ماجرای شی نورانی یکم اسفند چه بود؟
بنابر گزارش‌های مردمی در شبکه‌های اجتماعی حوالی ساعت ۱۸ و ۴۰ دقیقه یکشنبه، یکم اسفند، حرکت شیئی نورانی در افق غربی و از سوی شمال به جنوب در آسمان شمال ایران مشاهده شده است. همچنین در نواحی مرکزی و جنوبی ایران با اختلاف زمانی اندک، حرکت این جسم از افق غربی به سمت جنوب رصد شد.
برای منجمان آماتور (رصدگران آسمان) مولفه‌های ثبت شده تصویری این هاله نورانی، بیش از هر چیز به موارد مشابه پرتابهای موشکی شبیه بود که سال‌های پیش نیز در آسمان ایران رصد و گزارش شده بود. به طور مثال می‌توان به آزمایش موشک بالستیک روسی در حوالی نیمه شب ۱۸ خرداد ۱۳۹۱ اشاره کرد که مشاهداتی مشابه آنچه در عصر روز گذشته (یکم اسفند) رخ داده بود، گزارش شد. تخیله سوخت باقی مانده در یکی از مراحل موشک در لایه‌های بالایی جو معمولا به شکل یک هاله مخروطی شکل در آسمان نقش می‌بندد، درست مشابه آنچه که عصر یکشنبه دیده شد. سی‌ام اردیبهشت سال ۱۳۹۳ همین مشاهده در آسمان ایران تکرار شد و منشا آن نیز با توجه به زمان پرتاب موشک بالستیک روسی در شمال غربی دریای خزر بود.
به گزارش هفت صبح، تمام این آثار بازمانده‌های پرتاب، مربوط به موشکهای نظامی نیست و با توجه به نزدیکی شکل و مسیر پرتاب موشکهای فضایی و موشکهای بالستیک، حتی تخلیه سوخت موشکهای فضایی نیز این چنین است و پیش از این، نمونه‌هایی در آسمان ایران مشاهده شده است. به طور مثال می‌توان به تخلیه سوخت موشک اتلس۵ ایالات متحده در ساعت ۵ بامداد جمعه ۲۴ شهریور ۱۳۹۱ اشاره کرد که در مناطقی از ایران و خاورمیانه دیده شد.
در ده سال اخیر قدیمی‌ترین تجربه رصد این اشیاء نورانی که منشائی جز آزمایش‌های موشکی یا پرتابهای فضایی نداشتند به خرداد ۱۳۸۶ برمی‌گردد که زمان‌سنجی وقوع آن با انجام یک ماموریت موشکی فضایی دیگر تطبیق پیدا کرد. مشابهت موشکهای بالستیک و موشکهای فضایی در گذشتن از مرز قراردادی فضا و بهره‌گیری از انواع سوخت‌های لازم در طبقات موشک برای دستیابی به توان پیشران لازم برای قرارگیری در مدار است. بی‌شک موضوع شی نورانی گزارش شده در روز گذشته کم شباهت با آثار موشکهای این‌چنینی نیست.
برای دستیابی به منشا این رویداد، لازم بود که هم اخبار مرتبط با پرتابهای فضایی مورد بررسی قرار گیرد و هم اخبار مرتبط با آزمایش موشکهای بالستیک روسی معروف به توپول (آر اس-۱۲ ام) که سابقه رصد آنها در آسمان شب ایران وجود داشت. گرچه انتظار می‌رود اخبار آزمایش‌های موشکی به ندرت رسانه‌ای می‌شود ولی وزارت دفاع روسیه ابایی از بیان این آزمایش‌های موشکی ندارد و ۲۸ دی آخرین مورد آزمایش این موشک قاره‌پیما رسانه‌ای شده بود؛ پرتابی که نمی‌تواند هیچ ارتباطی با رصد این هاله نورانی در یک ماه بعد از آن (عصر یکم اسفند) داشته باشد.
دقیقا نیم ساعت پیش از مشاهده شی نورانی در آسمان ایران در عصر یکشنبه، شرکت فضایی خصوصی اسپیس‌ایکس، موشک فالکون۹ با محموله‌ای به نام دراگون را با موفقیت راهی فضا کرد. موشک فالکون۹ که دو مرحله‌ای است، ساعت ۱۴ و ۳۹ دقیقه گرینویچ (ساعت ۱۸ و ۹ دقیقه به وقت ایران)، کرانه شرقی ساحلی آمریکا را به سوی مداری در فضا ترک کرد که از حوالی آسمان ایران می‌گذشت.
موشک خلاقانه اسپیس‌ایکس، جزو نخستین موشکهای فضایی است که امکان فرود طبقه اول موشک فراهم شده است و بدین ترتیب هشت دقیقه بعد از پرتاب، طبقه اول موشک در کرانه شرقی آمریکا (کیپ کاناورال) فرود آمد. بنابر اعلام رسمی اسپیس ایکس جدایش محموله بی‌سرنشین دراگون از مرحله دوم موشک فالکون۹ به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی، حوالی ده دقیقه بعد از پرتاب انجام شد و محموله دراگون یک دقیقه بعد از آن با بازکردن صفحه‌های خورشیدی راهی مقصد اصلی خود شد.
اما خبری مبنی بر سرنوشت مرحله دوم این موشک مخابره نشد؛ مرحله‌ای که به وقت ایران، ساعت ۱۸ و ۲۰ عملا به کار خود پایان داده بود؛ درست ۲۰ دقیقه مانده به رصد هاله نورانی در آسمان ایران. این طبقه از موشک‌ها برای کاهش ریسک بازگشت و سوختن در جو، خود اقدام به تخلیه سوخت باقی‌مانده در لایه‌های بالایی جو می‌کنند و بدین ترتیب هاله‌ای محو در آسمان پدیدار می‌شود. برای تایید این موضوع نمای مداری این سازه فضایی که پرتاب آن یکشنبه شب به طور مستقیم روی اینترنت پخش شد مورد بررسی قرار گرفت که آخرین تصاویر مداری، حرکت شمالی این سازه فضایی در کرانه شرقی آمریکا را به سوی گذر شمالی به جنوبی از حوالی آسمان ایران در زمان مذکور تایید می‌کند.
*نویسنده: محمدجواد ترابی، کارشناس خبری برنامه تلویزیونی آسمان شب و سردبیر سابق ماهنامه نجوم
توضیحات
*
توضیحات
