انواع شیوه‌های ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه ایران
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | عرضه اولیه شرکت‌ها، محبوب‌ترین تیترهایی است که می‌توانید در رسانه‌های بورسی پیدا کنید. شاید همین موضوع باعث شده باشد بعضی از آنها برای افزایش مخاطب از این واژه برای هر نوع عرضه‌ای استفاده کنند. برای مثال احتمالا شما هم با خبر عرضه اولیه سهام دو شرکت در هفته پیش‌رو مواجه شده باشید، اما باید توجه کنید که هر عرضه‌ای، عرضه اولیه نیست. روش‌های مختلفی برای ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه وجود دارد.
بعضی از آنها پذیره‌نویسی می‌شوند و این یعنی اوراقی که بعدا تبدیل به سهام خواهد شد در بازار فروخته می‌شود. پذیره‌نویسی دو نوع دارد که یکی مربوط به پیش از آغاز فعالیت شرکت است و دیگری مربوط به شرکت‌هایی است که هم‌اکنون فعال هستند اما با چاپ سهام جدید می‌خواهند وارد بورس شوند. عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط و عرضه اولیه عمومی انواع دیگر ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه هستند که جزئیات آنها را در این گزارش بررسی کرده‌ایم.
پذیره‌نویسی شرکت‌ها و صندوق‌های تازه تاسیس
تجلی یک نمونه از پذیره‌نویسی سهام شرکت‌هایی است که قبل از آغاز رسمی فعالیت شرکت، وارد بورس شده‌اند. در این نوع پذیره‌نویسی شرکت مورد نظر در ابتدای شروع کار، با انتشار سهام از سرمایه‌گذاران بورس می‌خواهد تا با سرمایه‌گذاری در پروژه مورد نظرشان، از ابتدا با شرکت همراه باشند. این روش برای تامین مالی پروژه‌ها و تامین سرمایه مورد نیاز برای تاسیس یک شرکت کاربرد دارد و در آن سهام چاپ شده با قیمت اسمی پذیره‌نویسی می‌شود. قیمت اسمی سهام شرکت‌ها عموما ۱۰۰تومان است.
علاوه بر شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF هم از این روش برای ورود به بورس استفاده می‌کنند. مدیریت صندوق‌ها با پذیره‌نویسی واحدها از سرمایه‌گذاران پول جمع می‌کنند و آن را در سهام، اوراق یا موارد دیگر سرمایه‌گذاری می‌کنند. از جمله صندوق‌هایی که به تازگی شاهد پذیره‌نویسی واحدهای آن در بازار سرمایه بودیم، می‌توان به صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی آرام مفید اشاره کرد که واحدهای آن با ارزش اسمی هزار تومان فروخته شد.
شرکت‌ها و صندوق‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، عموما چند ماه بعد از پایان فرآیند پذیره‌نویسی و ثبت رسمی آن، فعالیت خود را آغاز می‌کنند و تازه بعد از این مرحله، سهامداران و شرکت‌کنندگان در پذیره‌نویسی می‌توانند سهام یا واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در بازار سرمایه بفروشند. بر این اساس این مدل سرمایه‌گذاری صبر بیشتری نسبت به دیگر موارد احتیاج دارد.
پذیره‌نویسی سهام جدید شرکت‌ها
گاهی امکان دارد مشابه استقلال و پرسپولیس، شرکت‌ها برای ورود به بورس از افزایش سرمایه با روش صرف سهام استفاده کنند. در این روش سهام شرکت‌ها به بورس نمی‌آید و کسی حاضر به فروش سهام خود نیست. بلکه شرکت با افزایش سرمایه، سهام جدید چاپ می‌کند و آن را به قیمت کارشناسی شده، در بازار سهام می‌فروشد. در این روش پذیره‌نویسی با قیمت اسمی سهم نخواهد بود و سهامداران جدید باید به اندازه ارزش واقعی سهام شرکت برای خرید آن پول پرداخت کنند.
در این روش پذیره‌نویسی، آنچه فروخته می‌شود سهام شرکت نیست، بلکه اوراقی است که افراد بر اساس آن می‌توانند در فرآیند افزایش سرمایه، شرکت کنند و بعد از ثبت افزایش سرمایه این اوراق به سهام شرکت تبدیل خواهد شد. به همین خاطر آغاز معاملات ثانویه سهام شرکت‌ها در این روش ممکن است بیش از چهار پنج ماه طول بکشد.
چراکه فرآیند ثبت افزایش سرمایه در این روش طولانی‌تر است و سهامداران مدت زمان بیشتری را باید منتظر بمانند تا صاحب سهام واقعی شرکت مورد نظر شوند. افزایش سرمایه به روش صرف سهام حدود یک سال و نیم است که قانونی شده و تا کنون تنها چند شرکت با چاپ سهام جدید و فروش آن به قیمت روز در بازار دست به افزایش سرمایه زده‌اند.
عرضه سهام به سرمایه‌گذاران واجد شرایط
«سرمایه‌گذاران واجد شرایط» عبارتی است که در چند ماه گذشته بارها به گوشمان خورده و این هفته هم قرار است دو نماد حگهر و فروسیل با روش عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط به بورس بیایند. منظور از سرمایه‌گذاران واجد شرایط، به طور دقیق‌تر صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. ولی از آنجایی که شاید بعدا عده‌ای دیگر از سهامداران بزرگ به جمع آنها اضافه شوند، فعلا از لفظ سرمایه‌گذاران واجد شرایط برای این نوع عرضه سهام استفاده می‌کنند.
شرکت‌هایی که ریسک بالایی دارند، با این روش عرضه اولیه می‌شوند. احتمالا استارتاپ‌ها هم همین‌طور خواهند بود. در چنین حالتی خبری از مشارکت عمومی نیست و شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار عادی نمی‌توانید سهام عرضه اولیه بخرید. بلکه با ایجاد یک حراجی بزرگ بین صندوق‌ها، هر کدام از سرمایه‌گذاران واجد شرایط قیمت مورد نظر خود را برای خرید سهام پیشنهاد می‌دهد و در نهایت بعد از پایان فرآیند عرضه، میانگین قیمت سهام فروخته شده به سرمایه‌گذاران واجد شرایط به‌عنوان قیمت سهام در نظر گرفته خواهد شد.
سهامداران عادی یک روز بعد از انجام عرضه، می‌توانند سهام شرکت را از صندوق‌های فروشنده بخرند. صندوق‌ها هم محدودیت‌هایی دارند. آنها نمی‌توانند برای خرید بیش از ۱۰درصد سهام عرضه شده سفارش خرید ثبت کنند و همچنین ۵۰درصد سهام خریداری شده توسط سرمایه‌گذاران واجد شرایط، تا ۹۰روز بلوکه خواهد شد و قابل فروش نیست.
عرضه اولیه به عموم مردم
شناخته‌شده‌ترین روش عرضه اولیه که مشتری زیادی هم دارد، عرضه اولیه عمومی به روش بوک‌بیلدینگ است. در این نوع عرضه اولیه بین پنج تا ۲۰درصد سهام شرکت، در بازار سرمایه به فروش گذاشته می‌شود و هر نفر می‌تواند برای خرید سهام شرکت با قیمت در نظر گرفته شده سفارش خرید ثبت کند.
قیمت تعیین‌شده در این روش عرضه عموما ۲۰ تا ۴۰درصد پایین‌تر از ارزش واقعی محاسبه شده توسط کارشناسان رسمی سازمان بورس است و به همین خاطر احتمال سوددهی آن بالاست. به‌علاوه اینکه معاملات ثانویه سهام شرکت‌هایی که با این روش عرضه می‌شوند از فردای روز عرضه آغاز می‌شود و دیگر خبری از بلوکه شدن دارایی سرمایه‌گذاران نیست.
