اگر در آستانه رفتن به سربازی هستید، بخوانید
روزنامه هفت صبح | چهارشنبه اعلام شد که مدت خدمت سربازی دوباره از ۲۱ ماه به ۲۴ ماه رسیده؛ خبری که توانست تا همین دیروز و اعلام خبر فوت استاد شجریان فضای شبکههای اجتماعی را کاملا در اختیار داشته باشد، البته بعضیها میگفتند پسرها دارند شلوغش میکنند و سه ماه اضافه شدن خدمت چیزی نیست که این همه جار و جنجال داشته باشد، همین هم بهانهای شد برای مرور چندین باره خاطرات مختلف از سختیهای خدمت و اینکه هر یک روز اضافه شدن این مدت چقدر میتواند سخت باشد.
این وسط هم به جزئیات خبر اشارهای نمیشد و پسرهای نگران که خدمت سربازی را پیشرو داشتند باید به اصل خبر مراجعه میکردند تا بفهمند مدت زمان خدمت به طور کلی سه ماه افزوده نشده بلکه طول خدمت سربازان بومی در مناطق عادی از ۲۱ماه به ۲۴ ماه افزایش پیدا کرده و از آن طرف مدت خدمت وظیفه در مناطق امنیتی و جزایر نازعات (چهارجزیره نزدیک به تنگه هرمز که به دژ دفاعی هرمز معروف هستند) به ۱۷ ماه کاهش پیدا کرد .
همچنین مدت خدمت در مناطق بد آب و هوا و مرزی و تمام جزایر خلیج فارس هم به ۱۸ ماه کاهش یافت در حالی که قبل از این اولی ۱۸ماه و دومی ۲۱ ماه بود. مدت زمان خدمت برای سربازان غیر بومی هم همان ۲۱ ماه باقی ماند. با این حساب فقط سربازانی ضرر کردند که پیش از این خوش شانس محسوب میشدند یعنی کسانی که در همان محل زندگیشان خدمت میکنند.
*** نیمه پر لیوان
اگرچه به عنوان کسی که سربازی را پیشرو دارید و برنامهریزی میکردید که از راههای مختلف بتوانید در همان شهر خودتان خدمت کنید شنیدن چنین خبری برایتان سخت است اما خودتان را بگذارید جای مردان بالای ۲۱ سالی که در سال دوم سلطنت رضاخان زندگی میکردند و ناگهان باید زار و زندگیشان را رها میکردند و میرفتند به سربازخانههایی که واقعا ممکن بود به خاطر کیفیت بد زندگی و سختیهایی که تحمل میکردند آن آدم سابق نباشند و ضمنا اگر فرار میکردند یا به هر طریقی خودشان را از دست ماموران مخفی میکردند این دو سال برایشان تبدیل به سه سال میشد. خیلی از آنها حتی سایه پنج ساله شدن خدمت را هم در شرایط بحرانی بالای سرشان احساس میکردند.
اگر این هم راضیتان نمیکند و همچنان اعصابتان خرد است و نمیدانید بین تلاش برای خدمت در شهر خودتان به مدت ۲۴ماه یا رفتن به یک شهر دیگر به مدت ۲۱ ماه کدام را انتخاب کنید (البته موضوع چندان هم در اختیار شما نیست) حداقل میتوانید قوانین سربازی در زمان جنگ را مرور کنید که در سال ۶۳ تصویب شد و در آن مدت زمان خدمت هر مرد ۱۸ سال تمام ۳۰سال در نظر گرفته شد، بله ۳۰ سال! به این شکل که «خدمت وظیفه عمومی در ایران ۳۰سال است که به چهار دوره تقسیم میشود. خدمت دوره ضرورت (۲ سال)، دوره احتیاط (۸ سال)، دوره ذخیره اول (۱۰ سال) و دوره ذخیره دوم (۱۰ سال).»
*** نیمه خالی لیوان
هر چقدر هم ما بگوییم نیمه پر لیوان را ببینید و خدا را شکر کنید که مملکت در شرایط صلح به سر میبرد و… به هر حال ممکن است خودتان یادتان باشد یا شنیده باشید که یکسری سرباز خوش شانس هم بودند که در ماههای سال ۱۳۹۰ رفتند سربازی، در تنها سالی که خدمت برای تمام مشمولان حداکثر ۱۸ ماه بود، در آن زمان بر اساس همان قانونی که در سال ۶۳ تصویب شده بود به دلیل کاهش نیاز نیروهای مسلح، مدت سربازی به ۱۸ ماه رسید که در مناطق مرزی و امنیتی به ۱۵ ماه هم کاهش پیدا میکرد.
قبل از آن یکبار هم در سال ۱۳۸۷ مدت سربازی کم شد و به ۲۰ ماه رسید اما درست با آغاز سال ۸۸ انگار نیروهای مسلح احساس کرده باشند که خیلی دارد به سربازها خوش میگذرد تصمیم گرفتند سربازی را ۲۲ ماه اعلام کنند که یکسال ادامه داشت تا رسیدن سال ۹۰ رویایی و خدمت ۱۸ ماهه. از سال ۹۱ تا قبل از ۱۶ مهر امسال سربازی روی ۲۱ ماه باقی ماند تا حالا که نوبت به شما رسیده و بر اساس خوششانسی یا بدشانسیتان معلوم نیست ۱۷ ماه خدمت کنید یا ۲۴ ماه.
*** دوران خوش معافیت
هر چقدر اتفاقات مربوط به سربازی را طی حدود ۲۰ سال گذشته مرور کنیم میبینیم که شرایط برای در رفتن از زیر بار خدمت مقدس اینقدر که حالا سخت است سخت نبوده، در یک دوره خیلیها با به جان خریدن بیدندانی و کشیدن حداقل ۱۴ دندان میتوانستند معافیت بگیرند اما پنج سال است که این معافیت برداشته شده، همین اتفاق در مورد چاقی و لاغری هم افتاده و دیگر اینکه کمبود وزن یا افزایش وزن داشته باشید شما را ازخدمت معاف نمیکند.
در بهترین حالت اگر مشکلات مربوط به وزنتان باعث اختلالات سلامتی دیگر هم برایتان شده باشد از رزم معاف خواهید شد و باید مدت زمان خدمتتان را به کارهای غیرنظامی بپردازید. مشابه همین اتفاق برای کسانی که به راههای عجیبتر مثل جدا شدن والدینشان فکر میکردند هم افتاده و شرایط برایشان سخت شده است، قبلا اگر شش ماه از تاریخ طلاق گذشته بود، تک پسر خانواده میتوانست از خدمت معاف شود و اعلام کند وظیفه مراقبت از مادرش برعهده اوست اما حالا باید حداقل ۳۰ ماه از زمان جدایی والدین گذشته باشد و تک پسر هم اصلا غیبت نداشته باشد.
از همه اینها حسرت برانگیزتر این است که تا همین چند سال پیش اختلال تعریق کف دست و پا منجر به معافیت میشد اما حالا دیگر از این خبرها نیست. حتی گرفتن معافیت برای تک پسرها بر اساس سن پدرشان هم سختتر شده، در همان سال ۹۰ رویایی کافی بود تک پسر باشید و پدرتان هم ۵۹ سال تمام داشته باشد تا به کلی از خدمت معاف شوید اما حالا برای اینکه معاف از خدمت باشید علاوه بر نداشتن برادر باید پدرتان ۷۰ سال تمام داشته باشد.
*** خاطره تلخ و شیرین خرید
از انواع راههای معافیت در سالهای گذشته که حالا برای شما از روی میز برداشته شده است، یک امکان دیگر هم برای سالها وجود داشت که شما از آن محروم هستید یعنی خرید خدمت! اوایل سال ۷۷ اعلام شد که نیروهای مسلح با هدف درآمدزایی از مشمولانی که خارج از کشور هستند یا مشمولهایی که به هیچ وجه قصد خدمت ندارند، میتواند طرح فروش سربازی را شروع کند. اتفاقی که در آبان ماه همان سال برای اولینبار افتاد و متولدین سالهای ۴۸ تا ۵۷ گزینه خرید خدمت سربازی را دریافت کردند.
این طرح در آذر همین سال برای مقطعی سهساله به سربازان این فرصت را میداد تا با پرداخت مبالغی از خدمت سربازی معاف شوند. مبلغ خرید سربازی در این دوره بین یکمیلیون و ۱۰۰هزار تا ۲میلیون و ۱۰۰هزار تومان درنظر گرفته شد و ۳۵۰هزار نفر سربازیشان را خریدند. مشمولان متاهل و بستگان درجه یک خانواده شهدا، جانبازان و آزادگان با ۵۰درصد تخفیف روبهرو بودند. در آن زمان هنوز قانون کسری خدمات فرزندان رزمندگان به اجرا در نیامده بود؛ مشمولان خارج از کشور هم با پرداخت معادل ریالی ۱۶۳۰۰دلار بر مبنای دلار ۱۷۵تومان، شامل طرح خرید خدمت سربازی و بخشودگی غیبت میشدند.
این کار کمکم صدای خیلیها را در آورد، آنها می گفتند این قانون کاری کرده که سربازی محدود به فقرا شود و کسانی که حتی فرشی زیر پایشان برای فروش ندارند بچههایشان را میفرستند خدمت. به همین دلیل هم این قانون لغو شد تا سال ۹۴ که دوباره زمزمه فروش خدمت شنیده شد با این تفاوت که این بار کسانی میتوانستند خدمتشان را بخرند که حداقل هشت سال از غیبتشان گذشته بود. این قانون تا سال ۹۷ هم پابرجا بود و حالا دو سال است که اجرای آن متوقف شده.
*** دوران بخشش
عجیب اینکه تا حدود ۱۰سال پیش بارها غایبان و فراریها بخشیده شدهاند مثلا تا قبل از سال ۸۷ هیچ جوانی نبود که بیشتر از ۳۲ سال داشته باشد و معاف نشده یا امکان خرید را در طول سالها پیدا نکرده باشد. خیلیها که مورد عفو قرار میگیرند.مثلا در سال ۸۲ تمام افراد عادی بالای ۲۸ سال معاف شدند اما حالا سالهاست که از این بخششها خبری نیست.
*** بازگشت به نیمه پر لیوان
حالا که به اندازه کافی حسرت گذشته را خوردید بد نیست بدانید که شرایط خدمت طی چند سال گذشته تا اندازه زیادی آسان شده است، مهمترین اتفاقی که در این زمینه افتاده تغییر رویکرد سازمان وظیفه عمومی به مقوله سربازی است که دارد روی نکات زیادی از جمله تکریم سربازها، امکان ادامه تحصیل حین خدمت، سختگیری کمتر به سربازها و… کار می کند؛ موضوعی که سردار کمالی، رئیس سازمان وظیفه بارها روی آن تاکید کرده است.