اقتصاد آمریکا در آستانه وقوع بحران است؟

روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی | کمتر از پانزده ماه تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده است؛ انتخاباتی که وضعیت اقتصاد آمریکا احتمالا نقش پررنگی در نتیجه آن ایفا خواهد کرد. پرسش اساسی این است که طی ماه‌های باقی مانده تا انتخابات، آیا اقتصاد آمریکا رکود را تجربه خواهد کرد یا خیر؟ هرچند پاسخ سرراستی برای این پرسش وجود ندارد اما نشانه‌هایی وجود دارند که ظاهرا حتی خود آقای ترامپ را هم نگران کرده‌اند.

برای مثال شاخص‌های مهم بازار سهام در آمریکا امروز تقریبا همان جایی ایستاده‌اند که یک سال قبل چنین روزی در آن قرار داشتند. در واقع بازار سهام طی یک سال اخیر هیچ رشدی نکرده است. شاید به خاطر بیاورید که طی ماه‌های نخست دوران ریاست جمهوری آقای ترامپ، او دائما در مورد رشد و رکورد زنی بازار سهام توئیت منتشر می‌کرد و به خود می‌بالید اما چند ماهی است که از این توئیت‌ها خبری نیست.

البته بازار سهام لزوما بازتاب دهنده شرایط اقتصاد نیست و پل کروگمن، برنده نوبل اقتصاد و استاد دانشگاه شهر نیویورک، اعتقاد دارد که آماتورها به بازار سهام می‌نگرند و حرفه‌ای بازار اوراق قرضه را مدنظر دارند. در بازار اوراق قرضه هم شرایط هشدار دهنده است و همه این‌ها به خاطر«وارونگی منحنی بازده» است. اما منحنی بازده وارونه به چه معنی است؟

دولت‌ها برای قرض گرفتن پول اوراق قرضه منتشر می‌کنند و نرخ سودی که برای این اوراق می‌پردازند تابعی از نرخ بهره است. به طور طبیعی انتظار می‌رود که نرخ بهره اوراق قرضه بلندمدت از نرخ بهره اوراق کوتاه مدت بیشتر باشد. فردی که برای ۱۰ سال به دولت پول قرض می‌دهد و تازه بعد از ۱۰ سال به اصل پول دسترسی خواهد داشت، در مقایسه با فردی که مثلا برای دو سال به دولت پول قرض می‌دهد، انتظار دارد که نرخ سود سالیانه بیشتری دریافت کند (درست همانطور که سود سپرده بلندمدت در بانک بیشتر از سود سپرده کوتاه مدت است).

اما برخی اوقات نرخ سود اوراق بلندمدت در سطحی پایین‌تر از نرخ سود اوراق قرضه کوتاه مدت قرار می‌گیرد که به چنین پدیده‌ای «منحنی بازده وارونه» می‌گویند. چنین پدیده‌ای معمولا زمانی روی می‌دهد که سرمایه گذاران انتظار دارند که نرخ بهره به زودی کاهش یابد، در نتیجه آن‌ها ترجیح می‌دهند که اوراق قرضه بلندمدت بخرند تا دریافت بهره با نرخ‌های فعلی را برای مدتی طولانی تضمین کنند.

در چنین شرایطی تقاضا برای اوراق قرضه بلندمدت بالا می‌رود و در نتیجه قیمت آن‌ها هم بالا رفته و به بیان دیگر، نرخ بهره آن‌ها کاهش می‌یابد. اما چرا سرمایه‌گذاران ممکن است انتظار داشته باشند که نرخ بهره به زودی کاهش یابد؟ احتمالا به این خاطر که تصور می‌کنند رکود اقتصادی از راه خواهد رسید و در نتیجه بانک مرکزی برای مقابله با رکود از نرخ بهره خواهد کاست.

در واقع منحنی بازده معکوس عامل غلتیدن اقتصاد نیست، بلکه نشان می‌دهد که حداقل بخ ش قابل توجهی از سرمایه گذاران در بازار اوراق قرضه نگرانند که اقتصاد قرار است وارد رکود شود. منحنی بازده به تازگی در اقتصاد آمریکا وارونه شده و به همین خاطر برخی نگرانند که رکود اقتصادی در حال نزدیک شدن باشد.

به خصوص که منحنی بازده وارونه به طور تاریخی شاخص نسبتا خوبی برای پیش بینی بحران بوده است، شاید به خاطر همین نگرانی باشد که آقای ترامپ آن را «منحنی بازده وارونه دیوانه»‌ خطاب کرده و بانک مرکزی آمریکا را متهم کرده که در مدیریت اقتصاد آمریکا عملکرد خوبی نداشته است. با قطعیت نمی‌توان گفت که آیا اقتصاد آمریکا طی یک سال آینده وارد رکود خواهد شد یا خیر، اما حداقل می‌توان گفت که خیال آقای ترامپ و طرفدارانش بابت وضعیت اقتصاد آمریکا تا روز انتخابات احتمالا چندان راحت نخواهد بود.