هفت نکته درباره گیاهخواری و گیاهخواران در ایران
یک **** عضو هیأت علمی انستیتو تحقیقات تغذیهای و صنایع غذایی کشور میگوید پژوهشهای جدید نشان میدهند رژیمهای غذایی مبتنی بر گیاهخواری میتوانند کلید زندگی طولانی باشند. بر اساس این بررسیها، کاهش مصرف پروتئینهای حیوانی مانند گوشت میتوانند روند پیری را در انسان کاهش داده و امید به زندگی را نیز به طور قابل توجهی افزایش دهند.
دو **** به گفته دکتر باژن گیاهخواری به معنای پرهیز از خوردن گوشت جانوران است که گاهی شامل پرهیز از غذاهایی مانند شیر و فرآوردههای آن، تخممرغ و عسل که منابع غذایی با منشأ حیوانی هستند نیز میشود.
سه **** وجود دارد که بسته به نوع آن، جهتگیری گیاهخواران در برابر حیوانات دامی و فرآوردههای دامی متفاوت است، گفت: گیاهخواران در تمام کشورهای جهان وجود دارند و در برخی کشورها مانند هند، گیاهخواری ریشههای تاریخی و مذهبی دارد. اگرچه در پیش گرفتن رژیم گیاهخواری به شیوههای گوناگونی امکانپذیر است، اما وجه مشترک تمام این شیوهها پرهیز از خوردن گوشت جانوران خونگرم است.
چهار *** تاکنون آمار دقیقی در مورد تعداد گیاهخواران در ایران ارائه نشده، اما گزارشها حاکی از آن است که شیوع گیاهخواری به ویژه در افراد جوان و تحصیلکرده و در افرادی که به سلامتی خود حساسند، رو به افزایش است. او افزایش شیوع بیماریهای مزمن ناشی از تغییرات شیوه زندگی انسان از جمله بیماریهای قلبی- عروقی، دیابت، چاقی و انواع سرطان را از دلایل عمده رجوع افراد به رژیمهای گیاهخواری عنوان کرد و گفت: در برخی موارد نیز علاقه به حیوانات و توجه به حقوق آنها باعث میشود که افراد از گوشت آنها تغذیه نکنند.
پنج **** گیاهخواران بر اساس طرز فکر و هدفشان از گیاهخواری به دستههای مختلفی تقسیم میشوند، گفت: وگان (Vegan) یا گیاهخوار تام یا متعصب یکی از دستههای گیاهخواری است که این افراد هیچیک از فرآوردههای حیوانی مثل انواع گوشت (مانند گوشت قرمز، آبزیان و ماکیان)، لبنیات، تخممرغ و عسل را مصرف نمیکنند. آنها حتی از پوشیدن لباس حاصل از هر گونه محصولات حیوانی خودداری کرده و آن را جایز نمیدانند.
او افزود: خامگیاهخوار(Raw Vegan) دسته دوم هستند که در این روش تغذیه، گوشت، شیر و فرآوردههای آن و تخم مرغ به هیچ نحوی مصرف نمیشود. خام گیاهخواران از مواد محرکه مانند قهوه، چای، نوشیدنیهای الکلی و سیگار خودداری کرده و غذای مصرفی آنان شامل انواع میوه، سبزی و یا سالاد، آجیل و خشکبار مانند مغز گردو، پسته، فندق، بادام، کنجد و انواع جوانهها از قبیل جوانه گندم، عدس، ماش، نخود، سویا و مواد قندی نظیر عسل، کشمش، خرما، انجیر و شکر قهوهای و غیره است که به صورت خام و طبیعی مصرف میشود.
به گفته او، میوهخوار(Fruitarian) دسته بعدی گیاهخواران را شامل میشود که این دسته از افراد، خام گیاهخوارانی هستند که تنها از میوهها و محصولات گیاهان مثل میوههای تازه، خرما، کشمش، آجیل و مغزهای روغنی استفاده میکنند.
باژن با اشاره به انواع دیگر گیاهخواری از "شیر گیاهخوار (Lacto-vegetarian)" گیاهخوارانی که انواع گوشت و تخم مرغ مصرف نمیکنند، اما شیر و فرآوردههای آن را مصرف میکنند، "تخممرغ گیاهخوار (Ovo vegetarian)" گیاهخوارانی که انواع گوشت و لبنیات مصرف نکرده، اما تخم مرغ مصرف میکنند و "شیر تخممرغ گیاهخوار (Lacto- ovo vegetarian) گیاهخوارانی که انواع گوشت مصرف نکرده، اما لبنیات و تخم مرغ مصرف میکنند، نام برد.
او با اشاره به افراد "نیمه گیاهخوار(Semi-Vegetarian)" یا گیاهخوارانی که گوشت قرمز مصرف نمیکنند، اما از گوشت مرغ و ماهی استفاده میکنند، عنوان کرد: این گروه از گیاهخواران به دو دسته تقسیم میشوند، ماهی گیاهخوار (Pescovegetarian) یا گیاهخوارانی که جز گوشت دریایی مانند ماهی و صدف، از محصولات گوشتی و غیر گوشتی سایر حیوانات استفاده نمیکنند و مرغ گیاهخوار (Pollo vegetarian) یا گیاهخوارانی که جز گوشت ماکیان از محصولات گوشتی و غیر گوشتی سایر حیوانات استفاده نمیکنند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به افراد "گیاهخوار ماکروبیوتیک (Macrobiotic)"، عنوان کرد: افراد دنبالکننده این رژیم غذایی، برنج قهوهای خورده و از جلبکهای دریایی، سبزیهای ریشهای و جوشاندههای گیاهی به میزان فراوان در رژیم غذایی خود استفاده میکنند. بهطور کلی، یک رژیم ماکروبیوتیک استاندارد شامل ۵۰ تا ۶۰ درصد غلات کامل، ۲۰ تا ۲۵ درصد سبزیجات، ۱۰ درصد سبوس و جلبکهای دریایی و پنج درصد سوپ میباشد. در این نوع رژیم غذایی، مصرف انواع گوشت، تخم مرغ، لبنیات، شکر، عسل و حتی شیرین کنندههای مصنوعی ممنوع است.
شش **** اگرچه رژیم غذایی گیاهخواری دارای مزایای سلامتی گوناگون است؛ اما باید توجه داشت که رژیم غذایی هر چه محدودتر شود، کسب همه عناصر مغذی مورد نیاز دشوارتر خواهد شد، بنابراین افراد گیاهخوار باید برنامهریزی غذایی مناسبی اتخاذ کنند. برای مثال گروهی که لبنیات یا گوشت نمیخورند با بزرگترین خطر تغذیهای مواجه هستند؛ چرا که بسیاری عناصر مهم غذایی از جمله ویتامینها عمدتاً یا تقریباً به میزان فراوان در غذاهای حیوانی موجودند. لذا این افراد باید در رژیم غذایی خود از انواع مواد با منشاء گیاهی استفاده کنند.
هفت **** اگر رژیم غذایی گیاهخواران به درستی طراحی شده و ترکیب مناسب پروتئینهای گیاهی در کنار هم مصرف شود، میتواند به طور کامل نیاز افراد گیاهخوار، حتی گیاهخواران مطلق (وگان) را تأمین کند. به عنوان مثال مصرف همزمان حبوبات با غلات و یا حبوبات با انواع مغزها و دانهها مکملسازی خوبی از نظر اسیدهای آمینه ضروری است و سبب بالا رفتن کیفیت پروتئین مصرفی میشود.