان بهداشت جهانی، در ایران رئیس گروه سلامت وزارت بهداشت اولین نفری بود که همان روزهای اول اسفند گفت فقط الکلهای ۶۰ تا ۷۰ درصد روی این ویروس جواب میدهند.
*** چه کسی اولینبار درباره علائم کرونا راهنمایی کرد؟
اوایل سال گذشته ۴۰۳۰ منبع همه تصمیمگیریهای افراد برای زندگی و رفتار با یکدیگر بود. همه اپراتورهای آنها که هیچ تصویری از صورتشان نداریم، اولین راهنماهای ما در این مسیر بودند.
*** اولینبار چه کسی یادمان داد دستهایمان را چطور بشوییم؟
بهجز اینفوگرافیهایی که رسانهها مستقیما از سازمان جهانی بهداشت منتشر میکردند، ویدئوی چندین پرستار و پزشک هم درباره نحوه شستن دستها با مایع دستشویی وایرال شد. یکی از مهمترین این ویدئوها زنی با روپوش آبی را نشان میداد که با یک جوهر روی دستکش بهمان یاد داد چطور دستهایمان را آنقدر ضدعفونی کنیم که همه نقاط آن را پوشش دهیم.
او خیلی آرام یاد داد که شیوه مرسوم شستوشو دیگر کارکردی ندارد و بهجایش باید وسط دستها، انگشتها، پشت دست، بین انگشت و شست را جداگانه ضدعفونی کرد. بعد هم نشان داد که چطور دستکشمان را دربیاوریم که تماسی با قسمت آلوده آن نداشته باشیم.
*** چه کسی اولینبار گفت مهمانی را تعطیل کنید؟
اولینبار وقتی مسعود مردانی، متخصص بیماریهای عفونی در شبکه سه تلویزیون گفت که مهمانی نروید، سیگار و قلیان نکشید، از توالت عمومی استفاده نکنید، غذای بیرون نخورید، رسانهها برای او تیتر زدند: «توصیههای متفاوت و دور از انتظار یک پزشک روی آنتن زنده»
*** اولینبار چه کسی گفت هنوز مسافر چینی وارد کشور میشود؟
دولت ۱۱ بهمن اعلام کرده بود که ورود مسافران چینی به ایران متوقف میشود. بعد از آن روزنامه شهروند گزارش داد که «هواپیمایی ماهان تا سه روز بعد از دستور توقف پروازهای ایران به چین همچنان مسافران خود را بین دو کشور جابهجا کرده است.»
تا اینکه دستآخر اولینبار سوم اسفند یک نماینده مجلس ترانزیت مسافران چینی از سوی ایران را تایید کرد. بهرام پارسایی گفته بود: منفعتطلبی یک ایرلاین داخلی و جابهجایی مسافران چینی دلیل ورود کرونا به ایران است.
*** اولین فردی که قلیانسراها را تعطیل کرد که بود؟
چهارم اسفند، علیرضا رئیسی اولین فردی بود که به روسای دانشگاههای علوم پزشکی نامه زد تا قلیان کشیدن در مراکز عمومی ممنوع شود.
*** اولین دارویی که تایید شد؟
دوازدهم اسفند برای اولینبار داروی هیدروکسیکلروکین به عنوان رژیم دارویی بیماران سرپایی انتخاب و به دانشگاههای علوم پزشکی داده شد. قبل از این فقط داروی تامیفلو به بیماران داده میشد، اما بعد از تایید هیدروکسیکلروکین، اسم این دارو به همه دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ شد.
*** حرف چه افرادی درست درنیامد؟
مقابله با بیماری ناشناخته، پیشبینی کردن را هم سخت و گاه غیرممکن میکند؛ مثلا حریرچی همان اوایل گفته بود که اگر مردم همکاری کنند، کرونا همان هفته اول جمع میشود وگرنه تا آخر اردیبهشت ادامه دارد. پزشکان زیادی هم امیدوار بودند که با آمدن گرما، پای کرونا بریده شود. بعضی از افراد مثل علیاکبر رائفیپور، امیرحسین ثابتی و خبرنگاران ۲۰:۳۰ هم از همان ابتدا قبول نداشتند که کرونا وارد کشور شده است.
*** چه تصاویری ماندگار شدند؟
به غیر از این اسامی، تصاویر و ویدئوهایی هم بودند که احتمالا حالاحالاها از ذهنمان پاک نشوند. مثل ویدئوی راه رفتن مردی بیمار در میدان انقلاب با کمری خمیده که آرامآرام کنار میلههای وسط خیابان انقلاب تهران، روی زمین افتاد و از مردم میخواست که از او فاصله بگیرند. یا مانند ویدئوی پزشکی که سرفه کردن مریضش را ضبط کرده بود تا تفاوت سرفه معمولی با سرفه کرونایی را نشان دهد. حتی مانند ویدئوهای روحیهبخشی که از کادر درمان در بیمارستان وایرال شده بود یا تصاویری از عزاداریهای انفرادی و جداافتاده عزاداران در قبرستانها.