آنالیز مستند سوته‌دل؛ درباره زندگی و کارنامه حاتمی
روزنامه هفت صبح | ۱۴ آذر سالروز درگذشت علی حاتمی است. فیلمسازی که حتی بعد از مرگ، زندگی و آثار او مورد توجه مخاطبان، منتقدان و رسانه‌ها قرار دارد. در این سال‌ها چندین مستند با موضوع زندگی و کارنامه حاتمی ساخته شده. «سوته‌دل» یکی از این موارد است که پنجشنبه به کارگردانی فرشاد خلیل‌پور روی آنتن شبکه چهار رفت.
منظر اول: نقط قوت
با وجود اینکه علی حاتمی، چهره‌ای مطرح برای علاقه‌مندان به سینما‌ست اما همچنان می‌توان به آثارش از زاویه جدید نگاه کرد. «سوته‌دل» مستندی بلند است که زندگی این فیلمساز فقید از کودکی تا مرگ را دربرمی‌گیرد. شاید در این اثنا برخی جزئیات به‌خاطر طولانی بودن مستند، از بین برود اما مخاطب پس از تماشا با خط سیر زندگی حاتمی آشنا می‌شود. در این مستند ابتدا زمینه گرایش حاتمی به هنر و سینما مورد اشاره قرار گرفت و بعد از آن آثار او یکی پس از دیگری واکاوی شد.
گفته‌های زنده‌یادان جمشید مشایخی، زاون قوکاسیان و جمشید ارجمند به همراه جلال‌الدین معیریان، ناصر طهماسب، مسعود دلخواه، امین تارخ، محمود کلاری، احمد بخشی و دیگران حاوی نکات جذابی بود. تمهید استفاده از صدای اول شخص در کنار صدای راوی هم به سازندگان کمک کرد تا گفته‌های حاتمی به مستند اضافه شود. اینکه صدای استاد شجریان پخش شد را هم باید به‌حساب تصمیم درست شبکه چهار گذاشت.
منظر دوم: نقاط ضعف
«سوته‌دل» به‌عنوان یک مستند کاری که باید انجام دهد را انجام داده و به هدفش در معرفی علی حاتمی رسیده است. با این حال سازندگان می‌توانستند از نظر بصری، اثری دلنشین‌تر تحویل مخاطب دهند. مثلا در بخش استفاده از عکس‌ها، به دلیل کیفیت پایین، می‌شد یک قاب برای آنها طراحی کرد یا تمهیدی دیگر در نظر گرفت. از این ریزه‌کاری‌ها باز هم می‌توان مثال زد.
مثل وقتی ارسلان کامکار درباره موسیقی فیلم مادر صحبت می‌کند، باید مخاطب آن را بشنود. در جای دیگر، پوران درخشنده از این فیلم صحبت می‌کند و مشخص است مقابل دوربین سازندگان ننشسته و حرف‌های او مربوط به یک جلسه عمومی است. سازندگان باید در قالب یک کپشن به این مسئله اشاره می‌کردند. موقع استفاده از صدای یک گوینده به‌جای حاتمی هم نیاز بود، با یک نشانه مشخص می‌شد که کسی دیگر جای فیلمساز صحبت می‌کند.
