ادامه نبرد دولت و مخابرات برسر اینترنت خانگی
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | احتمالا برای شما هم پیش آمده که برای دریافت اینترنت ایدیاسال با یکی از شرکتهای ارائهدهنده خدمات اینترنتی تماس بگیرید و جواب بشنوید که این خدمات در منطقه شما فقط از طرف مخابرات ارائه میشود.این همان موضوعی است که وزارت ارتباطات به نمایندگی از دولت چندین سال است که به آن میگوید انحصار و چندسال است که تلاش میکند آن را برطرف کند.گویا امروز این تلاشها وارد فاز تازهای شده است و این فاز تازه را وزیر ارتباطات در یک توئیت به اطلاع همه رساند.
محمدجواد آذری جهرمی در توئیتی نوشت:«خبر مهم برای صنعت ارتباطات کشور.مانع بزرگ توسعه اینترنت خانگی رفع شد! امروز پس از ۳ سال پیگیری و تلاش، دولت لایحه«بازپسگیری کانالها، داکتها و حوضچههای مخابراتی از مخابرات ایران» را به تصویب رساند.» او در آخر هم به یاد همه آورد که «پس از خصوصیسازی مخابرات،این «تصرف» یک مانع جدی برای توسعه اینترنت خانگی بود.»
آذری جهرمی و بقیه اهالی وزارت ارتباطات قبلا هم بارها اعلام کرده بود که با این انحصار موافق نیست و زیرساختهای توسعه اینترنت خانگی نباید در اختیار یک شرکت یعنی مخابرات باشد. از آن طرف مخابرات هم تاکید میکرد که وقتی قرار بر خصوصیسازی مخابرات شده،دولت این شرکت را تمام و کمال با تمام امکانات فروخته است و حالا میخواهد جنس فروخته شده را پس بگیرد که چنین چیزی ممکن نیست.وزارت ارتباطات هم مدعی میشد که امکانات توسعه اینترنت خانگی به نوعی زیرساخت محسوب میشود و فروش زیرساخت به بخشخصوصی قانونی نیست.
آذری جهرمی در این مورد گفته بود:«یکی از موانع مخابرات این است که انحصار ذاتی دارد و اجازه نمیدهد شبکه پیش برود.کانال زیرزمینی را واگذار کردهایم؛ درصورتیکه این کانال جزو انفال عمومی محسوب میشود.ذیل خیابان مربوط به کسی نیست که دولت واگذار میکند اما در خصوصیسازی واگذار شده است بنابراین، ابتدا باید این را برگردانند تا مسئله حل شود.» از طرفی مبارزه با انحصار یکی از وظایف حاکمیتی وزارت ارتباطات است و دولت نمیتواند نسبت به انحصاری که مخابرات ایجاد کرده بیتفاوت باشد.
*** انحصار یعنی چه؟
وقتی حرف از انحصار مخابرات میزنیم به این معنی نیست که این شرکت مالکیت معنوی چیزی را داشته یا اختیار صدور مجوز را داشته بلکه موضوع کاملا سختافزاری است.به این شکل که شرکتها برای دادن خدمات پیشرفته در زمینه اینترنت خانگی نیاز به یکسری سختافزار دارند و باید از داکتها و حوضچههای مخابراتی برای ارائه آن استفاده شود. مخابرات هم طی سالهای گذشته با اعمال مالکیت روی این امکانات یا اجازه استفاده از شرکتهای دیگر را نمیداد یا با فشار وزارت ارتباطات در ازای دریافت پول و بستن قرارداد اجازه بهرهبرداری محدود از آنها را صادر میکرد.
اتفاقی که چند سال پیش افتاد و وزارت ارتباطات از آن با عنوان شکست انحصار مخابرات اسم برد.همانطور که گفتیم وزارت ارتباطات چندباری تلاش کرده که این انحصار را بشکند آن هم با فشارهایی که برای بسته شدن قرارداد بین مخابرات و شرکتهای دیگر آورده مخصوصا در زمینه توسعه شبکه اینترنت از طریق فیبر نوری. از سال ۱۳۸۵ روند خصوصیسازی شرکت مخابرات ایران با مصوبه هیاتوزیران شروع و در سال ۱۳۸۷ عملا نهایی شد اما در سالهای قبل از نهاییشدن خصوصیسازی،شرکت مخابرات ایران بهعنوان سازمان دولتی وظیفه توسعه زیرساخت مبتنیبر فیبر نوری را برعهده داشت.بعد از خصوصیسازی و ارائه اینترنت پرسرعت ADSL در ایران و ورود شرکتهای خصوصی به این بازار، مشخص شد شرکت مخابرات ایران که به شرکتی خصوصی تبدیل شده بود، انحصار زیرساخت مهمی را دراختیار دارد: فیبر نوری.
بههمیندلیل، از سال ۱۳۹۴ رگولاتوری مجوز FCP را برای شرکتهایی صادر کرد که به دنبال ورود به این حوزه و ارائه سرویس اینترنت مبتنی بر فناوریهای جدید بودند. بهگزارش رگولاتوری، پروانه FCP از سال ۱۳۹۴ به شرکتهای دارنده این پروانه اجازه میداد که برای مقابله با انحصار شرکت مخابرات در زمینه زیرساختهای شبکه، براساس تکنولوژی فیبر نوری شبکه درست کنند.با وجود این، اخذ مجوز FCP هم نتوانست کلیدی برای حل این مشکل باشد؛هرچند شرکتها در ازای دریافت این مجوز سرمایهگذاری هنگفتی کرده بودند.
شرکت مخابرات همچنان بر انحصار خود اصرار میکرد و اجازه شبکهسازی به دیگر شرکتهای حوزه ارتباطی نمیداد.البته تعداد شرکتهای دارای مجوز درکنار پراکندگی سرمایههای بخشخصوصی را هم باید مانعی برای توسعه شبکه اینترنت از طریق شرکتهای خصوصی دانست.تا جایی که در نهایت شاتل با عقد قراردادی با شرکت مخابرات در ۲۸ فروردین پارسال، توانست اینترنت پرسرعت خود را راهاندازی کند.
۲۶ خرداد،حسین فلاح جوشقانی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در توئیتی از پایان انحصار شرکت مخابرات ایران در ارائه خدمات اینترنت خانگی فیبر نوری و VDSL خبر داد.این اتفاق با بستن قرارداد بین شرکت مخابرات و آسیاتک بر اساس مصوبه شماره ۲۶۰ کمیسیون تنظیم مقررات تکرار شد اما در تمام این مدت دولت تلاش میکرد که رفع انحصار را قانونی کند تا اینکه با انواع مصوبههای قانونی مخابرات را وادار سازد که زیرساختهایش را با شرکتهای خصوصی شریک شود.
*** کندی سرعت به دلیل انحصار
یکی از اهرمهای فشار وزارت ارتباطات به مخابرات برای شکستن انحصار این بود که همیشه مسئولان وزارتخانه یکی از دلایل کندی سرعت اینترنت را به همین انحصار ربط میدادند و میگفتند که زیرساختهای مخابرات کهنه است و از آنجایی که انحصار استفاده از آنها هم با خودش است تلاشی برای بهبود شرایط نمیکند.از آن طرف مخابرات هم میگفت که با توجه به هزینه بالای نوسازی زیرساختها و تعرفههای پایینی که رگولاتوری وضع میکند امکان بهروز کردن تجهیزات وجود ندارد.
بر اساس همین دلیل هم پارسال مجلس در جریان تصویب بودجه تصمیم گرفت از محل افزایش حقالسهم دولت از درآمد اپراتورها به مخابرات بدهد آن هم «برای توسعه زیرساخت اینترنت ثابت پرسرعت توسط شرکت مخابرات ایران که امکان ارائه سرویسهای صوت و تصویری پیشرفته را داشته باشد و همچنین مخابرات با این اینترنت ثابت پرسرعت باید امکان رقابت با تهدیدات اینترنت ماهوارهای توسط کشورهای خارجی دیگر در حریم کشور را داشته باشد.»
این تصمیم باعث شد که وزارت ارتباطات اعتراض کند و بگوید که اولا شرکت مخابرات ایران هم یک شرکت تقریبا خصوصی است و دلیلی ندارد وظیفه رقابت به تهدیدات اینترنت ماهوارهای به صورت انحصاری به آن داده شود ضمن اینکه اصلا مشکل توسعه اینترنت خانگی ربطی به سرمایه ندارد. حسین فلاح جوشقانی، معاون وزارت ارتباطات همان موقع اعلام کرد:«مشکل توقف در توسعه اینترنت خانگی، سرمایه نیست. انحصار مخابرات ایران در سیم مسی و داکتهای زیرزمینی است که در خصوصیسازی به اشتباه به آنها واگذار شده است، آن را رفع کنید. مسئولیت توسعه منظومههای ماهوارهای هم با سازمان فضایی است نه مخابرات ایران.»
*** ورشکسته میشویم
طبیعتا هیچ شرکتی بدش نمیآید که انحصار یکسری خدمات در اختیار خودش باشد و درآمد بیشتری از این طریق کسب کند اما مخابرات یک دلیل دیگر هم برای مقاومت در برابر رفع انحصار اعلام میکند و میگوید که با توجه به تعرفههای خیلی پایین خدمات مخابراتی و جلوگیری از بالا رفتن تعرفهها از طرف دولت،درآمد اصلی مخابرات از طریق همین اینترنت خانگی است و اصلا در دهه ۸۰ بر همین اساس قیمت مخابرات تعیین شده و در روند خصوصیسازی واگذار شده و حالا اگر قرار به از بین رفتن این درآمد باشد مخابرات ورشکسته خواهد شد.دولت اما اصرار میکند که خود مخابرات باید برای مدیریت درآمدهایش فکری بکند و ایجاد انحصار راه خوبی برای درآمدزایی نیست.
*** همه چیز به خوبی تمام شد؟
همه اینها را گفتیم اما هنوز این سوال وجود دارد که بر اساس خبر خوب وزیر ارتباطات یعنی دیگر انحصاری در اختیار مخابرات نخواهد بود؟جواب این سوال منفی است چون فعلا آنچه حرفش به میان آمده تازه یک لایحه است که هیات دولت آن را تصویب کرده تا به مجلس برود.مجلس هم با توجه به نگاه مثبتی که به کارکردهای مخابرات در مقابله با «تهدید» اینترنت ماهوارهای دارد و ارتباط حسنهای که با مالکان عمده مخابرات را دارند بعید است بخواهند اینطور آن را نقره داغ کنند.