مدیرعامل سرآوا باز هم تغییر کرد!
روزنامه هفت صبح | آیا علی فیاضبخش میتواند اولین ویسی استارتاپی ایران را به ریل بازگرداند؟ هیات مدیره جدید سرآوا درست پنج ماه بعد از انتخاب علی سمساریلر به عنوان مدیرعامل، با کنار گذاشتن او، علی فیاض بخش را به عنوان مدیرعامل جدید این شرکت انتخاب کرد. خبرهای غیررسمی حاکی است این تغییرات به دنبال برگزاری مجمع و انتخاب هیات مدیره جدید این شرکت اتخاذ شده و با طی شدن فرآیندهای قانونی این تغییر به صورت رسمی اعلام خواهد شد.
فیاض بخش پیش از این مدیریت بخش سرمایهگذاری این صندوق سرمایهگذاری را برعهده داشت. او از سال ۹۶ با سمت معاون ارشد استراتژی و سرمایهگذاری به سرآوا پیوسته است. علی سمساریلر پنج ماه پیش به عنوان مدیرعامل سرآوا انتخاب شده بود. او پس از انتصاب در این سمت در مصاحبه با رسانههای استارتاپی از اصلیترین برنامههای خود خبر داده و گفته بود که تمرکز این شرکت روی پورتفولیوی آن خواهد بود .
تیم سرآوا تمام تلاش خود را برای ادامه رشد و موفقیت کارآفرینان استارتاپهای این پورتفولیو به کار خواهد گرفت. پورتفولیویی که مهمترین استارتاپهای آن دیجیکالا و علیباباست. حال باید دید چه اتفاقی در این شرکت معتبر سرمایهگذاری خطرپذیر اکوسیستم استارتاپی ایران افتاده که مجددا شاهد تغییرات مدیریتی در این سطح آن هم در یک بازه کوتاهه پنج ماهه بوده است.
*** سرآوا؛ بازگشت به روزهای اوج؟
تاریخ دقیقی از شروع سرمایهگذاریهای خطرپذیر در ایران وجود ندارد. ادعاها و گمانهزنیهای مختلفی از این شکل مدرن سرمایهگذاری در کشور وجود دارد. اما بیشک سرآوا یکی از اولین شرکتهایی بود که با ادبیات ویسیهای استارتاپی و از اوایل دهه ۹۰ شمسی به این حوزه ورود کرد و با سرمایهگذاری روی استارتاپهایی چون دیجیکالا، کافهبازار و راهاندازی اولین شتابدهنده استارتاپی کشور یعنی آواتک، ادبیات جدید و فرهنگ تازهای از کار اقتصادی را در کشور رقم زد. یک شرکت پیشرو که بعدها استارتاپهای مختلف دیگری را به مجموعه خود اضافه کرد اما درست در روزهایی که برای یک ویسی استارتاپی وقت چیدن میوه سرمایهگذاریها و نقد کردن داراییهای استارتاپیاش است، با مشکلات و حاشیههای زیادی روبهرو شد.
از یک سو مرد اول این شرکت که بنیانگذار آن به شمار میرفت با دردسرهایی که تعبیر به فشار از سوی برخی نهادها شد، این شرکت را به اجبار ترک کرد و از سوی دیگر با عیان شدن برخی تجربههای شکستخورده سرمایهگذاری آن در تعدادی از استارتاپها، اعتراضها به شیوههای این شرکت در میان بنیانگذاران استارتاپی فزونی گرفت. کار تا آنجا بالا گرفت که عدهای سرآوا را متهم کردند شکستها و ناکامیهایش را با مطرح کردن نام شرکتها و سرمایهگذارهای کاغذی اروپایی، لاپوشانی کرده و از سوی دیگر برخی فعالان استارتاپها، فرهنگ متکی بر موفقیتنمایی این شرکت را برای کلیت این فضا خطرناک و میراثی پر از خطا توصیف کردند.
کار آنقدر بیخ پیدا کرد که عدهای به شوخی سرمایهگذاری خطرپذیر را به سرمایهگذاری خطرناک تعبیر کردند و صحبت از این شد که چگونه صحبت نکردن از واقعیتهای سخت استارتاپی در کشور و اولویت دادن به منافع یک شرکت در کلیت یک فضا میتواند به شکلگیری یک رویه مبهم، ناشفاف و در عین حال پرریسک بدل شود.
نقدهای زیادی هم به معاونت علمی و فناوری کشور در این میان وارد شد که با دنبالهروی محض از سیاستهای یک شرکت خصوصی، مسیر رشد نوآوری در کشور را درست هدایت نکرده است. اگرچه در طرف مقابل، موافقان سرآوا معتقدند که اصولا بدون راهبری سرآوا در این فضا، آن چیزی که به عنوان اکوسیستم استارتاپی نامیده میشود اساسا وجود نداشت و از سوی دیگر مسئولان دولتی با پیروی از چشماندازهای سرآوا و با مشارکت مستقیم این شرکت بود که به صرافت راهاندازی کارخانههای نوآوری و بزرگ کردن این فضا افتادند.
اما شاید بدشانسی و بدبیاری اولین ویسی ایران از جایی شروع شد که حاشیهها و دردسرهای داخلی این شرکت در سال ۹۷ مقارن شد با یک دوره رکود شدید اقتصادی در کشور؛ رکودی که در ادامه و با شروع موج مهاجرت استارتاپیها در سال ۹۸ و با تغییرات مداومی که در سرآوا رخ داد، داستانهای شکست اولین ویسی استارتاپی کشور را بیش از پیش بر سر زبانهای انداخت.
اگرچه شرکت سرمایهگذار سرآوا یعنی گروه سرمایهگذاری فیروزه تلاش کرده در غیاب نقشآفرینی فعال سرآوا بیش از گذشته کاری را که سرآوا بر عهده داشته خود پیش ببرد و به عنوان سرمایهگذار استارتاپی تغییر ماهیت بدهد اما غیبت و سکوت سرآوا تعبیر به پایان کار اولین بازیگر جدی این فضا شده بود. نقشآفرینی فیروزه آنقدر پررنگ شده که در هفته گذشته و با اعلام موجودیت صندوق بورسی سرمایهگذاری خطرپذیر فیروزه وارد فاز تازهتری هم شده است.
اما همزمان اعلام نام علی فیاضبخش به عنوان مدیرعامل جدید سرآوا ، گمانهزنیها را درباره آینده این شرکت وارد مرحله جدیدی کرده است. فیاضبخش در اکوسیستم استارتاپی مدیر خوشنامی است، او تجربه موفقی به عنوان موسس در مجموعه حرکت اول که شرکت سرمایهگذاری همراه اول است داشته و مهمتر اینکه تخصصش سرمایهگذاری است.
حالا عدهای صحبت از این میکنند که آمدن فیاضبخش و رفتن سمساریلر پیامی به اکوسیستم استارتاپی است که سرآوا بعد از یک دوره یک ساله خاموشی دوباره به فکر احیای برند، اعتبار و حتی شاید اصلاح سازوکارهای انتقادبرانگیزش افتاده است.
*** چالشهای پیشروی فیاضبخش
سرآوا بیشترین حجم سرمایهگذاری استارتاپی را در ایران انجام داده است. بیشتر آنچه امروز به عنوان اکوسیستم استارتاپی ایران شناخته شده است، مدیون ریسکی است که این شرکت در طول شش سال سرمایهگذاری برعهده گرفت. بسیاری از استارتاپهای بزرگ فعلی کشور که به یکباره بر سر زبانها افتادند نتیجه تجربه و دانشی هستند که سرآوا به آنها تزریق کرد؛ رشدی که با شکلدهی به یک ساختار یکپارچه توسط سرآوا، از شتابدهی شروع و به سرمایهگذاری ختم میشد.
اما سرآوا اشتباهات و شکستهای بسیاری هم داشته است. مهمترین و بزرگترین چالش مدیرعامل جدید سرآوا همین اعتبار خدشهدارشده برندی است که روزگاری سرمایه گرفتن از آن معادل موفقیت تعبیر میشد اما در عرض کمتر از دو سال بیشترین حجم نقد و اعتراض روانه رویهها و سیاستهای آن شده است. لشکر استارتاپهای شکستخوردهای که از سرآوا سرمایه گرفته بودند موج منفیای علیه این شرکت به راه انداخت.
همینطور اتهامی گران به آن وارد شد که این شرکت در برخی موارد با دستکاری ارزش واقعی استارتاپهایش به شکلگیری حبابی کمک کرده که ترکیدن آن بسیاری از جوانهای استارتاپی را ناامید و حتی مجبور به کنارهگیری از این فضا کرد.کانالیزه شدن اکوسیستم استارتاپی به سوی استارتاپهای صرفا خدماتی و بیتوجهی به حوزههای جدیدی که میتوانست ارزش افزوده بیشتری برای استارتاپها داشته باشد دیگر نقدی است که به مدیران پیشین سرآوا وارد میشود.
اگرچه عدهای معتقدند اکوسیستم استارتاپی ایران آینهای از اقتصاد این کشور است و نمیتوان توقعها و انتظارهای غیرواقعی از آن داشت اما برخی معتقدند توجه بیش از اندازه به استارتاپهایی چون دیجیکالا و بیتوجهی به استارتاپهای مستعد دیگری که سرآوا در آنها سرمایهگذاری کرده بود به شکلگیری پیشفرضهای نادرستی در این فضا کمک کرد که از آن تعبیر به دادن آدرس اشتباه به جوانهای مشتاق میشود. برخی حتی پا را فراتر میگذارند و عنوان میکنند که سرآوا بهویژه در دو سال پایانی دوره مدیریت بنیانگذارش، استارتاپهای ریز و متوسط بسیاری را قربانی استارتاپهای بزرگش کرد.
نقدهایی که مدیران سرآوا با سکوت رسانهای خود نهتنها به رفع ابهامات و اتهامات مطرح در آنها اقدامی نکردند که بعضا پیامهایی که از سوی برخی رسانههای همسو با آنها صادر شد، به شکلگیری ذهنیتی منفیتر منجر شد. زدودن این ذهنیت و جبران برخی خطاهای گذشته شاید بزرگترین چالش علی فیاضبخش در روزهای آغازین مدیریتش بر شرکتی باشد که روزگاری چشموچراغ استارتاپهای ایران بود اما ناگهان ستاره بختش رو به افول رفت.