افزایش بیاعتمادی به تستهای کرونا
روزنامه هفت صبح | درست است که این روزها دیگر کسی به کمتر از واکسن نجاتبخش راضی نمیشود اما هنوز هم تستهای تشخیص ویروس و پادتنها اهمیت دارند، مخصوصا که به موازات افزایش تعداد کلی مبتلاها عده بیشتری میخواهند مطمئن شوند که به دلیل یک بار ابتلا به کرونا دیگر مبتلا نخواهند شد، حداقل تا یک بازه زمانی مطمئن، مثلا تابستان که دیگر واکسن کرونا حتما به ایران رسیده است.
به همین دلیل هم هر خبری که درباره پادتن و تستهای تشخیص پادتن منتشر میشود مورد توجه قرار میگیرد؛ از جمله حرفهای دیروز شروین شکوهی، متخصص بیماریهای عفونی که به خبرگزاری مهر گفته بود: «پادتنی که در بدن تولید و منجر به متوقف کردن عفونتزایی ویروس کووید-۱۹ میشود، آنتیبادیهای از بین برنده نام دارد.
کیتهای موجود در ایران هیچ کدام قابلیت اندازهگیری این آنتیبادی را ندارند. همچنین انجام این تستها برای افراد معمولی یا بهبودیافتگان کرونا ضرورتی ندارد، چراکه نه نشان دهنده مبتلا شدن یا نشدن فرد، نه نشاندهنده ایمنی داشتن یا نداشتن فرد در مقابل ابتلای مجدد و نه نشاندهنده وجود امکان انتقال بیماری توسط فرد است.
حساسیت مردم نسبت به انجام و جواب این تست مشکلاتی را ایجاد کرده است، به عنوان مثال برخی از کارفرماها، میزان Igm را شرط بازگشت کارمندان بهبود یافته به محل کار اعلام میکنند. در سایر کشورها کیتهایی برای اندازهگیری میزان آنتیبادیهای Neutralizing وجود دارد اما تستهای موجود در کشور ما آنتیبادیهایی را اندازه میگیرد که ممکن است تحت تاثیر وجود سایر کروناویروسها پاسخ دهند.
به این معنی که اگر فرد به سایر کروناویروسها مبتلا باشد، پاسخ تست آنتیبادی او نشان از وجود پادتن دارد که در حقیقت پادتن نیست، از دیگر کروناویروسهاست. در نتیجه تستهای آنتیبادی موجود در کشور اختصاصی ویروس کووید-۱۹ نیست.»
*** آزمایش پادتن، کاملا غیرقابل اعتماد است؟
«نیما.ت» مسئول آزمایشگاههای یکی از بیمارستانهای خصوصی تهران در مورد حرفهای دکتر شکوهی، به هفتصبح میگوید: «اینطور نیست که کیتهای تشخیص پادتن همگی تا این اندازه بیفایده باشند یا توانایی تشخیص پادتن کرونا را نداشته باشند، بلکه کمی بعد از ورود کیتهای تشخیص کرونا به ایران، کیتهای تشخیصی پادتن هم وارد شد که بخش بزرگی از آن در اختیار سازمان انتقال خون و
بیمارستانهایی قرار گرفت که در زمینه تزریق خون حاوی پادتن به بیماران مبتلا مشغول آزمایش بودند؛ بنابراین امکان تشخیص دقیق اینکه فردی در گذشته نزدیک به کرونا مبتلا شده یا نه، وجود دارد اما نه در همه آزمایشگاهها و با این قیمتهایی که آزمایشهای پادتن گرفته میشود. در حال حاضر هزینه آزمایش پادتن کرونا بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است، در این آزمایشها به طور کلی وجود پادتن تمام ویروسهای خانواده کرونا سنجیده میشود.»
او در جواب اینکه همین تستهایی که وجود پادتن خانواده کرونا را نشان میدهند، چقدر میتوانند خیال ما را راحت کنند، میگوید: «هیچ چیز نمیتواند خیال ما را کاملا راحت کند اما توجه داشته باشید که ویروسهای سرشناس خانواده کرونا در ایران چندان شیوع پیدا نکردند.
کلا ۴۰ گونه ویروس کرونا شناسایی شده که از این تعداد هفت گونه امکان انتقال به انسان را دارند که معروفترین و شیوع یافتهترین آنها بعد از همین کووید-۱۹، سارس و مرس بودهاند و هیچ کدام در ایران چنان شایع نشدند که بگوییم اگر در خون یک نفر مقدار خوبی از پادتن کرونا وجود داشت احتمال اینکه به بقیه اعضای خانواده کرونا مربوط باشد به اندازه احتمال مربوط بودن به کووید-۱۹ است.»
او ادامه میدهد: «از طرف دیگر نمیتوان و نباید به پادتن اتکا کرد چون ما هنوز به درستی نمیدانیم که میزان ماندگاری پادتن در بدن انسان چقدر است و بقای آن به چه عواملی بستگی دارد. همه اینها به مدت طولانی مطالعه و یک جامعه آزمایشی بسیار بزرگ نیاز دارد که هنوز در مورد کرونا به خوبی اتفاق نیفتاده است، پس شاید بهترین کارکرد آزمایش پادتن رفع کنجکاوی افراد باشد، مثلا فردی بیمار شده، بیماری را پشت سر گذاشته و حالا میخواهد بفهمد که بیماریاش واقعا کرونا بوده یا نه، آزمایش کرونا منفی میشود پس سراغ آزمایش پادتن میرود و به این صورت کنجکاویاش را برطرف میکند، وگرنه ما به همه میگوییم که حسابی روی این آزمایش باز نکنند.»
«نیما.ت» در جواب اینکه درصد خطای تستهای آنتیبادی در آزمایشگاههای ایران چقدر است، میگوید: «این چیزی نیست که بتوان با قطعیت در مورد آن حرف زد، شرکت تولید کننده خودش یک عددی را اعلام میکند که در مورد کیتهایی که الان در آزمایشگاهها وجود دارد بسته به برند، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد اعلام میشود، تجربه ما در مورد کیتهای آزمایشگاهی میگوید این سطح خطا میتواند تا ۲۰ درصد هم بالا برود.
اما بیشتر نه، البته این را هم تاکید کنم که نحوه نمونهبرداری و اجرای آزمایش هم اهمیت دارد که متاسفانه در بعضی از آزمایشگاههای ما پروتکلهای مربوط به آن رعایت نمیشود و روی نتیجه آزمایش تاثیر میگذارد.»یادمان باشد که میزان خطای آزمایش تست بزاق یا همان پی سی آر هم حدود ۳۰ درصد اعلام شده است. فقط می ماند اسکن سینه که آن خودش داستان جداگانه ای است .
*** پادتن کروناهای دیگر چقدر عمر میکنند؟
پس از شیوع سارس در سال ۲۰۰۱، مطالعهای نشان داد که تنها ۹درصد از مردم بودند که شش سال پس از بیماری همچنان این پادتن را داشتند. در مورد مرس هم اوضاع تا اندازهای مشابه بود و یک سال بعد از شیوع آن کمتر از ۲۰ درصد مبتلاها هنوز پادتن در بدنشان بود. در مورد کرونای جدید هم تا اینجای کار دانشمندها مدت زمانهای متفاوتی را اعلام کردهاند که از سه ماه تا شش ماه را در بر میگیرد اما بدون قطعیت و اطمینان.